آغاز اجرای قرارداد کنسرسیوم

پنجم دی 1333، کنسرسیوم شرکت‌های خارجی، بهره‌برداری از نفت جنوب ایران را آغاز کرد. قرارداد این کنسرسیوم، که ترکیبی از پنج شرکت امریکایی، شرکت نفت بریتانیا، شرکت هلندی رویال راچ شل و شرکت نفت فرانسه بود، در 29 مهر1333 به تصویب مجلس شورای ملی و در 6 آبان ماه همان سال به تصویب مجلس سنای ایران رسیده بود.  برخی این قرارداد را بی‌اعتنایی به ثمرات مبارزات ملت ایران برای ملی کردن صنعت نفت می‌دانند که سلطه مطلق انگلستان بر منابع نفت ایران را به سلطه مشترک 4 کشور غربی تبدیل کرد.  قرارداد کنسرسیوم قراردادی است که پس از کودتای ۲۸ مرداد بین دولت ایران و کنسرسیومی از شرکت‌های نفتی بین‌المللی برای بهره‌برداری از منابع نفتی ایران بسته شد. پس از کودتای ۲۸ مرداد  نخست‌وزیر جدید  فضل‌الله زاهدی روابط با دولت انگلیس را که در زمان مصدق قطع شده بود از سر گرفت. مذاکرات نفت از ۲۲ فروردین ۱۳۳۳ با سرپرستی وزیر اقتصاد و دارایی، دکتر علی امینی آغاز شد که منجر به قرارداد کنسرسیوم یا قرارداد امینی - پیج گردید.  علی امینی وزیر دارایی پیشین دولت مصدق نیز بود. محمد درخشش نماینده تهران در دوره هجدهم مجلس شورای ملی در مخالفت با قرارداد کنسرسیوم سخنرانی کرد. بر اساس قرارداد جدید که پس از ماه‌ها مذاکره در ۲۸ شهریور، به امضای طرفین و در ۲۹ مهر به تایید مجلس شورای ملی و در ۶ آبان به تصویب مجلس سنا رسید، اگرچه ملی شدن نفت و صنایع نفت ایران مورد پذیرش طرف های خارجی قرار گرفت ولی دولت ایران تضمین می‌کرد که تا ۲۵ سال نفت تولیدی را به شرکت‌های عضو کنسرسیوم (امریکایی، انگلیسی، هلندی و فرانسوی) بفروشد. بدین‌ترتیب فروش نفت ایران پس از نزدیک به چهار سال وقفه در بهمن سال ۱۳۳۳ از سر گرفته شد. محمد درخشش نماینده تهران در دوره هجدهم مجلس شورای ملی در مخالفت با قرارداد کنسرسیوم سخنرانی هفت ساعته کرد اما در نهایت مجلس با تنها ۵ رای مخالف قرارداد کنسرسیوم را در ۲۹ مهر ۱۳۳۳ تصویب کرد.