زلزله سیاسی در ریاض با فرمان ملوکانه
گروه جهان|
پس از ماه‌ها بحران سیاسی ملک سلمان پادشاه عربستان سعودی، طی یک «فرمان ملوکانه» دست به خانه‌تکانی زد و برخی از مقام‌های دولتی ارشد را برکنار کرد. در فهرست تغییرات صورت‌گرفته جنجالی‌ترین مورد برکناری عادل الجبیر وزیر خارجه و جایگزینی او با ابراهیم العساف است، شاهزاده‌ای که سال گذشته به دستور ولیعهد سعودی در هتل ریتز کارلتون زندانی شد. کابینه عربستان سعودی زیرنظر پادشاه فعالیت می‌کند و پس از تغییرات ساختاری در سال ۲۰۱۵، متشکل از ۲۳ وزیر و هفت وزیر مشاور است.
به‌گزارش رویترز، بر اساس دستور پادشاه عربستان عبدالله بن بندر بن عبدالعزیز به سمت وزیر گارد ملی و ترکی الشبانه به سمت وزیر اطلاع‌رسانی منصوب شده‌اند. عبدالله بن بندر بن عبدالعزیز پیش از این معاون امیر منطقه مکه بوده است. الشبانه هم بازرگانی است که پیش‌تر سمت دولتی نداشته است. او حدود ۲۰ سال پیش مسوول شبکه‌ای تلویزیونی در امریکا بود و پس از آن به عنوان معاون رییس این شبکه منصوب شد. او پس از خروج از این شبکه در تاسیس و مدیریت شماری از شبکه‌های تلویزیونی مشارکت کرد. پیش از الشبانه، عواد بن صالح العواد وزیر اطلاع‌رسانی عربستان بود.
در این تغییرات حمد بن محمد آل‌الشیخ به وزارت آموزش عربستان رسیده است. او پیش از این مشاور دیوان پادشاهی و معاون وزیر آموزش بود. برپایه فرمان صادره از سوی ملک سلمان، روسای برخی هیات‌های دولتی از جمله هیات ورزش و هیات تفریح هم تغییر کردند. روسای برخی از استان‌ها نیز تغییر کردند. در این جابه‌جایی‌ها، مشاور امنیت ملی عربستان نیز تغییر کرده اما محمد بن‌سلمان ولیعهد عربستان سعودی، همچنان در مقام وزارت دفاع و همچنین عبدالعزیز بن نایف بن عبدالعزیز به عنوان وزیر کشور باقی خواهند ماند. همچنین برخی دیگر از وزرای عربستان نظیر وزرای انرژی و اقتصاد، در سمت‌های خود ابقا شدند. ملک سلمان، برخی از روسای امارات‌های عربستان را نیز تغییر داده است.
ابراهیم العساف ۷۰ ساله که وزیر خارجه جدید عربستان شده مدرک دکترای خود را در رشته اقتصاد، از دانشگاه کلرادو در امریکا اخذ کرده است. او پیش از این وزیر مشاور و عضو شورای وزیران سعودی بود. پیش از آن هم وزارت دارایی این کشور را عهده‌دار بود. وزیر خارجه جدید یک سال پیش یکی از بازداشتی‌های بن‌سلمان در هتل ریتز کارلتون بود. او ژانویه ۲۰۱۸ آزاد شده و به سر کار خود بازگشته بود. در این تغییر و تحولات عادل الجبیر وزیر خارجه پیشین، هم پس از برکناری از وزارت خارجه به سمت وزیر مشاور در امور خارجه منصوب شده و بدین‌ترتیب عملا وظیفه‌ای اجرایی در دستگاه دیپلماسی عربستان ندارد. این در حالی است که الجبیر از نزدیکان محمد بن‌سلمان به‌شمار می‌آید.
دوره حضور الجبیر در وزارت امور خارجه سعودی، دوره‌ای پر چالش و پر تحول بود. آغاز جنگ در یمن یکی از نخستین چالش‌هایی است که الجبیر در سمت وزارت خارجه با آن مواجه شد. در این دوره همچنین اعدام شیخ نمر النمر روحانی شیعه معترض عربستانی توسط دولت سعودی با واکنش‌های گسترده جهانی روبرو شد و ریاض تحت فشار قرار گرفت. بحران قطر یکی از دیگر مواردی بود که در دوره وزارت خارجه عادل الجبیر روی داد. شماری از کشورهای عربی و در راس آنها عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر، قطر را به دخالت در امور داخلی خود و حمایت از گروه‌های تروریستی متهم کرده و تمام روابط خود را با دوحه قطع کردند.
در پی قتل جمال خاشقجی و محکوم شدن بن سلمان، ولیعهد عربستان در افکار عمومی جهان، گمانه‌زنی می‌شد که یکی دیگر از اعضای خاندان آل‌سعود ولیعهد عربستان شود. در این ارتباط بیشتر از تنها برادر ناتنی شاه سلمان، شاهزاده احمد، که در اواخر ماه اکتبر از لندن به عربستان سعودی بازگشته بود صحبت می‌شد.
در حالی که برخی تحلیل‌گران تغییرات در کابینه سعودی را به تشدید فشارهای بین‌المللی بر خاندان سعودی در پی رسوایی مرگ خاشقجی مرتبط می‌دانند، نیویورک تایمز نوشته که پادشاه سعودی با ایجاد تغییرات در کابینه، اهرم‌های قدرت را در دستان پسرش تثبیت کرد؛ چراکه افراد منصوب شده از دوستان نزدیک محمد بن‌سلمان هستند. در این گزارش آمده است، پادشاه 83 ساله سعودی هیچ نشانه‌ای دال بر کاستن از کنترل تقریبا کامل پسر خود بر این کشور از خود نشان نداده است. تغییرات اخیر کابینه هم از این امر مستثنی نبود زیرا بسیاری از افرادی که ارتقای مقام یافتند از دوستان نزدیک بن‌سلمان هستند. در این میان هنوز مشخص نیست که عادل الجبیر چرا برکنار شده است. او با وجودی که عضو خانواده سلطنتی نبود اما به‌دلیل هدایت کردن روابط عربستان و ایالات متحده موقعیت بسیار کلیدی در ریاض داشت. او مترجم ملک عبدالله پادشاه سابق سعودی بود و از طرف او به عنوان سفیر عربستان در امریکا منصوب شد. ملک سلمان هم پس از رسیدن به قدرت او را در سال 2015 به عنوان وزیر خارجه معرفی کرد، اقدامی که برای بسیاری غیرمنتظره بود چرا که عادل الجبیر از خانواده سلطنتی نبود. حال در این تغییرات ابراهیم العساف جایگزین الجبیر شده، کسی که در جامعه جهانی شناخته شده نیست. او سال گذشته پس از آزادی از هتل ریتز کارلتون به هیات اعزامی عربستان در نشست مجمع جهانی اقتصاد (داووس) پیوست. العساف و دولت عربستان هیچ یک درباره دلایل بازداشت وی توسط محمد بن‌سلمان توضیحی ندادند.
