یک قدم تا احیای شکوه عمارت و باغ سردار مفخم

امین صانعی مهری |

شهر بجنورد کنونی یا بیژن یورد قدیم در سال 1689 میلادی به وسیله تولی خان دوم یکی از امیران ایل شادلو بنا شده که در طول تاریخ دسخوش فراز و نشیب‌های زیادی شده است یکی از افراد به نامی که در تاریخ این شهر بسیار نام آشنا است محمد خان شادلو است معروف به سردار مفخم که در سال 1300 دستور ساخت عمارت مفخم را برای سکونت خود و خانواده‌اش را صادر کرد. دارالحکومه مفخم شامل آینه خانه، عمارت، کلاه فرنگی، حوض خانه و سردر می‌شود که همگی در باغ چند هکتاری مفخم قرار دارند. اما این بنا که شناسنامه تاریخی شهر بجنورد بود در مرور زمان دستخوش تغییرات زیادی شد بطوری که کوچک و کوچک‌تر شد و در طول 2 دهه قبل تنها بنای آینه خانه مفخم و عمارت مفخم باقی مانده آن شکوه باغ سردار بود، که میان این دو هم با بی مهری‌های توسعه فضاهای شهری جدایی افتاده و خیابان شریعتی شمالی این دو بنای تاریخی را از هم جدا کرده است. در سال 1320 از طرف ورثه سردار مفخم عمارت اصلی و محوطه را وقف بهداری برای ساخت بیمارستان کردند که توسط علوم پزشکی بیمارستان امام رضا (ع) احداث شد.  هر روز که می‌گذشت تاریخ پر صلایت این عمارت کم رنگ‌تر می‌شد تا اینکه در سال 1370 این بنا در اختیار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قرار گرفت که پس از طی مراحل مرمت به عنوان موزه مردم شناسی مورد بهره‌برداری قرار گرفت و جان دوباره‌ای به این ابنیه در حال فراموشی داده شد پس از استان شدن خراسان شمالی در سال 1384 و تشکیل اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان شمالی اما بار دیگر احیاء باغ بزرگ سردار مفخم رونق گرفت و از سال‌های 1386 تا 1392 طرح تملک زمین‌های اطراف آینه خانه در دستور کار اداره کل قرار گرفت بسیار از زمین‌ها و مغازه‌های اطراف آن خریداری شده و بخش کوچکی از این باغ بزرگ مجدد احیاء شد.  در دوره مدیریت کنونی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری با همراهی استاندار و مدیران شهری مصوبات خوبی برای احیاء باغ بزرگ مفخم انجام شده و طبق این توافقات قرار است به زودی ساختمان بیمارستان تخلیه شده و تحویل میراث فرهنگی شود تا در مراسمی فاخر فرآیند تخریب ساختمان‌های الحاقی و احیاء باغ 6 هکتاری مفخم با حضور مسوولان عالیرتبه سازمان میراث فرهنگی، مدیران استانی و دغدغه مندان میراث ملی آغاز شود. در این بین با توافقات انجام شده اداره کل میراث فرهنگی و شهرداری بجنورد خیابانی که سال‌ها بین آینه خانه و عمارت مفخم جدایی انداخته قرار است بار دیگر سهمی در برپایی باغ بزرگ مفخم ایفا نماید.  احیاء این مجموعه نقطه آغازی برای احیاء ابنیه تاریخ ساز این استان است و نقشه راهی برای سایر ابنیه تاریخی خواهد بود. اکنون نباید نام عبدالله قاجار را از یاد برد بسیاری از اطلاعات کنونی مدیون ثبت تصاویر است که آن زمان با هنر عکاسی این فرد به ثبت رسیده است. امثال این افراد در طول تاریخ حافظه تاریخی ملت بزرگ ایران را برای نسل‌های بعد به یادگار گذاشته‌اند. چیزی که امروزه بسیار از شهرها با آن روبه رو هستند بحران هویت است زیرا در شهر‌ها بدون پیوند با گذشته تغییر شکل‌های بنیادین اتفاق افتاده در واقع هویت با اندوخته‌های ذهنی افراد مرتبط است که حفظ ابنیه تاریخی می‌تواند در حفظ این اندوخته‌های ذهنی یا همان هویت‌ها کمک نماید. حال با فرصت تاریخی پیش روی شهر بجنورد در صورت احیاء باغ مفخم علاوه بر احیاء تاریخ و هویت شهری با توجه به قرار گرفتن در محور اصلی شمال غرب کشور به شمال شرق کشور و تردد بسیاری از گردشگران و مسافران مسیر مشهد که تنها شهر بجنورد را معبری برای رسیدن به مقصد می‌بینند می‌توان این شهر را به عنوان مقصد جدیدی برای علاقه‌مندان به جاذبه‌های تاریخی معرفی کرد.