وقتی گره کار «آبه نومیکس» آشکار می‌شود
گروه جهان| طلا تسلیمی|
باتوجه به سقوط میانگین ارزش شاخص سهام «نیکی» ژاپن در سال 2018 می‌توان روزهایی شوم را برای بازار شکوفای سهام این کشور در سال 2019 پیش‌بینی کرد. احساس نگرانی‌های آشنا درباره بازگشت نیروهای رکود و اضمحلال اقتصادی دوباره پدیدار شده‌اند؛ اما شینزو آبه نخست‌وزیر ژاپن 6 سال پیش با وعده ممانعت از همین سناریو روی کار آمد و حالا به نظر می‌رسد که سیاست‌های اقتصادی او هیچ تاثیری در بهبود شرایط نداشته‌اند. بسیاری از آنهایی که نگرانی خود را درباره چشم‌انداز اقتصاد ژاپن در 2019 مطرح کرده‌اند، دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا، را عامل بازگشت ناگهانی ژاپن به محدوده منفی می‌دانند. اما حقیقت این است که دفتر شینزو آبه در توکیو بیشتر از دفتر ترامپ در واشنگتن در مشکلات پیش روی ژاپن تقصیرکار است.
به نوشته «فوربس»، جنگ احمقانه تجاری رییس‌جمهوری امریکا در سال 2018 به اقتصاد ژاپن ضربه شدیدی وارد آورد. طبق برنامه‌ریزی‌های دولت شینزو آبه، قرار بود سیاست‌گذاری‌های اقتصادی که به «آبه نومیکس» مشهور هستند در سال 2018 به افزایش تثبیت شده دستمزدها، بالا رفتن قیمت مصرف‌کنندگان و تثبیت افزایش 98 درصدی سهام تحت نظارت شینزو آبه بینجامند. اما مشکلات مرتبط با تعرفه‌های وارداتی ترامپ سرمایه‌گذاران را به فرار ژاپن وابسته به صادرات برای بهبود، وا داشته است. روند احیای اقتصادی این کشور در سه ماهه سوم سال و در زمان کاهش 2.5 درصدی نرخ رشد سالانه به مانع برخورد. گردونه توکیو سبب شده بود همگان باور کنند که افت اقتصادی ژاپن نتیجه زمین‌لرزه‌ها، توفان‌ها و بخت بد بوده است. اما آسیب‌های هیچ‌یک از اینها با آسیب حمله ترامپ به زنجیره‌های تامین آسیایی قابل قیاس نبود. با این حال، همچنان مسوولیت شرایط کنونی ژاپن بیشتر بر گردن شینزو آبه است تا دونالد ترامپ.
در حقیقت، اقتصاد 4.9 هزار میلیارد دلاری ژاپن دچار رکود نمی‌شد اگر «آبه» از سال‌های رشد برای ابداع مجدد مدل اقتصادی مشابه کره‌جنوبی یا آلمان استفاده می‌کرد. با وجود همه لفاظی‌ها درباره «آبه نومیکس» و ساختار «انفجار بزرگ» گونه آن، اما در نهایت معلوم شده که این سیاست‌گذاری اقتصادی چیزی بیش از داستان‌سرایی درباره محرک‌های ارز ضعیف قدیمی نیست. برای پیش‌بینی چشم‌انداز شوم ژاپن در سال 2019، در ابتدا باید به چند مشکل پیش آمده در گذشته اشاره کرد.
درام کارلوس گون در نیسان موتور
داستان غم‌انگیز کارلوس گون مدیرعامل شرکت نیسان موتور (متهم شدن او به سوء‌رفتار در پرداخت یا استفاده از دارایی‌های شرکتی)، آشکارترین رسوایی شرکتی در 12 ماه گذشته بود و اشتباه برداشتی درباره موفقیت «آبه نومیکس» را اشکار کرد.
امیدها به «آبه نومیکس» بر «سه پیکان» استوار بود. شینزو آبه با اشاره به یک نقل قول قدیمی سامورایی پیش‌تر به این مساله اشاره کرده بود: «اگر سه پیکان بطور تصادفی به سمت یک هدف پرتاب شوند، ممکن است به هدف بخورند. اما اگر سه پیکان بطور هماهنگ پرتاب شوند، قطعا به هدف خواهند خورد.» در رابطه با آبه نومیکس، دو پیکان اول پرتاب شده به هدف خوردند. اولی، تجربه شدیداللحن‌ترین تسهیل پولی در تاریخ بود که ارزش ین را 30درصد پایین آورد و صادرات را شکوفا کرد. دومی تسهیل قوانین پولی بود که محرکی برای ساخت‌و‌سازهای مربوط به المپیک سال 2020 شد. اما تیر آخر هنوز در غلاف مانده است. این همان تغییرساختار اقتصاد «جانب عرضه» بود که شینزو آبه در سال 2013 در بازدید از بازار سهام نیویورک به آن اشاره کرد. (اقتصاد جانب عرضه مکتبی در اقتصاد کلان است که رشد اقتصادی موثر از طریق کاهش موانع برای تولید، عرضه کالا، خدمات و سرمایه‌گذاری در سرمایه را ممکن می‌داند.) شینزو آبه در آن زمان گفت که ژاپن «بازگشته» است. بطور قطع در آن زمان درباره بازار سهام درست می‌گفت، اما این مساله درباره اقتصاد واقعی صدق نمی‌کرد.
شینزو آبه مطمئن بود که محرک‌های مالی و پولی برای بازگرداندن ژاپن به دوران اوج آن در دهه 1980 کافی خواهند بود. او تصور می‌کرد که افزایش بی‌سابقه سود شرکت‌ها، مدیران عامل آنها را به بالا بردن دستمزدها ترغیب می‌کند و این روند به یک چرخه شکوفایی می‌انجامد. اما جنگ تجاری ترامپ مشکلات سیاست‌گذاری شینزو آبه را آشکار ساخت. همانطور که «وارن بافِت» اشاره کرده، زمانی که بازار سیر صعودی دارد، مشکلات مربوط به یک دارایی خاص معلوم نمی‌شود، اما با تغییر در وضعیت بازار و افت آن، سرمایه‌گذاری‌های ضعیف و ناموفق خود را نشان می‌دهند. تاثیر ترامپ هم بر اقتصاد ژاپن همینطور بود و این مساله را به یاد سرمایه‌گذاران آورد که ژاپن جای مناسبی برای سرمایه‌گذاری نیست.
اتفاقاتی همچون رسوایی گون مدیرعامل نیسان به جهان یادآوری کرد که شرکت ژاپنی پاسخگوی هیچ کسی نیست و قوانینی که با هدف اهمیت دادن مدیران عامل شرکت‌ها به اهمیت دادن به سهام‌داران، افزایش شفافیت و بالا بردن سطح بهره‌وری خیلی کم و خیلی دیرهنگام هستند. درخواست‌ها برای افزایش بیشتر حضور زنان در هیات‌مدیره شرکت‌ها بی‌نتیجه مانده و امیدها به ارتقاء شغلی بر مبنای شایسته‌سالاری نقش بر آب شده است. برنامه‌ها برای ایجاد اصلاحات و تحول در بروکراسی اجرا نشده و در نهایت، شرط‌بندی شینزو آبه روی روابط نزدیک با کاخ سفید دمدمی مزاج، اقتصاد ناتوان در رقابت ژاپن را تخریب کرده است.
نخست‌وزیر ژاپن در حالی وارد 2019 شده که با چشم‌انداز ناخوشایند مذاکره بر سر توافق تجاری دوجانبه با رییس‌جمهوری امریکا معتقد به بازی مجموع صفر (برد برنده مساوی با میزان باخت بازنده) و روابط نه چندان مستحکم بین توکیو و واشنگتن مواجه است. 6 سال از وعده شینزو آبه به بازگشت به دوران شکوه ژاپن می‌گذرد و اگرچه در نهایت تقصیرها بر گردن ترامپ افتاده است، اما به مرور نقش آبه هم در ناتوانی در اجرای طرح احیای اقتصاد کشورش آشکار می‌شود.
