68 درصد مساحت ایران در ناحیه پر خطر زلزله
68درصد مساحت ایران در منطقه با خطر بالا و ۹ درصد مساحت کشور در منطقه با خطر بسیار بالای زلزله قرار دارد.
به گزارش ایسنا، علی بیت‌اللهی، مدیر کارگروه ملی زلزله و مخاطرات با ارایه آماری در خصوص شهرها و روستاهای کشور اظهار کرد: جمعیت حدوداً ۸۰ میلیونی ایران بر اساس آمار رسمی مرکز آمار ایران در ۲۲ میلیون و ۶۵۴ هزار و ۵۹۱ واحد مسکونی سکونت دارند که از این تعداد ۱۲ میلیون و ۹۸۱هزار و ۹۱۹ واحد از تیپ ساختمانی اسکلت‌دار و مابقی در حدود ۹ میلیون و ۶۱۸ هزار و ۶۱۱ واحد مسکونی از نوع فاقد اسکلت و بطور کلی فاقد استحکام لازم در برابر زلزله است.
بیت‌اللهی با بیان اینکه با تقسیم جمعیت بر تعداد واحد مسکونی بطور میانگین به عدد ۳.۵۲ نفر در واحد مسکونی می‌رسیم، ادامه داد: از این رو، می‌توان گفت حداقل جمعیت ساکن در واحدهای فاقد اسکلت در کشور، حدود ۳۴ میلیون نفر است.
به گفته او، ویرایش چهارم و حاضر آیین‌نامه ۲۸۰۰ که آیین‌نامه لازم‌الاجرا در طراحی ساخت و ساز مقاوم در برابر زلزله در کشور است، در پیوست خود آخرین ویرایش نقشه پهنه‌بندی خطر زلزله را دارد که مهندسان، شتاب زلزله مبنای طراحی خود را به استناد آن انتخاب می‌کنند.
بیت‌اللهی با بیان اینکه این نقشه، ایران را به چهار پهنه با خطر بسیار بالا، خطر بالا، متوسط و کم تقسیم کرده است، یادآور شد: تجربه زلزله‌های متعدد رخ داده در فلات ایران نشان داده است که ساختمان‌های بنا شده بر مبنای آیین‌نامه، آزمون موفقی را داشته‌اند و مسلم است که به مرور زمان نیز این نقشه و محتوای آیین‌نامه، تدقیق و تکمیل‌تر شده و می‌شود.
او مبنای تهیه نقشه پهنه‌بندی خطر زلزله را داده‌های شتاب‌نگاشتی دانست که توسط بیش از ۱۱۰۰ ایستگاه شتاب‌نگاری در کشور با مسوولیت شبکه شتاب‌نگاری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اداره می‌شود.
او اظهار کرد: بر این اساس، ضرورت توسعه و به‌روز کردن ایستگاه‌های آن بطور ملموس حس می‌شود. بعضی از دستگاه‌های این شبکه قدیمی و فاقد امکان ارسال برخط اطلاعات هستند که این امر در موقع رخداد زلزله، کاستی بزرگی تلقی می‌شود.
به گفته وی، بر مبنای زون‌بندی نقشه خطر زلزله آیین‌نامه ۲۸۰۰ (آیین نامه ساخت و ساز مقاوم در برابر زلزله در ایران) حدود ۶8 درصد از مساحت سرزمینی ایران، در زون با خطر بالا و نزدیک به ۹درصد مساحت کشور را پهنه با خطر بسیار بالای زلزله در بر می‌گیرد. از این میان، تنها ۴.۵ درصد سرزمین ما، در پهنه با خطر کم واقع شده است که اغلب آن نیز مناطق کویری و فاقد جمعیت و آبادانی یا بسیار تنک جمعیتی زندگی می‌کنند. وی با تاکید بر اینکه ۲۰۰ شهر از شهرهای ایران در زون با خطر بسیار بالای زلزله واقع شده‌اند که کلان‌شهرهایی مانند تهران، تبریز و کرج از جمله آنها است، خاطرنشان کرد: همچنین ۸۰۳ شهر نیز در پهنه با خطر بالای زلزله واقع هستند که معرف در معرض قرارگیری بالای جمعیتی ایران در برابر زلزله است و تنها ۱۱ شهر در زون با خطر زلزله کم قرار گرفته‌اند.
مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات مسکن یادآور شد: از میان ۵۳۰۲۴ آبادی تنها ۴۲۵ آبادی در محدوده خطر کم واقع هستند، ۵۹۳۱ آبادی در زون با خطر بسیار بالا و ۳۹۶۲۴ آبادی نیز در پهنه با خطر بالای زلزله پخش شده‌اند.
بیت‌اللهی با بیان اینکه تعداد کل جمعیت شهری واقع در زون با خطر بسیار بالا، حدود ۱۹ میلیون و ۲۵۵ هزار و در زون با خطر زلزله بالا جمعیت شهری حدود ۳۰میلیون نفر است، ادامه داد: جمعیت روستایی ساکن در زون با خطر بسیار بالا حدود ۲ میلیون و ۷۵۸ هزار نفر و در پهنه با خطر بالای زلزله حدود ۱۴ میلیون و ۷۲۶ هزار نفر است.بطور کلی از میان حدود جمعیتی ۸۰ میلیونی ایران (آمار ۱۳۹۵)، حدود ۶۶ میلیون و ۷۳۹ هزار نفر در پهنه‌های با خطر بسیار بالا و بالای زلزله (حدود ۸۳ درصد جمعیت) زندگی می‌کنند.نکته شایان توجه در پراکنش جمعیتی روی پهنه‌های خطر زلزله ایران، این است که هر چند زون با خطر بسیار بالای زلزله مساحتی نزدیک به ۹ درصد مساحت سرزمینی ایران را دارد، اما درصد جمعیت واقع در این زون ۲۷ درصد جمعیت کل کشور است.
او اضافه کرد: حدود ۴ میلیون و ۸۳۰ هزار واحد مسکونی فاقد اسکلت شهری در زون‌های با خطر بسیار بالا و بالا واقع شده است. در مناطق روستایی این عدد، بالغ بر ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار واحد است. به عبارتی دیگر نزدیک به ۸ میلیون واحد مسکونی فاقد اسکلت در پهنه خطر بسیار بالا و بالا قرار دارند که پتانسیل آسیب‌پذیری به مراتب بالاتری را دارند.
به گفته وی، این امر به ویژه در مناطق شهری و در کلان‌شهرها نمود بسیار با اهمیتی را به خود می‌گیرد؛ از این جهت که در بیشتر کلان‌شهرها، واحدهای مسکونی فاقد اسکلت در بافت‌های ناکارآمد و فرسوده قرار می‌گیرند، در این مناطق علاوه بر فاکتور عدم استحکام بنا، نفوذناپذیری محدوده‌ها نیز امر امداد و نجات را در هنگام رخداد زلزله با مشکلات عدیده همراه خواهد کرد که شایسته توجه ویژه است. وی یادآور شد: به عنوان مثال، بر اساس آمار تعداد واحدهای مسکونی شهر تهران اندکی بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار واحد تخمین زده می‌شود. از مجموع مساحت شهری تهران، ۳۲۶۸ هکتار آن طبق تعریف شورای عالی شهرسازی و معماری، به بافت فرسوده تعلق می‌گیرد که تقریبا ۵ درصد مساحت شهری را در بر می‌گیرد. در این مساحت حدود ۱۵ درصد مردم شهر تهران زندگی می‌کنند، جمعیت ساکن این بافت حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار نفر است که در ۲۶۲ هزار واحد مسکونی واقع در بافت فرسوده زندگی می‌کنند.
علاوه بر بافت فرسوده، بر اساس آمارهای موجود، حدود ۱۵ هزار هکتار بافت ناکارآمد در کلان‌شهر تهران وجود دارد که جمعیت ساکن در آن بالغ بر ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر است که در بیش از ۶۳۵ هزار واحد مسکونی سکنی گزیده‌اند. نکته مهم دیگر، قرارگیری بسیاری از ساختمان‌ها در حریم گسل‌های لرزه‌زا در شهرها و مراکز جمعیتی است. مبرهن است که در پهنه‌های گسلی، انرژی زلزله در بالاترین حد خود بوده و تخریب، بدون تردید، در طول گسل‌ها شدیدتر است. بیت‌اللهی گفت: در کلان‌شهر تهران، علاوه بر محله‌هایی مانند دارآباد، گلاب دره، فرحزاد، تجریش، قیطریه، دربند و حصارک که دربردارنده مساحت بیشتری از بافت‌های فرسوده واقع در حریم گسل‌های اصلی هستند، ساختمان‌های بلند مرتبه‌ای در حریم گسل‌های تهران وجود دارد که ریسک زلزله را به مراتب بالا برده است. به گفته این محقق حوزه زلزله، تعداد ۱۰۱ پرونده برج‌های تهران بر اساس آمار موجود روی حریم گسل‌های اصلی، تعداد ۵۵ پرونده ساختمان بلند مرتبه در حریم گسل‌های متوسط و ۱۶ پرونده در حریم گسل‌های فرعی تشکیل شده است.علاوه بر آن ۳ برج در معابر ۶ متری، ۲۴ برج در معابر ۶ تا ۱۰ متری و ۲۵۱ پرونده در معابر به پهنای ۱۰ تا ۱۲ متری واقع شده‌اند.
وی با اشاره به تقدیم لایحه بودجه ۹۸ از سوی دولت به مجلس، تاکید کرد: لازم است بطور مشخص بودجه مناسب در اختیار وزارت راه و شهرسازی برای استمرار تعیین حریم گسل‌ها در محدوده‌های شهری و تعیین نوع ساخت و سازها و بازنگری طرح‌های جامع و تفصیلی شهری تخصیص یابد. این اقدام مشخص و قابل اندازه‌گیری نقش بارزی در کاهش ریسک زلزله خواهد داشت.
