خطر در کمین 6 محله شمالی تهران

بنا بر مطالعات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، محله‌هایی مانند دارآباد، گلاب دره، فرحزاد، تجریش، قیطریه، دربند و حصارک که دربردارنده مساحت بیشتری از بافت‌های فرسوده هستند، روی حریم گسل‌های اصلی شهر تهران نیز قرار گرفته‌اند و از این لحاظ در این محله‌ها، ریسک زلزله به مراتب فزونتر است و توجه جدی‌تر را در زمینه کاهش ریسک در سراسر کشور، می‌طلبد.

بررسی وقوع زلزله‌های سترگ چند دهه اخیر ایران زمین نشان می‌دهد که خوشبختانه در کلان شهرها و یا در حواشی آنها زلزله‌های مهیبی رخ نداده است و وقوع حوادث لرزه‌ای مانند ورزقان و ازگله کرمانشاه نهیب واضحی است که در مورد ریسک زلزله به خصوص در کلانشهرها بسیار هوشیار باشیم. به همین مناسبت، با نگاهی به وضعیت بافت‌های فرسوده و برج‌های ساختمانی در کلانشهر تهران، میزان خطرپذیری لرزه‌ای را در تهران با صاحبنظران این عرصه واکاوی کرده ایم که نتایج مطالعات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در این رابطه تشریح شده است.

محمد شکرچی زاده، رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی در رابطه با بافت‌های فرسوده و ساختمان‌های بلندمرتبه و ریسک لرزه‌ای آنها به پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، گفت: این بافت‌ها، گونه‌های قدیمی و فاقد استحکام، تاریخی و سکونتگاه‌های غیر رسمی را در بر می‌گیرد. بر اساس آمار ۱۳۹۵، مساحت شهر تهران حدود ۶۲۱۰۰ هکتار و جمعیت آن بالای ۸ میلیون نفر برآورد شده است.

به گفته رییس مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، تعداد واحدهای مسکونی شهر تهران در حال حاضر اندکی بیش از ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار واحد تخمین زده می‌شود. از مجموع مساحت شهری تهران، ۳۲۶۸ هکتار آن طبق تعریف شورای عالی شهرسازی و معماری، به بافت فرسوده تعلق می‌گیرد که تقریبا ۵ درصد مساحت شهری را در بر می‌گیرد.

همچنین در این مساحت حدود ۱۵ درصد مردم شهر تهران زندگی می‌کنند، جمعیت ساکن این بافت حدود یک میلیون و ۲۵۰ هزار نفر است که در ۲۶۲ هزار واحد مسکونی واقع در بافت فرسوده زندگی می‌کنند. علاوه بر بافت فرسوده، بر اساس آمارهای موجود، حدود ۱۵ هزار هکتار بافت ناکارآمد در کلانشهر تهران وجود دارد که جمعیت ساکن در آن بالغ بر ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار نفر هستند که در بیش از ۶۳۵ هزار واحد مسکونی سکنی گزیده‌اند.

این مقام مسوول با تاکید بر این مطلب که مبنای شناسایی بافت‌های فرسوده، بلوک‌های شهری هستند، اظهار کرده است: بلوک ناپایدار، بلوکی است که حداقل ۵۰ درصد بناهای آن از نظر سازه‌ای غیرمقاوم باشد. بلوک نفوذناپذیر، بلوکی است که حداقل ۵۰ درصد عرض معابر آن کمتر از ۶ متر است و بلوک ریزدانه، بلوکی است که حداقل ۵۰ درصد قطعات (پلاک ها) آن دارای مساحتی کمتر از ۲۰۰ مترمربع است.

به گفته شکرچی زاده، بافت‌های فرسوده مصوب، بلوک‌های شهری هستند که دارای سه شرط فوق باشند.

بنا بر این گزارش و بر اساس اعلام مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، ریزدانگی این بافت‌ها، استحکام ناکافی ساختمان‌ها و موقعیت قرار‌گیری درصد عمده‌ای از مساحت این بافت‌ها که در زمین‌هایی با خاک نرم و یا در دامنه‌های پرشیب واقع شده‌اند، موجب افزایش میزان آسیب پذیری و ریسک زلزله در شهر تهران شده است. در بهترین شرایط در اثر وقوع زمین لرزه با بزرگی ۷ تا ۷.۳ در تهران و یا حواشی نزدیک آن تصور می‌رود که حدود نیمی از ساختمان‌های واقع در بافت‌های فرسوده شهر، تخریب گردد و این امر، به تنهایی، دلالت کافی بر ریسک بالای لرزه‌ای کلانشهر تهران دارد.