SPV؛ تسهیل‌گر نه مشکل‌گشا
گروه انرژی|
امیرحسین زمانی‌نیا معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل و بازرگانی و عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در اظهاراتی که توسط پورتال وزارت نفت ایران منتشر شده ساز و کار مالی اتحادیه اروپا برای همکاری با ایران موسوم به SPV را «کمک‌کننده» خوانده اما تاکید کرده است که این ساز و کار «مشکل‌گشا» نخواهد بود. او در این اظهارات خود عنوان کرده است که «فشار و نفوذ مالی» امریکا در این دور از تحریم‌ها زیاد است و مشتریان نفتی ایران حتی یک بشکه نفت خام بیشتر از میزان معافیت دریافت شده خریداری نمی‌کنند. زمانی‌نیا البته تاکید کرده است که «مشتریان بالقوه» نفت خام ایران بیشتر شده‌اند. SPV که مخفف Special Purpose Vehicle است در واقع مهم‌ترین علتی است که باعث شده است ایران همچنان به برجام پایبند باشد. این راهکار که برخی نام «سوییفت اروپایی» را نیز به آن اطلاق کرده‌اند، پیشنهاد اتحادیه اروپا برای حفظ تبادلات مالی با ایران است. راه و روش اجرایی کردن این ساز و کار تاکنون با تغییراتی روبرو بوده است. احتمال داده می‌شود این ساز و کار در ماه‌های ابتدایی سال جاری میلادی عملیاتی شود.
امیر حسین زمانی‌نیا، دیپلمات سابق و معاون فعلی وزارت نفت ایران در امور بین‌الملل درباره همصدا شدن جامعه جهانی با ایران در مقابل رفتار قلدرانه امریکا گفت: دولتمردان همه کشورهای جهان به جز عربستان و اسراییل ضمن محکوم کردن بازگشت دوباره تحریم‌ها، عملکرد سیاسی ایران را تایید می‌کنند و بارها نسبت به رفتارهای خارج از عرف دیپلماتیک ترامپ ابراز نگرانی کرده‌اند.
وی ادامه داد: اما باید به این موضوع توجه داشت شرکت‌های خارجی که از سوی بخش خصوصی اداره می‌شوند و تابع دولتمردان خود نیستند.
این عضو سابق تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای، رفتار شرکت‌ها برای کسب و حفظ حداکثری منافع را موضوعی طبیعی دانست و درباره سازوکار ویژه مالی (SPV) برای تسهیل بازرگانی ایران با شرکت‌های اروپایی، گفت: این سازوکار، اجرایی خواهد شد و کمک‌کننده هم خواهد بود، اما مشکل‌گشا نیست. در واقع هر اقدامی که اروپایی‌ها می‌خواهند انجام دهند، متوجه نفوذ امریکا می‌شود.
وی افزود: درماندگی اروپا برای مقابله با تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران سبب به وجود آمدن آگاهی عمیق در اروپا شده است که اروپا نباید گروگان اقتصادی و سیاسی امریکا بماند. این آگاهی سبب تغییر کیفی در روابط اروپا و امریکا خواهد شد و به‌تدریج نفوذ سیاسی - اقتصادی امریکا در اروپا و دیگر نقاط جهان افول خواهد کرد. هدف سازوکار ویژه مالی فراهم کردن امکان مبادلات مالی با ایران و شرکت‌های خریدار نفت و صادرکننده کالا به ایران است.
این سیستم پرداخت به کسب‌وکارهای اروپایی امکان می‌دهد تا بدون تحریم شدن از سوی امریکا به روابط خود با ایران ادامه دهند. کارشناسان معتقدند که این کار اتحادیه اروپا جنبه نمادین دارد و برخی دیگر نیز آن را ناکارآمد می‌دانند، اما در عین حال برخی آن را آغازی برای رهایی اروپا از وابستگی به نظام مالی امریکا عنوان می‌کنند. به گزارش «تعادل» در تازه‌ترین موضع‌گیری اعضای اتحادیه اروپا در مورد این ساز و کار مالی، فدریکا موگرینی نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی در گفت‌وگو با نشریه اقتصادی لایو مینت که در هندوستان چاپ می‌شود گفته است که موضوع تحریم‌های امریکا علیه ایران، اتحادیه اروپا را برای آنچه که او «دفاع از حاکمیت» اتحادیه اروپا خوانده، به حرکت در آورده است.
در تازه‌ترین اخباری که در ایران پیرامون این ساز و کار مالی منتشر شده است، ایسنا 10 دی ماه به نقل از منابع نزدیک به مذاکرات ایران و اروپا نوشت که «SPV» در واقع شرکتی مستقل از نهادهای مالی و حکومتی اروپا و ایران خواهد بود که بطور «خصوصی» ثبت و ایجاد می‌شود. طبق اطلاعات این گزارش، یک شعبه از این شرکت در ایران و شعبه‌ای دیگر در اروپا تاسیس شده و تبادلات تجاری بین شرکت‌های ایرانی و اروپایی در این دو شرکت ثبت می‌شود.
در حالی که معاون وزیر نفت ایران در امور بین‌الملل SPV را «تسهیل‌گر» در امور تحریم توصیف کرده است به تازگی یک مقاله که در شبکه مطالعات سیاست‌گذاری عمومی منتشر شده بود، با معرفی سناریوهایی در خصوص کارکرد این ساز و کار مالی، در یک سناریو SPV را «کند‌کننده» تحریم‌های فرامرزی اتحادیه اروپا توصیف کرده است.
مشتریان نفتی ایران
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت ایران در مورد وضعیت فروش نفت این کشور در دوران فعلی نیز گفت: تعداد بالقوه مشتریان نفت ایران به دلیل رقابتی بودن بازار و حرص و طمع برای سودآوری بیشتر به مراتب بیشتر از قبل شده است.
به گزارش تعادل به نقل از وزارت نفت، دونالد ترامپ در اردیبهشت ماه امسال، اعلام کرد که امریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) خارج می‌شود. وی از توافقنامه‌ای خارج شد که پس از 12 سال مذاکرات سخت و فشرده به دست آمد و به گواه بسیاری از تحلیلگران بین‌المللی یکی از بهترین توافق‌های سال‌های اخیر بود. اکنون بیش از هفت ماه از این خروج و بازگشت تحریم‌ها که نفت ایران را نشانه گرفته، می‌گذرد. صادرات نفت خام ایران، اما پیش از خروج امریکا از برجام رکورد 2 میلیون و 617 هزار بشکه در روز را در ماه آوریل (فروردین-اردیبهشت) به ثبت رسانده بود. امیرحسین زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت درباره شرایط صنعت نفت پس از خروج امریکا از برجام و تحریم نفت ایران، گفت: همه مجموعه وزارت نفت برای مقابله با تحریم‌ها بسیج شده است. فروش نفت، هم اکنون مهم‌ترین اولویت وزارت نفت است تا بازار نفت ایران که پس از برجام به‌سختی به دست آمد، محفوظ بماند و از دست نرود.
وی از اعلام میزان صادرات نفت ایران خودداری کرد و گفت: تلاش مجموعه نفت این است که با فروش حداکثری نفت، منابع کشور را تامین کند.
وی تصریح کرد: شرکت ملی نفت ایران در چهار دهه تحریم توانسته است سازوکارهایی خلاقانه برای فروش نفت به دست آورد، اما متاسفانه فشار و نفوذ مالی امریکا به حدی است که چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و بقیه کشورهایی که برای واردات نفت ایران از امریکا معافیت گرفته‌اند حاضر نیستند یک بشکه بیشتر از معافیتی که گرفته‌اند از ایران نفت خریداری کنند.
معاون وزیر نفت تحریم‌های یکجانبه امریکا علیه ایران را با افزایش فساد، قاچاق و پولشویی در بازار بین‌المللی نفت مترادف دانست و تاکید کرد: با وجود فشار امریکا برای محدود کردن بازار نفت ایران، تعداد مشتریان بالقوه نفت ایران به دلیل رقابتی بودن بازار به مراتب بیشتر از پیش شده است.
برجام، در ژوئیه 2015 (تیر 1394) بین نمایندگان جمهوری اسلامی ایران، اتحادیه اروپا و کشورهای موسوم به 1+5 یعنی انگلیس، فرانسه، امریکا، روسیه، چین و آلمان در وین امضا شد و از اواخر دی ماه همان سال به اجرا در آمد. پس از آن اما مقا‌م‌های ایرانی بارها به کارشکنی‌های طرف مقابل به‌ویژه امریکا برای اموری مانند ارتباط مالی و تجاری اعتراض کرده‌اند.
اراده پاکستان برای دریافت گاز از ایران
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت درباره مذاکره با پاکستان برای صادرات گاز، گفت: دولت جدید این کشور دریافت گاز از ایران را پیگیری می‌کند و اراده سیاسی خود را برای گسترش روابط اقتصادی با ایران به صراحت بیان کرده است. وی اضافه کرد: برای این منظور، پاکستان دو کمیته (فاینانس و تحریم) برای تسهیل روند اجرایی صادرات گاز ایران به پاکستان تشکیل داده است که انتظار می‌رود نتیجه بررسی این کمیته در ماه‌های آینده به دیدار وزیران نفت ایران و پاکستان برای به سرانجام رساندن این قرارداد، منجر شود. زمانی‌نیا، دریافت گاز از ایران را برای پاکستان با صرفه‌تر از دیگر کشورها دانست و گفت: مباحث حقوقی این قرارداد در صورت ملاقات وزیران نفت دو کشور بطور حتم بررسی خواهد شد.
ایده احداث خط لوله صلح در سال 1990 مطرح شد و قرار بود این خط لوله گاز ایران را به پاکستان و هندوستان منتقل کند تا پیام‌آور صلح و دوستی در شبه قاره باشد. براساس توافق اولیه، قرار بود این خط لوله 2 هزار و 700 کیلومتری، گاز صادراتی ایران را از مسیر پاکستان به هند منتقل کند.
پیش‌بینی شده بود که در صورت توافق نهایی، یکهزار و 100 کیلومتر از این خط لوله در ایران، یکهزار کیلومتر در پاکستان و 600 کیلومتر در هند احداث شود.
طبق طرح اولیه قرار بود روزانه 150 میلیون مترمکعب گاز ایران به هند و پاکستان صادر شود. از این مقدار، 90 میلیون مترمکعب برای هند و 60 میلیون مترمکعب برای پاکستان در نظر گرفته شده بود که این ایده عملی نشد. پاکستان به بهانه تحریم‌ها و فشارهای خارجی، تاکنون به تعهدهای خود برای تکمیل خط لوله‌ای.پی در خاک خود عمل نکرده است. ضرب‌الاجل تعیین شده در این قرارداد همزمان با پایان سال 2014 میلادی به پایان رسید و جمهوری اسلامی ایران مدت‌ها قبل از سررسیدن این ضرب‌الاجل، به تعهد خود عمل کرد و خط لوله گاز را از میدان گازی پارس جنوبی تا نزدیک مرز پاکستان احداث کرد.
فرصت‌سوزی در امضای قراردادهای جدید نفتی
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت، نظر بسیاری از کارشناسان درباره فرصت‌سوزی ایران در بسیاری از بزنگاه‌ها و از جمله در تدوین و اجرای قراردادهای نفتی را تایید کرد و گفت: از زمان اجرای برجام تا خروج امریکا از آن، 17 ماه سپری شد و ایران می‌توانست از این فرصت و حمایت جامعه جهانی از آن به نحو احسن استفاده کند، اما در عمل این اتفاق نیفتاد و ایران فرصت برجام را تا حدودی از دست داد.
وی به قرارداد فاز 11 پارس جنوبی به عنوان یک نمونه اشاره کرد و افزود: اگر قرارداد با توتال دو سال زودتر امضا شده بود و این شرکت یک میلیارد دلار در ایران سرمایه‌گذاری کرده بود، تردید نداشته باشید که به این راحتی ایران را ترک نمی‌کرد و حتی اگر هم ترک می‌کرد اجرای پروژه را به مرحله‌ای می‌رساند که نیروهای ایرانی می‌توانستند آن را ادامه دهند و به سرانجام برسانند. زمانی‌نیا حاشیه‌های اجرای الگوی جدید قراردادهای نفتی ایران را پررنگ‌تر از متن آن دانست و اضافه کرد: اگر ایران در فرصت به دست آمده به جای یک قرارداد بین‌المللی، چند قرارداد بین‌المللی را به ثمر رسانده بود، ترامپ بی‌شک در بازگشت تحریم‌ها با احتیاط بیشتری عمل می‌کرد. معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزیر نفت با بیان اینکه «دنبال مقصر نیستیم»، اما کل کشور نتوانسته از فرصت برجام استفاده کند، ادامه داد: هیچکس نمی‌توانست پیش‌بینی کند که شخصی مانند ترامپ به عنوان رییس‌جمهوری امریکا برگزیده می‌شود و به دلیل مخالفت با اوباما، زیر برجام می‌زند، اما سیاست اینگونه است و همه امور قابل پیش‌بینی نیست.
