مذاکره گازی با پاکستان به جای داوری
گروه انرژی|
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت، دیروز (25 شهریور) در خصوص اجرای پروژه خط لوله گاز ایران-پاکستان اعلام کرد که باتوجه به علاقه‌مندی پاکستان به دریافت گاز از ایران، جمهوری اسلامی ایران تمایل دارد با مذاکره و نه داوری بین‌المللی سرانجام پروژه گازی ایران-پاکستان را حل و فصل کند. اظهارات امیر حسین زمانی‌نیا درخصوص علاقه‌مندی ایران به مذاکره با طرف پاکستانی درخصوص خط لوله گازی ایران-پاکستان همزمان با این مطرح می‌شود که دولت جدید پاکستان بطور مکرر نسبت به همکاری با ایران در پیشبرد این خط لوله ابراز تمایل کرده است آخرین مورد این ابراز تمایل به دیدار هفته گذشته غلام سرورخان، وزیر انرژی پاکستان با سفیر ایران در اسلام‌آباد باز می‌گردد. سرورخان در این دیدار عنوان کرده بود که پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان، بیش از هر پروژه خط لوله گاز دیگری برای اسلام‌آباد اولویت دارد.
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت دیروزدرخصوص پروژه خط لوله گاز ایران-پاکستان اظهار کرد: «با توجه به ابراز تمایل طرف پاکستانی برای اجرای پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان، ما هم از نرفتن به داوری استقبال کرده و علاقه‌مندیم از طریق مذاکره به نتیجه برسیم.»
امیرحسین زمانی‌نیا، یادآور شد: «قبلا حرف بر سر این بود که پاکستان به تعهدات خود عمل نکرده و امکان داشت که ما به داروی برویم، اکنون نظر ما عوض شده و حال که آنها علاقه‌مند به دریافت گاز هستند ما هم حاضریم با مذاکره موضوع را پیش برده و آن را نهایی کنیم.»
به گزارش «تعادل»، در سال 1990 میلادی بحث انتقال گاز ایران به پاکستان و هند از طریق لوله‌گذاری زمینی از داخل خاک سه کشور به صورت جدی مطرح شد. این پروژه2700 کیلومتری خط لوله صلح نام گرفت، زیرا علاوه بر تأمین بخش بزرگی از انرژی هند و پاکستان، به عنوان عامل کاهش تنش میان این دو کشور شناخته شد. در سال 2002، ایران بخش اجرایی این پروژه را از منطقه عسلویه به سمت مرز پاکستان شروع کرد. برنامه‌ریزی‌ها زمان بهره‌برداری از پروژه و انتقال گاز به هند و پاکستان را سال 2014 مشخص کرده بودند، اما کشور هند در سال 2008 میلادی به دلیل اختلافات با پاکستان از پروژه کنار کشید و بدین ترتیب، پروژه به «خط لوله گازی ایران–پاکستان» تغییر نام داد. پس از مدتی دولت پاکستان نیز با وجود آنکه هرگز به صورت رسمی از این پروژه کناره‌گیری نکرد، اعلام کرد که نمی‌تواند هزینه‌های بخش لوله‌گذاری در خاک خود را تأمین کند و اگر ایران می‌تواند، این کار را خودش انجام دهد که مورد موافقت ایران قرار نگرفت. در چند سال اخیر هرگز راهکار قطعی و مشخصی برای ترغیب پاکستان به انجام تعهداتش پیدا نشده است.
با وجود آنکه کشور پاکستان قرارداد واردات گاز از ایران از طریق احداث خط لوله صلح را امضا کرد، اکنون نزدیک به چهار سال است که از ضرب‌الاجل تعیین شده در این قرارداد می‌گذرد و اسلام‌آباد تاکنون هیچ گام عملی برای احداث خط لوله گاز در خاک خود برنداشته است. این در حالی است که ایران پیش از پایان ضرب‌الاجل این قرارداد (پایان دسامبر سال 2014) به تعهدات خود عمل کرده و خط لوله صادرات گاز به پاکستان را تا نزدیکی مرزهای پاکستان احداث کرد.
عدم پایبندی کشور پاکستان به قرارداد و به بن‌بست خوردن پروژه خط لوله گازی ایران-پاکستان، ایران را به فکر شکایت به مراجع بین‌المللی انداخت تا دادگاه داوری بین‌المللی سرانجام این پروژه را مشخص کند. اما به نظر می‌رسد انتخابات اخیر پاکستان که به قدرت رسیدن گروه‌های طرفدار گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران منجر شد، ایران را دوباره نسبت به اینکه پاکستان به تعهدات خود عمل کند امیدوار کرده است.
بر همین اساس، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت دیروزاظهار کرد: «با توجه به ابراز تمایل طرف پاکستانی برای اجرای پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان، ما هم از نرفتن به داوری استقبال کرده و علاقه‌مندیم از طریق مذاکره به نتیجه برسیم.»
امیرحسین زمانی‌نیا تاکید کرد: «هنوز مذاکره‌ای صورت نگرفته و به خاطر مسائل اداری کشور پاکستان تاریخی برای مذاکره تنظیم نشده است.»
انتخابات پارلمانی اخیر پاکستان که به پیروزی حزب «تحریک و انصاف» با کسب بیشترین کرسی منجر شد، عمران‌خان، قهرمان ملی این کشور در ورزش کریکت را به سمت نخست‌وزیری رساند. عمران‌خان پیش از پیروزی در انتخابات با تاکید بر صرفه اقتصادی گاز ایران نسبت به گاز مایع وارداتی از قطر، از اهمیت بهبود روابط کشورش با کشورهای همسایه به ویژه ایران صحبت کرده و این مساله را «اولویت سیاست خارجی پاکستان» نام نهاده بود. عمران‌خان پس از پیروزی در انتخابات نیز در اولین سخنرانی تلویزیونی خود نسبت به گسترش روابط خوب با کشورهای همسایه، به ویژه ایران ابراز امیدواری کرد.
سرورخان، وزیر جدید انرژی پاکستان نیز اخیرا در دیدار با سفیر جمهوری اسلامی ایران در اسلام‌آباد گفته است که دو کشور به همکاری و سرمایه‌گذاری‌های بیشتری در حوزه‌های انرژی و نفت نیاز دارند.
دو طرف توافق کردند که یک گروه کاری در زمینه خط لوله انتقال گاز قبل از سفر سرورخان به ایران تشکیل دهند.
وزیر انرژی پاکستان همچنین اعلام کرده: «پروژه خط لوله انتقال گاز ایران به پاکستان، بیش از هر پروژه خط لوله گاز دیگری برای اسلام‌آباد اولویت دارد.»
پس از ملاقات وزیر انرژی پاکستان با سفیر ایران در اسلام‌آباد که هفته گذشته صورت گرفت، امیرحسین زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت روز گذشته به ایلنا گفت: «هنوز مذاکره‌ای در این خصوص انجام نشده ولی تماس‌هایی برقرار شده و در حال تنظیم یک ملاقات در تهران یا اسلام‌آباد هستیم.»
وی با بیان اینکه این مذاکرات و صادرات گاز خیلی هم به تحریم‌های نفتی ارتباطی ندارد، خاطرنشان کرد: «پاکستانی‌ها هنوز خط لوله دریافت گاز را نکشیده‌اند، در چارچوب قراردادی که با این کشور داریم قرار است مذاکرات ادامه پیدا کند.»
معاون امور بین‌الملل و بازرگانی وزارت نفت همچنین درباره اینکه آیا امکان دارد با اجرایی شدن صادرات گاز ایران به پاکستان خط لوله تاپی منتفی شود، گفت: «این دو خط لوله در عمل ربطی به هم ندارند، ما یک قرارداد قدیمی و جداگانه‌ای با پاکستان داریم و اعلام آمادگی کردیم که از طریق مذاکره آن را نهایی کرده تا اجرایی شود.» خط لوله تاپی، یک پروژه گازی مشترک میان 4 کشور ترکمنستان، افغانستان، پاکستان و هند است که گاز ترکمنستان را از طریق خاک افغانستان به پاکستان و پس از آن به هند منتقل می‌کند. بسیاری از کارشناسان خط لوله تاپی را جایگزینی برای خط لوله صلح می‌دانند که حمایت امریکا را با خود دارد.
پیش‌تر عباس ملکی، محقق ارشد در پروژه سیاست‌گذاری انرژی، مرکز مطالعات بین‌المللی در موسسه تکنولوژی ماساچوست (ام‌ای تی)، درخصوص دخالت امریکا در دو خط لوله صلح و تاپی به روزنامه تعادل گفته بود: «فشار امریکا پشت مساله عدم پیشرفت خط لوله صلح احساس می‌شد، همانطور که فشار مثبت امریکا در پیشرفت خط لوله تاپی که از ترکمنستان به افغانستان و سپس به پاکستان و بعد از آن به هندوستان ادامه پیدا می‌کند، احساس می‌شود.»
ملکی در خصوص چشم‌انداز همکاری پاکستان در پروژه خط لوله ایران پاکستان به «تعادل» گفت: «منافع پاکستان در روابط با ایران قابل توجه است، اما در نظام بین‌الملل جدید که پاکستان آن را یک نظام سلسله مراتبی به رهبری امریکا درک می‌کند، اتفاق قابل ملاحظه‌ای در روابط ایران و پاکستان نخواهد افتاد.»
ملکی در توضیح چرایی این امر بیان کرد: «زیرا در درجه نخست تحریم‌های جدید امریکا علیه ایران در حال شروع شدن است. دوم، پاکستان خود در فهرست خاکستری گروه ویژه اقدام مالی در پولشویی (FATF) قرار دارد و به راحتی نمی‌تواند منابع مالی از بیرون از کشور جذب نماید. سوم، سیاست خارجی پاکستان رابطه نزدیکی با ارتش پاکستان دارد و ارتش از عمران‌خان در انتخابات حمایت کرد و بنابراین تصور نمی‌شود که در سیاست خارجی پاکستان تغییر عمده‌ای رخ دهد. چهارم، عمران‌خان نیز همچون دیگر رهبران پاکستان به روش‌های چینی توجه ویژه نشان می‌دهند. یعنی مدل مبتنی بر فضای سیاسی محدود و گسترش فعالیت‌های اقتصادی با قوانین بازار برای رفع فقر در جامعه. بنابراین احتمال یک معجزه در روابط ایران و پاکستان کم است.»
