بزرگ‌ترین رویداد گردشگری ایران؛ ناتوان در جذب گردشگر
ریحانه جاویدی|
بهمن امسال دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته ایران برگزار می‌شود، نمایشگاهی که از آن با عنوان بزرگ‌ترین رویداد صنعت گردشگری ایران نام می‌برند اما در عمل استانداردهای این عنوان را ندارد. اگرچه همواره تاکید مسوولان از رییس‌جمهور تا روسای سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بر رونق گردشگری به عنوان یک صنعت سودده و جایگزین نفت بوده و سال‌هاست اعلام می‌شود گردشگری، ایران را از اقتصاد تک محصولی خارج می‌کند اما در عمل سرعت پیشرفت زیرساخت‌های گردشگری اندک بوده و سیاست‌های نادرست اجازه نداده تا این صنعت در ایران آنطور که باید پیشرفت کند، نمونه آن هم کیفیت برگزاری نمایشگاه‌های گردشگری است که فعالان بخش خصوصی این صنعت معتقدند 12 سال برگزاری نمایشگاه بین‌المللی گردشگری ایران، عملا نتوانسته به اندازه کافی گردشگران خارجی را با ایران آشنا کرده و زمینه حضور آنها و ارزآوری به کشور را فراهم کند، در عوض این نمایشگاه همواره فرصتی بوده برای اندک کشورهای خارجی حاضر در نمایشگاه که ایرانی‌ها را برای سفر به کشورشان ترغیب کرده و با ذائقه مسافران ایرانی آشنا شوند چرا که ایران در 12 سال برگزاری نمایشگاهی که تنها عنوان بین‌المللی را یدک می‌کشد، به حضور کشورهای همسایه خود اکتفا کرده و حتی نتوانسته نمایشگاه را به سمتی هدایت کند که زمینه حضور کشورهای اسم و رسم‌دار و بزرگ‌تر فراهم شده و برای حضور در ایران مشتاق شوند. اگرچه مسوولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بر این باورند که امسال از ایرادها و اشتباهات سال‌های قبل درس گرفته شده و آنها را رفع کرده‌اند و دوازدهمین دوره این نمایشگاه قرار است با حضور فعالان گردشگری از کشورهایی چون افغانستان، اکوادور، ونزوئلا، یونان، برزیل و بلاروس برگزار شود.
خروج گردشگران ایرانی
به جای ورود خارجی‌ها
نمایشگاه بین‌المللی گردشگری در حالی به دوازدهمین سال برگزاری خود رسیده است که رییس جامعه تورگردانان ایران بر این باور است که تاکنون هدف‌گذاری درستی برای این نمایشگاه در نظر گرفته نشده و تمرکز بر این نمایشگاه به عنوان ابزاری برای تبلیغات جاذبه‌های گردشگری ایران جهت ترغیب گردشگران خارجی کار نادرستی است. ابراهیم پورفرج درباره این موضوع به تعادل گفت: «مسوولان باید توجه کنند که اصول این نمایشگاه‌ها بر گردشگرفرستی است نه گردشگرپذیری به این معنی که کشورهایی که در این نمایشگاه‌ها حضور پیدا می‌کنند بیشتر از اینکه به فکر این باشند که به ایران گردشگر وارد کنند، به دنبال این هستند که ایرانی‌ها را به سفر به کشورهایشان ترغیب کنند بنابراین این نمایشگاه‌ها ضامن ارزآوری نیست بلکه ارز را از کشور خارج هم می‌کند. بنابراین اگر هدف بر این است که گردشگری ایران را به دنیا معرفی کنیم باید به جای برگزاری نمایشگاه‌های داخلی، در نمایشگاه‌های برگزار شده در کشورهای خارجی شرکت کنیم. ضمن اینکه ما هنوز نتوانستیم کشورهای اروپایی را برای حضور در نمایشگاه‌های ایران ترغیب کنیم و عمده کشورهایی که در ایران حضور دارند، کشورهای همسایه هستند. بسیاری از کشورها هنوز ایران را به درستی نمی‌شناسند چرا که ما سیاست‌های گردشگری موثری نداشتیم و در عرصه بین‌المللی فعالیت نداشتیم.»
او افرود: «این نمایشگاه‌ها در زمینه جذب گردشگر خارجی تنها در حدی عمل می‌کنند که کشورهای حاضر در آن به صورت کمرنگ با فرهنگ ایران و استان‌های مختلف آن آشنا شوند که آن هم بیشتر جنبه بازاریابی برای جذب توریست از ایران را دارد. در حالی که اگر واقعا مسوولان بر این باورند که از این نمایشگاه‌ها موثر استفاده کنند، باید به سمتی بروند که با کشورهای اروپایی وارد رابطه تعاملی شوند، یعنی در مقابل اینکه از ایران گردشگر به این کشورها می‌فرستند با فعالان صنعت گردشگری این کشورها توافق کنند که در مقابل آنها هم به ایران گردشگر وارد کنند و نوعی رابطه تعاملی برقرار شود. اگر این اتفاق رخ دهد می‌توان گفت از برگزاری نمایشگاه موفق بودیم در غیر این صورت صرفا یک گردهمایی و سرگرمی است».
رییس جامعه تورگردانان ایران درباره تاثیر نمایشگاه‌های گردشگری بر رونق گردشگری داخلی بیان کرد: «نمایشگاه‌های گردشگری ایران فقط مخاطب عام ایرانی را به خود جذب می‌کند و استان‌های مختلف را به ایرانی‌ها نشان می‌دهد تا گردشگر به استان‌های کمتر شناخته شده جذب شود و مسیر گردشگری از استان‌های شمالی به سمت سایر استان‌ها تغییر پیدا کند. همچنین باعث می‌شود استان‌های مختلف با ظرفیت هم آشنا شده و در یک فضای رقابتی قرار گرفته که در نهایت برای پیشرفت زیرساخت‌های استانشان تلاش کنند.»
نمایشگاه بین‌المللی که گردشگری داخلی را هم رونق نمی‌دهد
اظهارات پورفرج در حالی است که سعید ایوبی، کارشناس و راهنمای گردشگری بر این باور است که نمایشگاه‌های برگزار شده در ایران حتی سبب رونق گردشگری داخلی به صورت پایدار هم نمی‌شود. او به تعادل گفت: “باید پذیرفت که برگزاری این نمایشگاه‌ها عملا تاثیری برای روی صنعت گردشگری ایران ندارد، چرا که نه تنها کشورهای خارجی توجیه منطقی برای حضور در نمایشگاه ایران ندارند، شرکت‌های اسم و رسم‌دار ایرانی به دلیل نابسامانی‌هایی که در برگزاری این نمایشگاه‌ها وجود دارد، تمایلی به حضور ندارند. بنابراین این نمایشکاه‌ها فقط فراهم کردن فضای سرگرمی برای مردم است آن هم با یک بودجه زیاد به اسم رونق صنعت گردشگری.»
او افزود: «اگر توجیه مسوولان بر این است که این نمایشگاه‌ها سبب رونق گردشگری داخلی شده و ایرانی‌ها را با ظرفیت استان‌های مختلف آشنا می‌کند هم باید گفت اگر این اتفاق هم رخ دهد به صورت پایدار نیست چرا که مردم در نمایشگاه‌ها شاهد لباس‌های محلی، منوی غذایی بومی و موسیقی سنتی استان‌ها هستند اما زمانی که به همان استان سفر می‌کنند خبری از چیزهایی که در نمایشگاه دیدند نیست، بنابراین جاذبه‌ها هم صرف نمایشگاه است. استان‌ها هنوز هیچ بسته سفری برای گردشگران ندارند که به آنها پیشنهاد بازدید و اقامت دهد بنابراین مخاطب عام در سفر به استان‌های مختلف دچار سردرگمی می‌شود.»
ایران مقصد مناسب برای جذب
گردشگران خارجی
با وجود نارضایتی بخش خصوصی از برگزاری این نمایشگاه‌ها ولی‌الله تیموری، معاون گردشگری کشور بر این باور است که نگاه جمهوری اسلامی ایران به گردشگری همچنان یک نگاه فرهنگی بوده و مسوولان گردشگری ایران، گردشگری را با همان نگاه سازمان جهانی گردشگری که براساس گفت‌وگو و تفاهم بین ملت‌ها شکل گرفته قبول داشته و به پیش می‌روند. او در مراسم رونمایی از پوستر دوازدهمین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری و صنایع وابسته تهران، بیان کرد: «همواره یکی از چالش‌های ما در این صنعت موضوع اطلاع‌رسانی و آموزش بوده که براساس آن ما کار خودمان را روی این موضوع متمرکز کردیم. همواره شاهدیم که وقتی گردشگران خارجی بدون هیچ شناختی وارد ایران می‌شوند در زمان برگشت با نگاه کاملا مثبت به ایران کشورمان را ترک می‌کنند این موضوع نشان‌دهنده این است که مقصد ما مقصد خوبی است که توانایی جذب گردشگران خارجی متعدد را دارد. همین موضوع برای گردشگری داخلی ما هم صادق است. بر همین اساس اگر می‌خواهید که در فصل‌ها و زمان‌های مختلف نقاط مختلف ایران مورد استقبال گردشگران قرار گیرد باید در زمینه اطلاع‌رسانی خوب عمل کنیم.»
تیموری افزود: «اینکه برخی نقاط دیگر کشور ما با وجود جاذبه‌های مختلف همچنان مورد استقبال قرار نمی‌گیرند به نوعی یک ظلم به شمار می‌آید و بر این اساس ما هدف خود را توزیع سفر و تنوع بخشی در بسته‌های سفر برای گردشگران در نظر گرفتیم که به همین منظور رویدادهای مختلفی همچون این نمایشگاه پیش‌بینی شده است که قطعا می‌تواند در توزیع جغرافیایی و زمانی صنعت گردشگری به کشور ما کمک کند. براساس همین سیاست‌ها اطلس رویدادهای گردشگری کشور تهیه شده که براساس ظرفیت‌های استانی و زمانی شاخص‌های دیگر هر استان آن را تهیه کردیم و قرار است به عنوان تقویم گردشگری از ابتدای سال آینده پخش شود.»
وی همچنین در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: این نمایشگاه نیز یکی از نمایشگاه‌هایی است که عمده تمرکز خود را می‌تواند روی ساماندهی نقاط کم بهره از گردشگر تنظیم کند. براساس همین سیاست در این نمایشگاه این روند را پیش گرفتیم که همه داشته‌های استان‌های مختلف در یک غرفه با نام غرفه استان مورد نظر به گردشگران ارایه شود تا گردشگر همه داشته‌های آن استان و چیزهایی که برای سفر رفتن به آن استان لازم است را می‌بیند و به این صورت به راحتی می‌تواند سفر خود را تنظیم کند که قطعا در جذب او تاثیرگذار است. در کنار تمام این موضوعات گفته شد حضور بخش خصوصی در این نمایشگاه سبب شده تا ما هیچ هزینه‌ای را به عنوان دولت برای آن نپردازیم و عملا این نمایشگاه با توان بخشی خصوصی از ۲۳ تا ۲۶ بهمن‌ماه در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران با حضور پررنگ استان‌ها برگزار می‌شود.
