دگرگونی در فرآیند انتخابات
گروه ایران|
همان روزی که نمایندگان مجلس کلیات اصلاح «قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی» را تصویب کردند، دولتی‌ها از ارایه لایحه قانون جامع انتخابات تا هفته‌های آینده به پارلمان خبر دادند. لایحه‌ای که چند سالی است در وزارت کشور مانده و آنطور که معاون پارلمانی رییس‌جمهور گفته، به زودی در هیات دولت تصویب و به مجلس ارسال می‌شود. دیروز هم سلمان سامانی، سخنگوی وزارت کشور اطلاعات جدید از لایحه در دست بررسی دولت ارایه کرد. سامانی این لایحه را حاصل تجربیات بیش از 37 دوره برگزاری انتخابات، نظرات صاحب‌نظران و نیز منطبق با سیاست‌های کلی انتخابات ابلاغی رهبرمعظم انقلاب خواند که از نکات متمایز آن، « فراگیری، شفافیت هزینه‌های انتخاباتی، برگزاری انتخابات الکترونیک و تدوین مجازات‌های متناسب با جرایم انتخاباتی است.»
لایحه‌ای برای تجمیع قوانین پراکنده
به گفته سخنگوی وزارت کشور، در لایحه جامع انتخابات مجموعه قوانین انتخابات ریاست‌جمهوری، مجلس شورای اسلامی و شورای اسلامی شهر و روستا به منظور سامان بخشیدن به قوانین پراکنده در عرصه انتخابات با یکدیگر تجمیع شده است. تغییر ترکیب هیات اجرایی مرکزی انتخابات از دیگر مواردی است که در لایحه جامع انتخابات دولت گنجانده شده است. سامانی این بخش از لایحه را نقطه قوت آن خوانده و در توضیحش گفته است: «در این لایحه برای سیاست‌گذاری کلان انتخابات، هیات اجرایی مرکزی انتخابات با ترکیب وزیر کشور به عنوان رییس هیات، وزیر اطلاعات، دادستان کل کشور، یک نفر از دبیران کل احزاب به انتخاب خانه احزاب، یک نفر از اعضای کانون وکلا به انتخاب اتحادیه سراسری کانونهای وکلای دادگستری، یک نفر از مدیران مسوول مطبوعات و خبرگزاری‌ها به انتخاب خودشان و یک نفر به عنوان نماینده تشکل‌های مردم نهاد پیش بینی شده است.»
آنطور که سخنگوی وزارت کشور گفته، زمان بررسی صلاحیت داوطلبان هم در لایحه پیشنهادی وزارت کشور افزایش یافته است. همچنین در این لایحه رای‌دهندگان هم برای شرکت در انتخابات ثبت نام خواهند کرد. سامانی این بخش از لایحه را به منظور تامین سلامت انتخابات، شفاف‌سازی خوانده که هویت رأی‌دهندگان قبل از برگزاری انتخابات احراز می‌شود.
جزییات طرح مجلس
در حالی مقامات دولتی از ارایه لایحه جامع انتخابات به مجلس در آینده نزدیک خبر می‌دهند که مجلس چندین طرح انتخاباتی را در دست بررسی دارد. از جمله اصلاح قانون انتخابات که به تازگی کلیات آن در صحن تایید شده است. هر چند این طرح نمایندگان با عنوان استانی شدن انتخابات مجلس مطرح شده، اما مواد و بندهای این طرح تنها محدود به استانی شدن انتخابات پارلمان نیست.
بر اساس طرح نمایندگان برای اصلاح قانون انتخابات مجلس، در تایید صلاحیت‌ها بحث پیش ثبت‌نام نامزدها مطرح شده است. بر این اساس، در انتخابات مجلس و شوراها پیش از ثبت‌نام نهایی نامزدها، پیش ثبت نامی صورت می‌گیرد که در این مرحله قوه قضاییه، ثبت احوال، نیروی انتظامی و اطلاعات استعلام این افراد را ارایه می‌کنند.
آنطور که پیشنهاد‌دهندگان این بخش از طرح اصلاح قانون می‌گویند، فلسفه آن، کاهش تنش میان گروه‌های سیاسی و قومی در دوره زمانی بررسی صلاحیت‌ها است. در صورت تصویب، افرادی که به هر دلیل استعلام آنها از سوی دستگاه قضا یا اطلاعاتی منفی اعلام می‌شود، فرصت دارند مستندات و توضیحات خود را ارایه کنند. نمایندگان معتقدند در این شرایط هم به شخصی که نامزد شده برای کسب تایید صلاحیت خود فرصت داده می‌شود، هم فشار از روی شورای نگهبان و دیگر دستگاه‌های دخیل در روند بررسی صلاحیت‌ها برداشته می‌شود که در حال حاضر مجبورند در فرصتی کوتاه آنچه به دستشان رسیده را بررسی و نتیجه را اعلام کنند. همچنین در طرح نمایندگان در روند بررسی صلاحیت‌ها پیشنهاد دیگری هم مطرح شده که بر اساس آن از افرادی که پیش‌ثبت نام کرده‌اند، آزمونی گرفته شود تا تنها افرادی که در این آزمون قبول می‌شوند، امکان ثبت‌نام نهایی داشته باشند. برخی از نمایندگان معتقدند اجرایی شدن این تصمیم کمک می‌کند افراد شایسته‌تری به مجلس شورای اسلامی یا شوراهای شهر راه یابند.
از سوی دیگر، در قانون فعلی، هیات مرکزی نظارت بر انتخابات شوراها توسط مجلس انتخاب می‌شود، اما بر اساس طرح فعلی دبیرخانه ثابتی تشکیل می‌شود و در طول سال زیرنظر کمیسیون شوراها فعالیت می‌کند. همچنین هیات نظارت مرکزی از حالت تک قوه‌ای خارج شده و نمایندگانی از قوه قضاییه و دولت هم در این هیات حضور خواهند داشت.
مباحث مربوط به هزینه‌های انتخاباتی از دیگر موضوعاتی است که هم نمایندگان در طرح خود برای آن تصمیم جدید گرفته‌اند، هم دولتی‌ها. بر اساس طرح اصلاح قانون انتخابات، در بحث هزینه‌های انتخاباتی کاندیداها، بندهایی را تصویب کردیم که نحوه هزینه کرد و منابع آن روشن شود. بر این اساس، با توجه به اینکه هزینه کاندیداتوری در انتخابات مجلس و شورا در استان‌های مختلف، متفاوت است، کمیته تبلیغات برای هر استان و حوزه انتخابیه برآورد هزینه‌ای می‌کند و کاندیداها باید حداکثر تا این مقدار هزینه کنند. از سوی دیگر، کاندیداها خودشان یا شخصی را به عنوان ذی‌حساب به کمیته تبلیغات معرفی می‌کنند و هزینه‌های انتخاباتی هم صرفا باید از طریق حسابی که کاندیداها قبلا معرفی کرده‌اند صورت بگیرد.
حال بر اساس طرح نمایندگان، چنانچه کاندیدایی در هزینه‌های تبلیغاتی تخلف داشته باشد و این موضوع به اثبات برسد، صلاحیت وی پیش از ورود به مجلس توسط شورای نگهبان رد می‌شود، در صورت حضور در مجلس هم اعتبار‌نامه شخص تایید نمی‌شود.
این طرح که ماه‌هاست در کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس در حال بررسی است، پس از آن ارایه شد که دولت در ارایه لایحه جامع قانون انتخابات تاخیر چندساله داشت. مجلسی‌ها هم طرح خود را بر اساس پیش نویس لایحه دولت تدوین و برای بررسی به هیات رییسه مجلس ارایه کردند. از این رو، اگر چه طرح اصلاح قانون انتخابات در صحن در حال بررسی است، اما باتوجه به آنکه این طرح بر اساس پیش نویس لایحه دولت تنظیم شده است؛ احتمالا مجلسی‌ها با ارایه لایحه به مجلس، طرح خود را کنار می‌گذارند و لایحه جامع قانون انتخابات را بررسی می‌کنند. چنانکه پیش از این هم چند تن از اعضای کمیسیون شوراها از این احتمال خبر داده بودند.
