رهایی از چنگ واردات پر هزینه بنزین
ایران روزانه 3 میلیون دلار صرف واردات سوخت می‌کرد
گروه انرژی| نادی صبوری |
ایران از ماه مهر، از تخصیص روزانه دست کم 3میلیون دلار برای واردات بنزین، رهایی پیدا کرده است. این اتفاق نتیجه بالا رفتن تولید داخلی بنزین به دنبال بهره‌برداری از فاز سوم پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس واقع در 25 کیلومتری شهر بندرعباس است که مراسم بهره‌برداری از آن روز چهارشنبه و با حضور علیرضا صادق‌آبادی معاون وزیر نفت، جمعی از مدیران این حوزه و کارکنان پالایشگاه، صورت گرفت.
فروردین ماه سال جاری بود که اعلام شد پیش‌بینی شده است در 3 ماهه نخست سال 97 ایران روزانه بطور متوسط 9 میلیون لیتر واردات بنزین داشته باشد. از سوی دیگر پیش‌تر محمدرضا موسوی‌خواه مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی هزینه متوسط واردات بنزین را 1700 تومان برای هر لیتر اعلام کرده بود. با در نظر گرفتن نرخ دلار 5000 تومانی در زمان اعلام این عدد، هزینه‌ای که ایران اکنون باید برای واردات روزانه 9 میلیون لیتر بنزین می‌پرداخت 3 میلیون و 60 هزار دلار بود.
اظهارنظر مقامات حوزه پالایشی ایران نشان می‌داد با وجود اینکه قیمت عرضه بنزین به مردم در ایران از قیمتی که در پالایشگاه‌های داخلی برای تولید آن صرف می‌شود بیشتر است، همچنان تولید بنزین در ایران نسبت به واردات آن صرفه اقتصادی دارد.
علیرضا صادق‌آبادی معاون وزیر نفت در نشستی خبری که در حاشیه مراسم بهره‌برداری از فاز 3 پالایشگاه ستاره خلیج فارس که ظرفیت تولید بنزین را به اندازه کل واردات به اضافه 3 میلیون لیتر بالا برده است اعلام کرد که از مهر ماه با وارد شدن بخشی از تولید فاز 3 این پالایشگاه، واردات بنزین در ایران متوقف شده است. پیش‌تر نتایج یک بررسی نشان داده بود که ایران در فاصله سال‌های 92 تا 95 در مجموع 5.5 میلیارد دلار صرف واردات بنزین کرده بود. این عدد نزدیک به 1.14 برابر توسعه فاز 11 پارس جنوبی است که یکی از عظیم‌ترین پروژه‌های صنعت نفت حساب می‌شود.
با بهره‌برداری از فاز 3 پالایشگاه ستاره خلیج فارس که 2 نوع بنزین اکتان 90 و اکتان 95 به اضافه چند فرآورده نفتی دیگر با خوراک میعانات گازی در آن تولید می‌شود، ایران روی کاغذ خواهد توانست مازاد بنزین تولیدی را صادر کند. صادق‌آبادی در خصوص موضوع صادرات بنزین عنوان کرده است که کمیته‌هایی برای بررسی قیمت فرآورده‌های صادراتی این پالایشگاه از جمله «بنزین» در بازار‌های هدف تشکیل شده است.
سابقه صادرات دیگر محصولات تولیدی این پالایشگاه عظیم، پیش‌تر وجود داشته است. سوم بهمن 95 نخستین محموله نفتای پالایشگاه ستاره خلیج فارس به حجم حدود 280 هزار بشکه، به یکی از کشورهای حاشیه خلیج فارس صادر شد. دومین محموله نفتا نیز در 27 بهمن همان سال، با حجم حدود 280 هزار بشکه به مقصد ژاپن صادر شد.
در زمان طراحی این واحد در سال 1385، یکی از اهداف آن تبدیل شدن به یکی از 5 صادرکننده اصلی بنزین در منطقه بوده است. کشورهای حاشیه خلیج فارس روی کاغذ یکی از اهداف مهم صادراتی به شمار می‌روند.
ظرفیت کلی تولید بنزین ایران با راه‌اندازی کامل فاز سه بزرگ‌ترین پالایشگاه این کشور به بیش از 105 میلیون لیتر می‌رسد. از آن سو اما طرف تقاضا نیز بیکار ننشسته است. روند رشد تقاضا برای بنزین در ایران که آمار دقیقی از اینکه چه مقدار آن در داخل مصرف شده و چه مقدار قاچاق می‌شود نگران‌کننده است.
مشاهدات میدانی از جاده‌های نزدیک به پالایشگاه و بطور کلی شهرهای بندرعباس و قشم نشان می‌دهد که اتومبیل‌هایی که شیشه‌های دودی داشته و پلاک خود را به نحوی ناخوانا تبدیل کرده‌اند، به وفور در حال حمل محموله‌های قاچاق سوخت دیده می‌شوند. آن‌طور که شاهدان عینی می‌گویند البته این محموله‌ها را گازوئیل تشکیل می‌دهد.گازوئیل خاصیت احتراق کمتری از بنزین دارد و به همین دلیل محبوب قاچاقچیان سوخت است. اختلاف قیمت داخلی گازوئیل در ایران و نرخ آن در فوب خلیج فارس، حاشیه سودی کم‌نظیر را ایجاد کرده است که بسیاری را به ورود به این امر تشویق می‌کند. هر چند مخاطراتی مانند آتش‌سوزی در ماشین یا احتمال سقوط اتومبیل حین درگیری با پلیس، ریسک این کار را بالا می‌برد.
خبرنگاران در مراسم روز چهارشنبه از واحد تولید بنزین ستاره نیز دیدن کردند. یکی از کارکنان پالایشگاه که اهل خرم‌آباد بوده و در واحد ابزار دقیق مشغول به کار بود، در مورد اینکه خود او بعد از اینکه درگیر این کار شده است در مصرف بنزین بسیار دقت می‌کند به خبرنگار «تعادل» گفت: «هر چیزی که اینجا هست به خودمان تکیه کردیم و بالا و پایین زیادی کشیدیم. از وقتی درگیر کار پالایشگاهی شده‌ام و از نزدیک دشواری و طولانی بودن مراحل تولید آن را مشاهده کردم، مصرفم را
بهتر کردم»
یک مهندس دیگر در پالایشگاه در مورد اینکه سخت‌ترین قسمت کاری در تولید بنزین کدام قسمت است به «تعادل» می‌گوید: «روزهای راه‌اندازی سخت‌ترین روزهاست، در این روزها به مراقبت زیادی احتیاج است، تجهیزات گرم می‌شوند و احتمال نشتی بالا می‌رود.» او به مراحل طولانی تولید بنزین اشاره کرده و می‌گوید: « وقتی میعانات گازی وارد واحد می‌شود مراحل مختلفی را از سر می‌گذراند، این خوراک باید اول مرحله شیرین‌سازی را طی کند، سپس به برش‌های پایه‌ای مختلف تبدیل می‌شود که آلودگی‌های شیمیایی دارند در نتیجه باید وارد تصفیه‌های بعدی شود. تمام تجهیزات عظیمی که اینجا می‌بینید فقط برای برش
بنزین است»
علیرضا صادق‌آبادی معاون وزیر نفت ایران می‌گوید که اگر روند رشد مصرف بنزین در ایران با همین روند ادامه یابد، تقاضا تا سال 1412 یعنی 5 سال دیگر معادل 190 میلیون لیتر بیشتر از حالا خواهد بود. این رقم به معنای افزایش سالانه 38 میلیون لیتر به تقاضای بنزین است. احداث پالایشگاه‌هایی که بتواند چنین حجمی از تقاضا را پوشش دهد، علاوه بر عوارض زیست‌محیطی چیزی حدود 55 میلیارد دلار هزینه دارد. واردات این حجم از بنزین نیز روزانه 100 میلیون دلار هزینه خواهد داشت.
بنزین تولیدی در ستاره که با اکتان 90 و 95 عرضه می‌شود بنزینی با کیفیت محسوب می‌شود. اکتان عددی است که میزان مقاومت سوخت نسبت به احتراق و فشار گرما را نشان می‌دهد و هر چقدر بالاتر باشد بنزین با کیفیت‌تری را نشان می‌دهد. مشخص نیست که بنزین تولیدی در این واحد دقیقا به کدام نقاط در ایران ارسال می‌شود.
پیش‌تر اعلام شده بود که محصولات این واحد با درصد سموم بسیار پایین صورت می‌گیرد. ضریب پیچیدگی این واحد پالایشگاهی از متوسط این ضریب در ایران فاصله قابل توجهی دارد.
معاون وزیر نفت در پاسخ به این پرسش روزنامه «تعادل» که سهام ستاره خلیج فارس چه زمانی در بورس عرضه می‌شود عنوان کرد که از نظر او زمانی که ریسک این پروژه به کمترین حد خود رسیده باشد زمان مناسب برای ورود سرمایه‌های مردمی است. وام‌هایی که در این پالایشگاه دریافت شده است برای تسویه به حدود 2 الی 3 سال زمان نیاز دارد.
هلدینگ تاپیکو در کنار شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی و صندوق بازنشستگی نفت سهام‌داران این واحد هستند.
