خلأ تجاری با «اوراسیا»

تعادل|

تقویت ارتباط با اتحادیه اوراسیا، در شرایطی که دولت امریکا در ادامه بد عهدی‌های خود، ایران را در فشار اقتصادی قرار داده؛ می‌تواند نقش موثری در جهت مقاوم‌سازی اقتصاد ایران داشته باشد. این در شرایطی است که بر اساس توافق‌های انجام شده در میانه اردیبهشت ماه سال جاری، قرار بود ایران به مدت 3 سال به صورت آزمایشی وارد «پیمان‌نامه اوراسیا» شود به گفته فعالان اقتصادی، این حضور می‌تواند فرصتی استثنایی باشد تا بازرگانان ایرانی با استفاده از معافیت‌ها و امکان حضور رقابتی در این منطقه، بازار را در اختیار بگیرند. اما مشکلی که دراینجا وجود دارد این است که «لایحه الحاق به پیمان‌نامه اوراسیا» که از سوی دولت به تصویب رسیده، کماکان در اختیار مجلس شورای اسلامی قرار نگرفته و در نتیجه همچنان این پروژه وارد فاز اجرایی نشده است. حال اما این تعلل از سوی دولت نیز به همان میزان سال‌های گذشته، باعث می‌شود که بسیاری از فرصت‌های استفاده از بازار اوراسیا برای تجار ایرانی از دست رفته و کشورهای دیگر جای خالی ایران را پر کنند. در همین رابطه اعضای هیات رییسه اتاق مشترک ایران و روسیه طی نشستی «لایحه الحاق به پیمان‌نامه اوراسیا» را مورد نقد و بررسی قرار دادند و از دولت خواستار شدند تا هر چه سریع‌تر این لایحه را به مجلس شورای اسلامی تقدیم کند تا فعالان اقتصادی بتوانند خلأ تجاری با منطقه اوراسیا را پر کنند.

   جزییات موافقتنامه با اوراسیا

بیست و هفتم اردیبهشت ماه سال جاری بود که 5 کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا در حاشیه اجلاس بین‌المللی اقتصادی آستانه در قزاقستان با ایران موافقتنامه تجارت ترجیحی امضاء کردند. براساس این موافقتنامه، تعرفه گمرکی 300 قلم کالای ایرانی و 200 قلم کالای کشورهای اتحادیه اقتصادی اوراسیا، شامل «محصولات کشاورزی»، «غذایی» و «آبزیان»، کاهش پیدا می‌کند که بعد از تصویب مجالس این کشورها اجرایی خواهد شد. در واقع این موافقتنامه پس از اجرایی شدن، فضای جدیدی را برای توسعه صادرات ایران و روان‌سازی تجارت منطقه‌ای ایجاد خواهد کرد. حضور ایران در کنار روسیه و چین می‌تواند شکل‌دهنده یک مثلث ثبات و توسعه در منطقه بوده و راهبرد ایجاد یک راه ابریشم اقتصادی جدید را به یک طرح اجرایی تبدیل کند. با اجرایی شدن این موافقتنامه، فضای جدیدی برای توسعه صادرات ایران و روان‌سازی تجارت منطقه‌ای ایجاد می‌شود و همچنین کاهش تعرفه‌های گمرکی می‌تواند در صدور کالاهای ایران به کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا با جمعیتی بیش از یکصد و هشتاد میلیون نفر بینجامد. در همین رابطه کتاب «مجموعه قوانین و مقررات تجاری اوراسیا» که به همت اتاق مشترک ایران و روسیه گردآوری شده، در نشستی با حضور نایب‌رییس اتاق ایران و مدیرعامل منطقه آزاد انزلی رونمایی شد. این کتاب می‌تواند اطلاعات موردنیاز بازرگانانی که قصد حضور در بازار این منطقه را دارند، در اختیار آنها قرار دهد. البته از آنجا که ایران توانسته برای مدت 3 سال به صورت آزمایشی وارد «پیمان‌نامه اوراسیا» شود، بدون شک آشنایی با قوانین تجاری حاکم بر این بازار برای تجار ایرانی ضروری است. بدون اطلاع از تسهیلات موردنظر این پیمان‌نامه و دیگر قوانین موجود نمی‌توان حضور موثر و پایداری در این بازار داشت.

در ادامه این نشست، رییس اتاق مشترک ایران و روسیه تصریح کرد: منطقه «اوراسیا» به دلیل فاصله نزدیک جغرافیایی با ایران و نیز روابط سیاسی خوبی که بین کشورهای این منطقه و ایران وجود دارد، از جمله بازارهایی است که باید در آن حضور شایسته‌ای داشته باشیم؛ هرچند تا به امروز فرصت‌های حضور در آن را از دست داده‌ایم. هادی تیزهوش تابان ادامه داد: طبق توافق‌های انجام شده، قرار است ایران به مدت 3 سال به صورت آزمایشی وارد «پیمان‌نامه اوراسیا» شود که بین 5 کشور «روسیه»، «بلاروس»، «قزاقستان»، «ارمنستان» و «قرقیزستان» منعقد شده است. این حضور می‌تواند فرصتی استثنایی باشد تا بازرگانان ایرانی بتوانند با استفاده از انواع معافیت‌ها و امکان حضور رقابتی در این منطقه، بازار را در اختیار بگیرند. بر اساس اظهارات این فعال اقتصادی، در حال حاضر لایحه الحاق به پیمان‌نامه اوراسیا که از سوی دولت به تصویب رسیده، در اختیار مجلس شورای اسلامی قرار نگرفته و در نتیجه همچنان این پروژه وارد فاز اجرایی نشده است. او افزود: امیدواریم این مراحل کار هر چه سریع‌تر طی شود و بخش خصوصی بتواند در شرایط امروز که با انواع محدودیت‌های ناشی از تحریم مواجه است از عواید حاصل از این پیمان‌نامه استفاده کند.

   کاستی‌های دولت در اجرای موافقتنامه ها

نایب‌رییس اتاق ایران نیز در این رابطه به چند نقطه ضعف و کاستی که تاکنون شاهد آنها بوده‌ایم، اشاره کرد. پدرام سلطانی تشریح کرد: تاکنون دولت‌ها همواره در مذاکرات خود برای انعقاد موافقت‌های تجارت ترجیحی یا تجارت آزاد، محتاطانه عمل کرده‌اند. نگاه دولتمردان ما اینگونه بوده که صنعت یا کشاورزی ایران آنقدر آسیب‌پذیر بوده و سطح رقابت‌پذیری پایینی دارد که بدون دیوار تعرفه‌ها توان پیشروی ندارد. او با انتقاد از بی‌اعتنایی به پیشنهاد‌ها و نظرات بخش خصوصی در پروسه مذاکرات دولت با کشورهای دیگر برای انعقاد انواع موافقت‌نامه‌های تجارت ترجیحی، اضافه کرد: هیچگاه در جریان مذاکرات حتی یک نماینده از بخش خصوصی نیز حضور نداشته است.

نایب‌رییس اتاق ایران همچنین نبود مطالعات کارشناسی و دقیق بر مبنای مدل‌های روز سنجش رقابت‌پذیری و کاهش تعرفه‌ها را یکی دیگر از کاستی‌های موجود در این حوزه دانست و تصریح کرد: در موافقت‌نامه تجارت ترجیحی که بین ایران و ترکیه به امضا رسید، می‌توانستیم خیلی بهتر از آنچه توافق شد، عمل کنیم و امتیازها یا منافع بیشتری به دست آوریم. سلطانی همچنین به طولانی شدن پروسه الحاق ایران به انواع موافقت‌نامه‌ها اشاره و تأکید کرد: از آنجا که ایران تنها کشوری است که از بین اعضای اکو بعد از سال‌ها هنوز موافقت‌نامه «اکوتا» را نپذیرفته است و مانع از اجرای آن در منطقه اکو شده است، چشم بخش خصوصی ترسیده که مبادا در مورد پیمان اوراسیا نیز همین اتفاق رخ دهد. او ادامه داد: لازم است ایران در اقداماتی از این دست کمی سرعت و عمق بیشتری به فعالیت‌های خود بدهد و اجازه دهد بازرگانان ایرانی از تبعیض‌های تعرفه‌ای که در سطح دنیا لحاظ می‌شود، رها شوند و طعم تجارت آزاد را بچشند. نایب‌رییس اتاق ایران در ادامه به یکی از نقایص موجود در بخش خصوصی اشاره کرد و افزود: میزان مطالعه و سطح کنجکاوی بخش خصوصی کشور برای استفاده از مفاد این قراردادها نیز بسیار پایین است و در نتیجه منفعتی که اقتصاد کشور از آن می‌برد قابل مقایسه با کشور مقابل نیست. در مورد همین موافقت‌نامه تجارت ترجیحی بین ایران و ترکیه، تعداد زیادی از فعالان اقتصادی اصلا خبر نداشتند چنین توافقاتی انجام شده است. بنابراین لازم است بخش خصوصی هم سطح آگاهی و اطلاعات خود را تقویت کند.

   جای خالی ایران در بازار اوراسیا

در بخش دیگری از این نشست، مدیرعامل منطقه آزاد انزلی با تأکید به رشد چشمگیری که در انزلی شاهد هستیم، گفت: آمادگی لازم برای توسعه روابط تجاری با منطقه اوراسیا را داریم. هرچند در گذشته اهمال کاری کرده‌ایم اما امروز می‌توانیم گذشته خود را تا حدودی جبران کنیم. رضا مسرور تصریح کرد: متأسفانه سهم ایران از واردات روسیه تنها 0.16 درصد است. در حالی که بازار واردات روسیه بزرگ بوده و از طرفی ایران مسیرهای ارتباطی خوبی با این کشور دارد اما نتوانسته از مزیت‌های خود استفاده کند. او همچنین از فعالیت بندر کاسپین به عنوان بزرگ‌ترین بندر در سواحل جنوبی دریای مازندران سخن گفت و تأکید کرد: به زودی این بندر به شبکه ریلی کشور متصل می‌شود و می‌تواند در رشد تجارت کشور نقش‌آفرین باشد.

در ادامه این نشست، نایب‌رییس اتاق مشترک ایران و روسیه هم از فرصت به وجود آمده برای ایران و لزوم پیگیری مقدمات اجرایی شدن لایحه الحاق سخن گفت و تصریح کرد: تجار باید تا آنجا که می‌توانند سطح آگاهی خود را از قوانین و روش‌های کار در منطقه اوراسیا بالا ببرند. این بازار برای ایران بسیار مهم بوده و نباید با توجه به فرصت و ظرفیت ایجاد شده، زمان را از دست بدهیم. سیده فاطمه مقیمی ادامه داد: در سال‌های گذشته، بسیاری از فرصت‌های خود را از دست دادیم و متأسفانه به جایگاهی رسیدیم که درشان ما نیست. به اعتقاد این فعال اقتصادی برای اینکه بتوانیم در حوزه تجارت بین‌الملل موفق باشیم باید روابط سیاسی موجود را در خدمت روابط اقتصادی قرار دهیم و زمینه توسعه سطح مبادلات بین‌المللی را مهیا کنیم.از آن‌سوی این نشست، دبیرکل اتاق ایران تأکید دولت‌های ایران بر لزوم توسعه فرهنگی به جای توسعه روابط اقتصادی ایران با کشورهای منطقه CIS را مورد انتقاد قرار دارد وگفت: از زمانی که کشورهای این منطقه بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، استقلال پیدا کردند، ایران تلاش کرد با فعالیت‌های فرهنگی در این کشورها، روابط خود را با آنها توسعه دهد اما امروز می‌بینیم که این مدل، شکست خورده و کشورهایی توانستند با فرسنگ‌ها فاصله، بازار این کشورها را در دست بگیرند و حتی از نظر فرهنگی نیز موفق‌تر از ما عمل کنند. علیرضا اشرف ادامه داد: در آن زمان، این کشورها سیستم مالی تعریف شده‌ای نداشتند و لازم بود برای حضور بخش خصوصی در این بازارها، دولت پشتیانی و حمایت لازم را از آنها می‌کرد که متأسفانه چنین رویکردی در بدنه دولت وجود نداشت. در نتیجه کشورهای دیگر خیلی سریع جای خالی ما را پر کردند. دبیرکل اتاق ایران تأکید کرد: امروز باید به دولت تذکر داد تا هرچه سریع‌تر لایحه الحاق را به مجلس ارایه دهد تا مراحل تصویب، طی شده و بخش خصوصی بتواند از منافع آن استفاده کند.