3+1 نکته درباره کارت اعتباری مصالح ساختمانی

گروه راه و شهرسازی|شهلا روشنی |

شورای هماهنگی مسکن به تازگی طرح خرید اعتباری تجهیزات و مصالح ساختمانی توسط سازندگان مسکن را به تصویب رساند. به گفته وزیر راه و شهرسازی مدل عملیاتی این طرح ظرف چند روز آینده تهیه و اجرای آن به‌زودی آغاز خواهد شد، اما در حال حاضر مقدمات اجرای این طرح در حال انجام است.

به گفته بسیاری از کارشناسان این طرح دارای 3 مزیت و یک ضعف اساسی است. 3 مزیت این کارت ارزان‌تر شدن پرسه ساخت‌وساز مسکن و در نهایت کاهش قیمت نهایی، جنب‌وجوش و بازگشت فعالیت به کارگاه‌های ساختمانی و افزایش میزان تکمیل و شروع پروژه جدید و ضعف آن مربوط به انحراف کشیده شدن این کارت‌ها و عرضه آن در بازار آزاد است.

    آمارها چه می‌گویند

گزارش مرکز آمار ایران از بازار مصالح ساختمانی حاکی از آن است که تابستان امسال در مقایسه با تابستان سال گذشته قیمت نهادهای ساختمانی ۴۹.۱ درصد افزایش‌یافته است.

مطابق آمار منتشرشده، مرکز آمار ایران شاخص کل قیمت نهاده‌های ساختمان‌های مسکونی شهر تهران بر مبنای سال پایه 1390 در تابستان امسال 315.4 بوده که نسبت به فصل قبل (بهار 97) با 250.8 بالغ‌بر 25.7 درصد و نسبت به تابستان سال گذشته با 211.6 بالغ‌بر 49.1 درصد افزایش‌یافته است.

درصد تغییرات شاخص کل در چهارفصل منتهی به فصل تابستان امسال نسبت به دوره مشابه سال قبل معادل 26.7 درصد بوده که نسبت به همین اطلاع در فصل قبل 17.4 درصد با افزایش روبرو بوده است.

شاخص قیمت گروه «آهن‌آلات، میلگرد و پروفیل در و پنجره و نرده» با 45 درصد نسبت به فصل قبل بیشترین تاثیر را در افزایش شاخص کل در فصل تابستان داشته است.

گروه «چوب» با ۶ درصد افزایش و گروه «خدمات» با 4 درصد افزایش به ترتیب رتبه‌های بعدی را در افزایش شاخص قیمت نهاده‌های ساختمان‌های مسکونی شهر تهران در فصل تابستان سال 1397 مورد بررسی داشته‌اند. البته به گفته کارشناسان این رشد در فصل پاییز نیز چشمگیر بوده است.

    اثر مثبت بر رشد ساخت‌وساز

در همین زمینه حسین احمد اوغلی، کارشناس مسکن بابیان اینکه در طی ماه‌های اخیر بازار ساخت‌وساز به علت رشد قیمت مصالح ساختمانی دچار صدمات متعددی شده است گفت: کارت‌های اعتباری خرید مصالح به انبوه‌سازان و سرمایه‌گذاران بازار مسکن می‌تواند رونق ساخت‌وساز را به دنبال داشته باشد.

گفت: ارایه کارت‌های اعتباری خرید مصالح ساختمانی جز تصمیمات درست گروه وزارت راه و شهرسازی است و می‌تواند سیاست موفقی در بهبود وضعیت عرضه مسکن باشد.

این کارشناس مسکن گفت: براساس طرح مذکور بانک به عنوان واسطه میان تولیدکننده مصالح و سازنده قرارگرفته و ضمانت‌های لازم را از دو طرف اخذ می‌کند، پس‌ازآن شرایط خرید و فروش غیر نقدی مصالح ساختمانی فراهم می‌شود.

وی با بیان اینکه عدم توازن در عرضه و تقاضای بازار مسکن این بازار را در سال‌های آتی با بحران روبرو می‌کند، عنوان کرد: باید دولت به دنبال ارایه مشوق‌های اساسی برای سازندگان ذی‌صلاح باشد.

احمد اوغلی یادآور شد: در حال حاضر، بازار مسکن دچار مشکلات و تلاطم بسیاری است، بااین‌حال حمایت از فعالان و سازندگان می‌تواند به بهبود شرایط این بخش کمک کند.

وی ادامه داد: در حال حاضر نیاز است، جزییات این کارت به‌صورت کامل و شفاف ارایه شود اما در شرایط کنونی مشخص نیست که این کارت‌ها به چه کسانی ارایه‌شده و چه مکانیسمی برای تفکیک سازندگان واقعی با دلالان، محتکران و فروشندگان وجود دارد.

احمد اوغلی گفت: این کارت‌ها در این برهه زمانی می‌تواند راهگشای مشکلات دو بخش تولید مصالح ساختمانی و کاهش ساخت‌وساز باشد.

    ارایه کارت‌ها باید حساب‌شده باشد

ایمان رفیعی، کارشناس ساخت‌وساز نیز با بیان اینکه به نظر می‌رسد این طرح نیز به همان راه کارت اعتباری قیر برود، گفت: اگر زیرساخت‌های این طرح به‌درستی عملیاتی نشود این طرح به ابتذال رفته و وارد دلالی و بازار سیاه می‌شود.

وی گفت: باید تمامی تدابیر امنیتی این کارت‌ها در نظر گرفته شود تا شاهد انحراف در این کارت‌ها نباشیم.

رفیعی با اشاره به اینکه کارت‌های مصالح ساختمانی باید به دست فرد مصلح و ذی‌صلاح برسد، تأکید کرد: اگر انحرافی در مسیر ارایه یا عرضه این کارت‌ها صورت بگیرد، شاهد تنش در بازار مصالح ساختمانی خواهیم بود.

این کارشناس ساخت‌وساز گفت: شایسته بود قبل از رسانه‌ای شدن ارایه کارت‌های اعتباری مصالح ساختمانی این تصمیم به حضور انبوه‌سازان و سازندگان ذی‌صلاح می‌رسید چراکه این عده می‌توانند سلامت و پاکی مسیر این کارت‌ها تضمین کنند.

رفیعی با بیان اینکه انبوه‌سازان باید در تصمیمات وزارت راه و شهرسازی حضور موثرتری داشته باشند، گفت: باید دولت تمامی فعالیت‌های مرتبط با بخش خصوصی را به خودشان واگذار کند.

به اعتقاد رفیعی اگر ارایه این کارت‌ها دقیق و حساب‌شده نباشد دو پیامد ناگوار برای بازار مسکن خواهد داشت، گفت: اول پیامد ناگوار آن افزایش دلالی و سوداگری در بازار مصالح ساختمانی و پیامد بعدی مربوط به عمیق‌تر شدن رکود ساخت‌وساز است.

وی گفت: از ابتدای سال جاری قیمت بازار مصالح ساختمانی به‌واسطه افزایش نرخ تورم و ارز به‌شدت روند صعودی داشته است و اگر این کارت به‌صورت حرفه‌ای وارد بازار نشود تورم کنونی مصالح ساختمانی به‌شدت افسارگسیخته خواهد شد.

این کارشناس ساخت‌وساز گفت: باوجود اینکه هم‌اکنون میلگرد، تیرآهن و ورق‌های فولادی باقیمت‌های هر کیلو زیر 3 هزار تومان در بورس عرضه می‌شود، اما سازندگان به عنوان مصرف‌کننده نهایی با این نرخ‌ها آهن‌آلات ساختمانی را خریداری نمی‌کنند و قیمت این مصالح برای اعضای این صنف دو برابر قیمت بورس است.

وی گفت: بر این اساس، شاخص قیمت نهاده‌های ساختمان‌های مسکونی شهر تهران در گروه ایزوگام و قیر تابستان امسال نسبت به تابستان سال گذشته رشد ۱۶۹ درصدی را تجربه کرد؛ تورم فصلی شاخص قیمت این گروه از مصالح ساختمانی در تابستان امسال در مقایسه با بهار سال جاری ۹۴ درصد گزارش‌شده است.

وی گفت: بر اساس آمارهای کشور شاخص قیمت مصالح ساختمانی در گروه چوب، تابستان امسال در مقایسه با تابستان سال گذشته رشد ۱۰۸ درصدی و در مقایسه با بهار ۹۷ رشد ۶۴ درصدی را تجربه کرده است. گروه آهن‌آلات، میلگرد و پروفیل در و پنجره نیز تابستان امسال در مقایسه با فصل مشابه سال گذشته با تورم ۹۴ درصدی و در مقایسه با بهار ۹۷ با تورم ۴۵ درصدی روبرو شده است. همچنین تورم فصلی شاخص قیمت مصالح ساختمانی در گروه تاسیسات برقی نیز ۴۵ درصد گزارش‌شده است.

رفیعی افزود: این سه گروه از مصالح ساختمانی که بیشترین تورم را در میان سایر گروه‌های نهاده‌های ساختمان‌های مسکونی شهر تهران طی تابستان امسال تجربه کردند از شروع ساخت‌وساز تا زمان تکمیل واحدهای مسکونی، موردنیاز سازندگان هستند؛ درواقع این سه گروه از مصالح ساختمانی طیف متنوعی از مراحل و فرآیندهای مربوط به اجرای پروژه‌های ساختمانی را به لحاظ رشد قیمت تمام‌شده ساخت‌وسازهای مسکونی تحت تاثیر قرار می‌دهند و در تمام مراحل ساخت اثر افزایشی خود را بر هزینه‌های ساختمانی اعمال می‌کنند.

بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، شاخص کل قیمت نهاده‌های ساختمان‌های مسکونی شهر تهران بر مبنای سال پایه ۱۳۹۰، در فصل تابستان ۹۷ برابر 315.4 بوده است که نسبت به فصل قبل ۲۶ درصد و در مقایسه با فصل مشابه سال قبل 49.1 درصد افزایش داشته است.

این کارشناس ساخت‌وساز گفت: در حال حاضر نرخ تورم در بازار مصالح ساختمانی به‌شدت بالا است و کوچک‌ترین اشتباه در ارایه کارت‌های اعتباری مصالح ساختمانی باعث ایجاد سوداگری شده و ما در یک برهه زمانی بسیار کوتاه‌مدت شاهد تشکیل بازار سیاه از آجر گرفته تا مصالح نمای ساختمانی خواهیم بود.

وی گفت: این طرح در صورتی می‌تواند موفق باشد که مسوولان از تکرار اشتباهات خود در کارت‌های اعتباری قیر و آسفالت عبرت بگیرند.

    تدبیر برای ادای دین به انبوه‌سازان

در همین رابطه، نایب‌رییس انجمن انبوه‌سازان استان تهران با اشاره به اینکه کانون انبوه‌سازان اطلاعی از جزییات کارت اعتباری مصالح ساختمانی که از سوی وزیر راه و شهرسازی اعلام‌شده، ندارند، گفت: به نظر می‌رسد این کارت‌های اعتباری برای ادای قرض وزارت راه و شهرسازی به پیمانکاران تعبیه‌شده باشد.

ایرج رهبر افزود: در طی چند سال اخیر وزارت راه و شهری‌سازی بدهی بزرگی به پیمانکاران داشته که در برهه زمانی با ارایه اوراق به دنبال بازپرداخت این بدهی بوده است.

وی بابیان اینکه به نظر می‌رسد وزارت راه و شهرسازی با ارایه این کارت‌ها به دنبال سبک کردن دین خود به انبوه‌سازان است، گفت: احتمالا وزارت راه شهرسازی با نشستی که با بانک مسکن داشته تصمیم به ارایه این کارت‌ها شده است.

نایب‌رییس انجمن انبوه‌سازان استان تهران گفت: به‌هرحال ارایه این کارت‌ها با هر قصد و نیتی بدون ایجاد زیرساخت غیرعملیاتی و ناموفق خواهد بود.

رهبر در پاسخ به این سوال که به چه شکلی می‌توان جلوی رانت این کارت‌ها را گرفت گفت: استفاده از سه حلقه ناظر، کارفرما و پیمانکار می‌تواند سلامت این کارت‌ها را تضمین کنند چراکه میزان مصرف هر نوع مصالح ساختمانی در بخش ساخت‌وساز کاملا روشن و شفاف است. وی گفت: بنابراین برای تضمین سلامت این کارت‌ها باید میزان اعتبار کارت‌ها منطبق با میزان مصالح ساختمانی موردنیاز باشد.

نایب‌رییس انجمن انبوه‌سازان استان تهران افزود: به‌طورکلی نقش ناظر ساختمان در ارایه این کارت‌ها اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد چراکه به‌طور حتم اعتبار مازاد در این کارت‌ها فساد آفرین است.

رهبر گفت: البته این کارت‌ها برای تمامی سازندگان کارگشا نخواهد بود چراکه شاید برخی از سازندگان دیگر مشتاق به حضور در عرصه ساخت‌وساز نباشند بنابراین باید ارایه این کارت‌ها به‌صورت اختیاری باشد.

 رهبر با اشاره به افزایش قیمت برخی مصالح ساختمانی و تاثیر منفی این افزایش قیمت بر ساخت‌وسازهای ساختمانی گفت: متاسفانه برخی مصالح ازجمله آهن‌آلات در ماه‌های اخیر تا سه برابر افزایش قیمت داشته است. همچنین برخی وسایل و تاسیسات ساختمانی مانند شیرآلات علاوه به برافزایش قیمت سه برابری، نایاب هم شده‌اند. این شرایط تاثیر بسیار منفی بر کار انبوه‌سازان داشته و بسیاری از آنها بعد از گرفتن مجوز ساخت‌وساز، به خاطر افزایش قیمت مصالح کار خود را متوقف کرده‌اند.

نایب‌رییس انجمن انبوه‌سازان استان تهران همچنین به تاثیر منفی کاهش ساخت‌وساز بر بازار دیگر صنوف اشاره کرد و درنهایت گفت: با رکود بازار مسکن بازار دیگر صنوف ازجمله صنف مصالح ساختمانی و سایر صنوف مرتبط با ساخت‌وساز هم دچار رکود می‌شود.

    3  مزیت کارت‌های اعتباری

در همین راستا مدیر پروژه ساخت بابیان اینکه ارایه کارت‌های اعتباری مصالح ساختمانی سه نتیجه مثبت در بخش تولید و ارزانی کالای تمام‌شده و ساخت‌وساز دارد. گفت: در حال حاضر بسیاری از پروژه‌ها به علت عدم گرانی و نبود نقدینگی‌ها از سوی سازندگان متوقف‌شده است؛ بنابراین این کارت‌ها می‌تواند در این برهه زمانی نجات‌بخش سازندگان تلقی شود.

شاهین افتخاری گفت: خاموشی چراغ‌های تعدادی از کارخانه‌های تولید مصالح ساختمانی و کاهش تولید این محصولات از آن موضوعاتی است که ارتباطی مستقیم با رکود صنعت ساخت‌وساز دارد و در این میان صاحبان و فعالان این صنایع از این رکود بسیار متضرر شده‌اند.

وی گفت: در حال حاضر به‌کرات خبر تعطیلی یا نیمه تعطیل شدن این واحدهای تولیدی از گوشه و کنار تمامی استان‌ها و شهرها شنیده می‌شود. این شرایط در حالی بر این بازار حکمفرما شده است که در روزگاری نه چندان دور دادوستد مصالح ساختمانی در داخل و بازارهای جهانی پررونق بود؛ اما متاسفانه این محصولات نیز مانند بسیاری از تولیدات داخلی دیگر در چند سال گذشته تجربه سخت‌ترین شرایط را داشته‌اند. کاهش شدید ساخت‌وساز و بودجه‌های عمرانی به‌علاوه توقف طرح مسکن مهر و از دست رفتن بازارهای صادراتی از دلایل ایجاد این بحران است.

افتخاری بابیان اینکه در وهله بعدی این کارت‌ها می‌تواند در تعدیل قیمت‌های مصالح ساختمانی نیز موثر واقع شوند گفت: زمانی که کالایی ارزان‌قیمت به بدنه تولید تزریق شود کالای نهایی ارزان‌تر در دسترس مصرف‌کننده قرار می‌گیرد. بنابراین اگر دولت بتواند این کارت‌های را به روش صحیح به دست مصرف‌کننده واقعی برساند انتظار کاهش قیمت‌ها دور از ذهن نخواهد بود.

این مدیر پروژه بابیان اینکه مصرف اصلی مصالح در مسکن است و اکنون‌که مسکن با رکود مواجه است بسیاری از کارگاه‌های ساختمانی فعالیت و ظرفیت خود را به پایین‌ترین سطح ممکن رسانده یا به‌طور 100 درصدی بازار تولید را ترک کرده‌اند، گفت: ارایه کارت‌های اعتباری می‌تواند به‌نوعی نجات‌بخش کارگاه‌های تولید و کارخانه‌های مرتبط با مصالح ساختمانی باشد. البته اگر وزارت خارجه بتواند رایزنی مطلوبی برای صادرات مصالح ساختمانی داخلی به کشورهایی مانند سوریه و عراق داشته باشد جان دوباره‌ای به بخش تولید مصالح ساختمان ارایه می‌شود.

وی گفت: متاسفانه به دلیل عدم‌حمایت واحدهای تولیدی، اغلب تا مرز ورشکستگی پیش‌رفته‌اند. بیشتر کارخانه‌های مصالح ساختمانی به دلیل نبود متقاضی با مازاد تولیدات مواجه هستند و این موضوع تاثیر مستقیمی برافزایش نرخ بیکاری و خروج سرمایه‌های کشور و بلوکه شدن این سرمایه‌ها در بانک‌ها دارد. افتخاری گفت: تا زمانی که کاهش مصرف داخلی به دلایلی چون رکود مسکن و متوقف شدن پروژه‌ها وجود داشته باشد، نمی‌توان انتظاری برای رونق بازار مصالح ساختمانی داشت.

این کارشناس افزود: ارایه این کارت به طرق صحیح می‌تواند در کاهش نرخ تمام‌شده مسکن، تکمیل ساختمان‌های نیمه‌ساز و فعال شدن کارگاه‌ها ساختمانی تاثیر مستقیمی داشته باشد.