بگذاریم «بلاغی» نفس بکشد

محله بلاغی یکی از محلات قدیمی قزوین است که با پیشینه تاریخی 1200 سال یکی از کهن‌ترین محلات قزوین به شمار می‌رود، محله‌ای که در برابر طرح‌های توسعه شهری ایستاده و همچنان اصالت خود را حفظ کرده است. محله بلاغی در گذشته جزئی از محله «پنبه ریسه» بود؛ این محله از شرق خیابان سپه کنونی در قزوین شروع‌شده و تا حصار شرقی قزوین یا همان «باغ دبیر» که باغ‌های خاندان دبیرسیاقی است، کشیده می‌شد. بافت تاریخی محله بلاغی بافتی ارزشمند است که سال‌هاست با طرح خیابان شهید انصاری شرقی مورد تهدید قرارگرفته و اکنون در شرایط بحرانی به سر می‌برد. در طرح خیابان شهید انصاری شرقی که همواره مورد اعتراض دوستداران میراث فرهنگی بوده است؛ قرار بود یک خیابان جدید باقابلیت تردد خودرو از دو طرف در دل محله بلاغی اجرا شود که با این طرح آثار و بافت تاریخی این محله دستخوش تغییرات می‌شد. مهرماه سال جاری پروژه شهید انصاری شرقی پس از سال‌ها با مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی ایران تعیین تکلیف شد و بر اساس طرح جدیدی که از سوی این شورا به تصویب رسید مقرر شد در خیابان شهید انصاری شرقی عرض کوچه‌های فعلی حفظ و این طرح با محوریت پیاده راه در محله بلاغی اجرا شود. بااین‌حال اکنون مصوبه شورای عالی معماری شهرسازی با انتقاد مدیریت شهری مواجه شده است و مدیران شهری اجرای طرح قبلی را در راستای رفع مشکلات ترافیکی، موجب ایجاد زیرساخت‌های جدید در این محله می‌دانند. محمدحسن سلیمانی پژوهشگر تاریخ قزوین به ایسنا می‌گوید: با توجه به تاریخ شکل‌گیری قزوین حدود 1780 سال از هنگام تأسیس این شهر سپری می‌شود؛ در دوره شاهپور ذوالاکتاف به دستور او پیرامون قلعه نظامی که به‌منظور پاسداری از دشت و دیده‌بانی برای مقابله با تحرکات دیلمیان ساخته‌شده بود شهری را احداث کردند که بعدها به نام «قزوین» شهره شد؛ البته به نوشته حمدالله مستوفی در «تاریخ گزیده» دیلمیان مانع شدند و چندین بار تأسیسات شهر را خراب کردند اما درنهایت این شهر شکل گرفت بنابراین وجود محلات کهن در این شهر امر عجیب‌وغریب و پدیده غیرممکنی نیست. او اضافه می‌کند: طبیعی است که ساختار و کالبد شهری درگذشته بر اساس محلات شکل‌گرفته و هر محله بر اساس عناصری چون میدانگاه، مسجد، حمام، بازارچه و آب‌انبار شکل می‌گرفت و اگر محلات باقی‌مانده از تهاجمات به‌اصطلاح توسعه گرانه مدیران شهری را ببینید این موضوع کاملاً مشخص است مثلاً آن‌طور که در گذر «آقاکبیر» محله «درب کوشک» می‌بینیم حمام، مسجد و بازارچه وجود دارد و یقیناً در گذشته آب‌انبار و میدانگاه هم وجود داشته است. این پژوهشگر تأکید می‌کند: همچنان که در گذشته محلات و گذرهای متعددی در شهر از این عناصر برخوردار بودند و احداث خیابان‌های شطرنجی از دهه بیست به این سو در قزوین، ساختار محله‌های این شهر را به نابودی کشاند که به طور نمونه می‌توان از احداث خیابان سعدی در اواخر دهه سی نام برد که باعث تخریب آب انبار لالوها و بازارچه آقا شد. سلیمانی در خصوص محله بلاغی نیز اظهار می‌کند: محله بلاغی هم از این امر استثنا نیست و بنابر برخی یافته‌های باستان‌شناسی در جریان کاوش‌های سه سال پیش توسط دکتر ناصر نوروز زاده چگینی در محوطه مسجد مدرسه حیدریه این محله بیش از آنکه تصور می‌رفت که متعلق به دوره سلجوقی باشد؛ قدمت دارد و می‌توان این قدمت را به نوعی 1200 ساله نامید. او می‌گوید:‌ به‌عنوان باستان‌شناس خبره قزوینی معتقد است چهار لایه دوره‌های مختلف زیر بستر محله بلاغی وجود دارد و احداث هرگونه گذر و خیابان از این محله سبب می‌شود امکان مطالعات باستان‌شناسی به‌منظور شناخت این لایه‌ها ازدست‌رفته و درنتیجه، شناسنامه و هویت دیرینه تاریخی ما از دست برود.