حرکت لاک‌پشتی به سمت الکترونیکی شدن سلامت
ریحانه جاویدی|
از سال 1394 قرار بود نسخه‌نویسی الکترونیک به عنوان یکی از زیرساخت‌های طرح پزشک خانواده و بخشی از پرونده الکترونیک سلامت اجرا شود تا از این طریق علاوه بر آنکه دفترچه‌های بیمه کاغذی از چرخه سلامت خارج می‌شوند، با جلوگیری از تجویز غیرلازم دارو، هم هزینه بیماران در روند درمان کم شده و هم از احتکار خانگی دارو جلوگیری شود اما از آن زمان تاکنون این طرح تنها در استان کرمان به صورت پایلوت اجرا شده و در یک شهر از استان مازندران، با این حال معاون درمان وزارت بهداشت معتقد است تا پایان سال 98 نسخه‌پیچی الکترونیک در کشور تکمیل می‌شود با این وجود برخی کارشناسان حوزه سلامت بر این باورند که بروکراسی حاکم بر بیمه‌ها تا امروز اجازه عملی شدن این طرح را نداده و سنگ‌اندازی می‌کند، ضمن اینکه از مشکلات بودجه‌ای وزارت بهداشت و ناهماهنگی میان وزارتخانه‌های مسوول در اجرای این طرح نباید غافل شد.
تکمیل نسخه الکترونیک تا سال آینده
حرکت آهسته الکترونیکی شدن پرونده سلامت که از نخستین روزهای شروع طرح تحول به عنوان زیرساخت اجرای این طرح مطرح شد در حالی است که بنا بر اعلام قاسم جانبابایی، معاون درمان وزارت بهداشت، برنامه‌ریزی این وزارتخانه بر این است که کل نظام ارجاع، الکترونیکی شود اما این اظهارنظر در حالی است که از سال 92 تا امروز طرح پزشک خانواده تنها در دو استان مازندران و فارس بطور پایلوت اجرا شده و از سال 94 تا امروز هم نسخه‌نویسی الکترونیک که زیرمجموعه اجرای پزشک خانواده است، به استناد اظهارات معاون درمان تنها در استان کرمان و یک شهر استان مازندران بطور آزمایشی به اجرا درآمده است. جانبابایی درباره وضعیت این طرح روز گذشته گفت: باید در کنار نظام ارجاع الکترونیک، نسخه‌نویسی الکترونیک و اجرای گایدلاین‌ها و استانداردهای خدمتی نیز در قالب سامانه ایجاد و کنترل شود و نهایتاً با ایجاد این زیرساخت‌ها پرونده الکترونیک سلامت شکل گیرد. باید در همه مراکزی که پزشک خانواده دارند و در قالب نظام ارجاع ارایه خدمت می‌کنند، نسخه الکترونیک اجرا شود. طبق برنامه‌ریزی‌هایمان نسخه‌نویسی الکترونیک را تا سال آینده تکمیل می‌کنیم. او افزود: در حال حاضر شش دانشگاه بطور جدی در حوزه نظام ارجاع کار می‌کنند. البته همه دانشگاه‌ها یک بخش از نظام ارجاع را ایجاد کرده‌اند، اما بطور جدی در شش دانشگاه علوم پزشکی گلستان، مازندران، بابل، گیلان، زنجان و آذربایجان شرقی نظام ارجاع را اجرا می‌کنند، اما همه دانشگاه‌ها باید به تدریج آن را اجرا کنند. البته این اقدام به زیرساخت‌هایی نیاز دارد که باید به تدریج انجام شود.
الکترونیکی شدن نسخه‌ها چه مزیتی دارد کارشناسان حوزه بهداشت معتقدند الکترونیکی شدن نسخه‌ها مهم‌ترین گام در اجرای پزشک خانواده و نظام ارجاع است اما مهم‌ترین اتفاقی که بعد از الکترونیکی شدن نسخه‌ها رخ می‌دهد، کاهش قابل توجه خطاهای پزشکی به علت نامفهوم بودن نسخه‌هاست چرا که براساس آمار اعلام شده از سوی پزشکی قانونی کشور، تا ۸ درصد کل خطاهای پزشکی در ایران ناشی از بدخطی پزشکان رخ می‌دهد. همچنین آنطورکه علی فاطمی، نایب‌رییس انجمن داروسازان ایران گفته است، سالانه حدود ۴۵ هزار نفر در ایران به علت خطاهای دارویی و عوارض ناشی از آن آسیب می‌بینند و حدود ۳۰۰۰ نفر جان خود را از دست می‌دهند که ثبت نسخه تجویز شده از سوی پزشک در سامانه الکترونیک می‌تواند تا حد زیادی جلوی این قبیل اشتباهات را بگیرد. حسین دوستی، کارشناس حوزه سلامت درباره این موضوع به «تعادل» گفت: حذف خطاهای پزشکی، صرفه جویی در هزینه و سرعت در نسخه پیچی از مزایایی نسخه‌های الکترونیکی است. نسخه الکترونیک اجازه نمی‌دهد خارج از تجویز پزشک دارونویسی صورت گیرد، به علت اینکه به محض صدور نسخه، داروخانه از آن آگاه می‌شود و می‌تواند نسخه پیچی را آغاز کند. از طرف دیگر هنگام صدور نسخه‌های الکترونیکی، اگر داروی تجویز شده با وضعیت بیمار هم‌خوانی نداشته یا با تداخل دارویی همراه باشد، پزشک با هشدار نرم‌افزار متوجه این مشکل می‌شود. همچنین نرم‌افزار نسخه الکترونیک بطور مستقیم به داروخانه‌های طرف قرارداد متصل است و اگر داروی تجویز شده در داروخانه موجود نباشد، سیستم اطلاع می‌دهد و پزشک این امکان را دارد که در لحظه، دارو را تغییر دهد. او افزود: اگرچه الکترونیک شدن نسخه‌ها باید چندین سال قبل و حتی پیش از شروع طرح تحول سلامت اجرا می‌شد اما عوامل بسیاری مانع از این اتفاق شد. یکی از این عوامل همکاری نکردن بیمه‌ها در اجرای طرح بود که علت آن هم بروکراسی حاکم بر بیمه‌هاست، چون کار جدید و سختی بود و بیمه‌ها با اجرای این طرح مجبور می‌شدند شیوه‌های سنتی و فعلی خود را کنار بگذارند و همیشه ایجاد تغییر چنین مشکلاتی را دارد. از طرف دیگر با الکترونیکی شدن نسخه‌ها واسطه‌ها حذف می‌شوند و منفعت گروه‌های واسطه در تامین دارو به مخاطره می‌افتاد بنابراین تا امروز مانع از اجرای طرح شدند.
دوستی بیان کرد: همچنین محدودیت بودجه وزارت بهداشت را هم نباید نادیده گرفت، وزارتخانه‌ای که حجم بسیار زیادی از برنامه‌های در شرف اجرا را دارد اما با بودجه محدود، طبیعی است که در سال‌های اخیر اولویت خود را به امور ضروری‌تر اختصاص داده است اما اگر اندکی برنامه‌ریزی وجود داشت، در نخستین روزهای آغاز به کار بیمه سلامت، باید با همکاری وزارت ارتباطات، زیرساخت این طرح تامین و بیمه سلامت به نمونهای از اجرای نسخه الکترونیک برای سایر بیمه‌ها تبدیل می‌شد.چرا که این بیمه تازه‌تاسیس بود و نیاز به تغییر در ساختار قدیمی و سنتی نداشت.
بیمه تامین اجتماعی گام نخست را برداشت
اگرچه اکنون تنها استان کرمان و یک شهر از مازندران، نسخه الکترونیکی دارند، اما از میان سازمان‌های بیمه‌گر، سازمان بیمه تامین اجتماعی از چندی قبل درراستای حذف دفترچه‌های کاغذی و الکترونیکی شدن نسخه‌ها اقدام کرده است و پیش‌بینی مسوولان این سازمان حکایت از آن دارد که تا پایان سال جاری تمامی مراکز طرف قرارداد تأمین اجتماعی به پروژه حذف دفترچه درمانی و تولید نسخ الکترونیکی می‌پیوندند. محمدعلی بیطرف، مشاور مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی، مهرماه امسال درباره این موضوع اعلام کرد: تا پایان شهریور امسال، ۱۳۰ میلیون نسخه الکترونیک در بخش درمان مستقیم صادر شده و حذف دفترچه در تمامی مراکز ملکی سازمان تأمین اجتماعی بطور کامل به اجرا درآمده است؛ چنانچه پروژه حذف دفترچه تا پایان سال جاری در مراکز طرف قرارداد تأمین اجتماعی اجرایی شود، در سال آینده این پروژه از حالت اختیاری خارج و این سازمان تنها با مراکز و پزشکانی طرف قرارداد خواهد بود که نسخه الکترونیک داشته باشند. اوبا اشاره به اجرای این طرح در مراکز درمانی استان‌های گیلان، قزوین، همدان، سمنان، اردبیل، خراسان جنوبی، یزد، اصفهان و مازندران بیان کرد: بهره‌برداری از سامانه نسخه الکترونیک در استان‌های خراسان رضوی، آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، تهران، ایلام، لرستان، زنجان، کرمانشاه و کردستان نیز آغاز شده و همچنین در حال حاضر ۱۳ داروخانه در استان البرز به‌شکل آزمایشی در این طرح ثبت‌نام کرده‌اند.
