شرط موفقیت سازوکار ویژه مالی اروپا
طبق اعلام مقام‌های اروپایی، سازوکار ویژه مالی اتحادیه اروپا برای ارتباط با ایران احتمالا تا امروز (پنجشنبه) به ثبت می‌رسد؛ اقدامی که به معنای راه‌اندازی رسمی این نهاد مالی است. سلیمی معتقد است موفقیت SPV به همدلی دولت و سایر قوا با بخش خصوصی بستگی دارد. نوع واکنش وزارت خزانه‌داری امریکا و تصمیم بانک‌های اروپایی در سرنوشت SPV نیز تاثیرگذار است. به گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، یک عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران می‌گوید: از زمان خروج امریکا از برجام تا به امروز بخش خصوصی در کنار دولت از هر فرصت و ظرفیتی برای حفظ برجام بهره گرفته و بطور مستمر در دیدار با هیات‌های تجاری اروپایی، از اهمیت مراودات اقتصادی کشورهای اروپایی و ایران گفته است.
به گفته حسین سلیمی از همان اول کشورهای اروپایی با توجه به اینکه ایران تاکید کرده ماندنش در برجام منوط به این است که منافعش تأمین شود به دنبال راه‌حلی بودند و SPV یکی از همین راه‌حل‌ها است. SPV تجربه‌ای است که برای اولین‌بار مطرح‌شده و برای همین بیشتر کشورها از پذیرفتن میزبانی آن سرباز زدند. نپذیرفتن میزبانی برای سازوکار مالی از طرف فرانسه، بلژیک و اتریش در این قالب معنادار است.
بر اساس گزارش‌های غیررسمی، قرار است نهاد مدیریت‌کننده SPV در فرانسه تأسیس شود و یک مدیر آلمانی برای اداره آن منصوب شود. انگلیس هم به عنوان یکی از کشورهای باقی‌مانده در برجام، سهامدار این شرکت حقوقی خواهد بود. SPV در عمل شرکتی است که وظیفه تسویه‌حساب میان شرکت‌های بدهکار به ایران و طلبکار از ایران را بر عهده خواهد داشت.
اما به گفته عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، هنوز جزییات و نحوه اجرایی شدن SPV مشخص نیست و برای همین ما نمی‌توانیم درباره روند اجرایی شدن آن اظهارنظر دقیقی داشته باشیم و گفته‌های ما بر مبنای گمانه‌زنی‌ها است. طی هفته‌های اخیر، تردیدها در ایران درباره «سازوکار ویژه مالی» اتحادیه اروپا (SPV) افزایش‌یافته است. این تردیدها هم به دلیل تأخیر در راه‌اندازی SPV است و هم ناشی از دلسردی به خاطر تحلیل‌هایی که نشان می‌دهد این مکانیسم، احتمالا فعلا صادرات نفت ایران به اروپا را مدیریت نخواهد کرد و به مبادلات کالاهای بشردوستانه محدود خواهد بود؛ مکانیسمی که از آن با عنوان «سازوکار ویژه مالی بشردوستانه» (H-SPV) یاد می‌شود.
سلیمی درباره اینکه چقدر اجرایی شدن H-SPV به عنوان گام نخست می‌تواند به SPV کمک کند؟ می‌گوید: در شرایط حاضر ممکن است مراودات به‌صورت تهاتر یا اعتباری یا با الگوی مورد پذیرش دیگر طرفین انجام شود. واردات کالای سرمایه‌ای با مشکل روبرو است. البته ما در شرایط حاضر هم از کالاهای بشردوستانه استفاده می‌کنیم و گفته می‌شود که غذا و دارو تحریم نیست. اما باید در این گام دستگاه‌ها، تکنولوژی‌ها و مواد اولیه‌ای که در حوزه غذا و دارو مورد استفاده قرار می‌گیرد، هم مورد گفت‌وگو و مذاکره باشد.
آیا ممکن است که امریکا در مسیر SPV و H-SPV مشکلاتی را به وجود بیاورد؟ سلیمی پاسخ می‌دهد: امریکا منتظر پیشنهاد اتحادیه اروپا و سه کشور بزرگ اروپایی در قبال سازوکار مالی اتحادیه اروپا با ایران است. اگر متوجه باشد که این سازوکار به دنبال دور زدن تحریم‌هاست حتماً در برابر آن مانع‌تراشی می‌کند. او ادامه می‌دهد: البته مساله دیگر بانک‌های اروپایی است. اگر آنها فکر کنند که این همکاری در نهایت آنها را با ریسک بالایی مواجه می‌کند، از همکاری سر باز می‌زنند.
او می‌گوید: نوع واکنش وزارت خزانه‌داری امریکا هم در برابر SPV مهم است. باید کشورهای اروپایی و در رأس آن اتحادیه اروپا و SPV بتوانند تعامل خود را از طریق گفت‌وگو با اوفک حفظ کنند. قبلا هم اتفاق افتاده بود که اتحادیه اروپا برای اخذ مجوز صدور کالا به ایران نظر موافق اوفک را جلب کرده بود.
برخی معتقدند موفقیت SPV نیازمند آن است که شرکت‌های صادرکننده و وارده‌کننده از طرف ایران و اتحادیه اروپا وارد این سازوکار شوند و بخواهند از این فرصت استفاده کنند. سلیمی در پاسخ به این پرسش می‌گوید: بخش خصوصی واقعی اگر به‌اندازه امروز در گذشته هم فعال بود شاید اثرات و ابعاد تحریم ایران تا به این اندازه نبود.
به گفته سلیمی، سازوکار ویژه مالی در عمل برای این تدوین‌شده تا بنگاه‌های کوچک و متوسط ایرانی و اروپایی باهم تعامل داشته باشند ولی در عمل بخش خصوصی ایران با مشکلاتی مواجه است.
او ادامه می‌دهد: این مشکلات بیشتر به شرایط داخلی ایران برمی‌گردد. دخالت دولت در اقتصاد و تنگ شدن عرصه فعالیت بر بخش خصوصی مانع بزرگی بر سر راه بخش خصوصی است. مساله دوم موانع و مشکلات ارزی است. او معتقد است: دولت باید زمینه فعالیت بخش خصوصی و فعالیت کارپردازهای ارزی را فراهم کند. در گذشته همین کارپردازها فرصت خوبی برای فعالیت بخش خصوصی و صادرکننده‌ها بودند. اما در شرایط حاضر زمینه فعالیت و ارتباط آنها با بانک‌های خارج قطع شده است.سلیمی می‌گوید: ما نباید کاری کنیم که بانک‌هایی مثل بانک خاورمیانه یا هر موسسه مالی که تحریم نیست مشمول ریسک بالا شود. باید دولت جلوی برخی از اقدامات ریسک‌پذیر را بگیرد تا این فرصت‌ها را از دست ندهیم. او موفقیت SPV را در این می‌داند که صنایع و بنگاه‌های کوچک و متوسط بتوانند با همتای اروپایی خود تعامل کنند و باید جلوی هر نوع مانع‌تراشی گرفته شود؛ اقدامی که به همکاری دولت، مجلس و قوه قضاییه و سایر نهادها نیاز دارد.
