جهان در مسیر رقابت‌های جدید تسلیحات هسته‌ای
گروه جهان| طلا تسلیمی|
در پی شکست آخرین دور گفت‌وگوهای امریکا و روسیه بر سر پیمان منع گسترش موشک‌های میان‌برد هسته‌ای سال 1987 (آی‌ان‌اف)، دولت دونالد ترامپ رییس‌جمهوری امریکا اطلاعیه رسمی مبنی بر «تعلیق» این پیمان و خروج از آن ظرف مدت زمانی 6ماهه را اعلام کرد. مایک پومپئو وزیر خارجه امریکا این خبر را جمعه رسانه‌ای کرد. این معاهده که توسط رونالد ریگان و میخاییل گورباچف امضا شده، عامل اصلی پایان رقابت بر سر گسترش تسلیحات هسته‌ای در پایان جنگ سرد بود. اکنون که دستیابی به یک توافق جدید در راستای کاهش تسلیحات هسته‌ای غیرمحتمل به نظر می‌رسد، انتظار می‌رود که رقابت جدید بر سر تسلیحات هسته‌ای خیلی زود از سر گرفته شود. اظهارات ترامپ در حمایت از تقویت نیروی دفاعی در محافظت از شهروندان ایالات متحده، به معنای افزایش شمار موشک‌ها در تحقق این هدف خواهد بود. این در حالی است که ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه پیش‌تر ترامپ را به آغاز رقابت تسلیحاتی در صورت انحلال «آی‌ان‌اف» تهدید کرده است.
به‌گزارش دویچه‌وله، ایالات متحده خروج خود را از «آی‌ان‌اف» اعلام کرد؛ اقدامی که مورد حمایت ناتو نیز قرار گرفته است. کی بیلی هاچیسون نماینده ایالات‌متحده در ناتو در توئیتی روسیه را متهم کرده که با پخش اطلاعات نادرست، تخلفات خود از مفاد پیمان منع موشک‌های هسته‌ای میان‌برد را لاپوشانی می‌کند: «همه اعضای ناتو می‌دانند که امریکا به این پیمان متعهد بوده، اما روسیه پیوسته آن را زیر پا گذاشته است.» او گفته که فعالیت‌های اخیر روسیه در رونمایی از موشک‌های جدید با «روح پیمان» در تناقض بوده است: «روسیه یا باید سامانه موشکی خود را حفظ کند یا پیمان را؛ اما نمی‌تواند هردو را باهم داشته باشد.» نزاع جدید تسلیحاتی میان امریکا و روسیه هنگامی آغاز شد که روسیه موشک جدید کروز میان‌برد «9ام729» را رونمایی کرد. امریکا و پیمان آتلانتیک شمالی اعتراض کردند که روسیه با رونمایی از این موشک پیمان 1987 را نقض کرده است و به این کشور ۶۰روز مهلت دادند تا موشک‌های جدید را منهدم کند. روسیه هم اعلام کرد که هرگز چنین کاری نخواهد کرد.
عصر جدید رقابت تسلیحاتی
خروج امریکا از این پیمان نگرانی‌هایی را درباره رقابت تسلیحاتی جدید با روسیه را در پی داشته و متحدان اروپایی را مضطرب کرده است. به‌گزارش فوربس، بسیاری بر این باورند که تهدید پوتین و اظهارات او در واکنش به برنامه خروج امریکا از پیمان موشکی، دست ترامپ و جان بولتون مشاور تندروی امنیت ملی او را برای پیشروی در زمینه تسلیحاتی باز می‌کند. بدین‌ترتیب، امریکا می‌تواند بدون هیچ محدودیتی وارد یک رقابت تسلیحاتی شود و این در حالی است که بودجه دفاعی آن 10برابر بزرگ‌تر از روسیه و 5برابر بزرگ‌تر چین است. اما رقابت‌های تسلیحاتی هرگز پایان خوشی نداشته‌اند چراکه حتی طرف پیروز در رقابت‌ها هم با کاهش امنیت خود و نگرانی دایمی مواجه بوده است.
رقابت تسلیحاتی بین ابرقدرت‌ها در سال 1957 و پس از آن شروع شد که اتحاد جماهیر شوروی ماهواره اسپوتنیک را پرتاب کرد. ایالات متحده در این رقابت با‌جدیت پیش رفت و خیلی سریع دو کشور با یک فاصله قابل‌توجه در زرادخانه موشکی مواجه شدند. یک رقابت تسلیحاتی دیگر هم در دهه 1960 و زمانی به جریان افتاد که واشنگتن و مسکو برنامه‌هایی جاه‌طلبانه برای ایجاد دفاع موشکی در سراسر کشور را به اجرا گذاشتند. در دهه‌های 1970 و 1980 هر دو کشور افزودن کلاهک به دوربردترین موشک‌های خود را آغاز کردند. 20 سال طول کشید تا پیمان‌های دوجانبه و بین‌المللی روند رقابت را متوقف کنند. اکنون دو کشور معاهده‌های قدیمی را همچون لباس‌های کهنه دور می‌اندازند. ابتدا جورج دابلیو. بوش از پیمان منع موشک‌های بالستیکی سال 1072 خارج شد. بعد پوتین از پیمان کاهش تسلیحات استراتژیک سال 1993 عقب کشید. اکنون هم با منحل شده «آی‌ان‌اف» انتظار می‌رود که دو کشور درصدد ساخت موشک‌های بیشتر میان‌برد برآیند.
سنگ‌اندازی‌های بولتون
بولتون پیشنهاد پوتین را مبنی بر بررسی موشک «9ام729» و نقض «آی‌ان‌اف» توسط جامعه اطلاعاتی امریکا رد کرده است. پیشنهاد پوتین می‌توانست یک پیشنهاد عوام‌فریبانه باشد یا یک گشایش سیاسی؛ اما دیگر هیچ‌کسی نخواهد دانست. ظاهرا از نظر بولتون شفاف‌سازی و کاهش برد موشک روسی قابل پذیرش نبوده چون او هیچ چیزی جز انهدام کامل موشک را نمی‌خواسته است. اکنون پوتین آزاد است تا شمار بیشتری از این موشک‌ها را مستقر کند.
پوتین اکنون توجه عمومی را به تعهد ایالات متحده به آخرین پیمان باقی‌مانده یعنی «استارت جدید» که پیمان منع گسترش موشک‌های دوربرد است، جلب کرده است. امکان پرداختن به نگرانی‌های مطرح شده از سوی پوتین از طریق بردباری و دیپلماسی وجود دارد، اما بولتون به دیپلماسی اهمیتی نمی‌دهد. او هم مانند ترامپ افتخار را در پاره کردن توافقنامه‌های حاصل شده توسط دیگران می‌داند. همین رویکرد اکنون امریکا را پس از تلاش‌های دو نسل برای دستیابی به معاهده‌ها در جلوگیری از تبدیل جنگ سرد به جنگ گرم، مجددا با نگرانی‌های امنیتی و رقابت تسلیحاتی مواجه کرده است. در شبکه امنیت هسته‌ای که در پی چندین دهه توجه، بردباری و دیپلماسی هوشمندانه در هم تنیده شده، معاهده‌ها محکم‌ترین تارها هستند. این شبکه امنیتی مانع از رقابت تسلیحاتی می‌شود و به جلوگیری از تکرار ابرهای قارچی کمک می‌کرد؛ اما اکنون همه این تارها در حال پاره شدن هستند. اگرچه هنوز مواردی همچون آگاهی پوتین از محدودیت‌های روسیه و توانایی کنگره در ممانعت از تامین بودجه برای تقویت توانایی هسته‌ای وجود دارد که می‌تواند نجات‌دهنده جهان باشد، اما همچنان آسیب‌های ناشی از اقدامات ترامپ را نمی‌توان نادیده گرفت.
