مخدر در تار و پود شوش و هرندی

ریحانه جاویدی|

اهالی محله‌های هرندی، شوش و مولوی حالا فقط آنهایی نیستند که در دروازه غار و هرندی به دنیا آمدند و به خانه آبا و اجدادی‌شان وفادار مانده‌اند؛ از 15 سال پیش مهاجرانی که برخی از آنها اعتیاد داشتند یا بعدا معتاد شدند و مواد فروشی منبع درآمد بخشی از آنها شده، اتاقک‌های چندمتری محله را خانه خود کرده‌اند؛ اتاقک‌هایی که هر ازچندی در طرح ساماندهی منطقه 12 تهران و مبارزه با اعتیاد تخریب می‌شود و گاهی هم جایش را یک بنای تازه‌ساز یا فضای سبز می‌گیرد، اما نه کابوس اعتیاد برای ساکنان قدیمی محله تمام شده و نه چهره کوچه‌ها از معتادان با قامت خمیده و مواد‌به دست، پاک می‌شود. انگار هر بار قرار می‌شود امنیت و آرامش به ساکنان محله هرندی، مولوی و شوش برگردد، وضع بدتر می‌شود. قبلا هم پاتوق‌های موادفروشان و مصرف‌کننده‌ها تخریب شد، گودهای دروازه غار پر شد و جایش را پارک گرفت اما موادفروشان باز هم برگشتند و به جای پاتوق‌های قدیمی، بساطشان را در کوچه پس کوچه‌های محله و مسیر تردد مردم پهن کردند. با این حال هر بار صحبت از ساماندهی و مبارزه با معتادان در این مناطق می‌شود، تخریب پاتوق‌ها در راس برنامه‌هاست، پاتوق‌هایی که تخریب می‌شوند، جایشان را پارک و فرهنگسرا با دیوارهای بتنی و درهای آهنی می‌گیرد تا معتادان از آن رد نشوند اما آنها حالا بساطشان را به جای آنکه در پاتوق‌های قدیمی که امروز تبدیل به فضای سبز شده، پهن کنند، در کوچه‌های محله و میان خانه‌های مردم گسترده کرده‌اند. با این حال روز گذشته رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا از پیگیری برای تعیین‌تکلیف منازلی که در مناطق شوش، مولوی و هرندی به پاتوق معتادان و مواد فروشان مواد مخدر تبدیل شده و باید تخریب شوند خبر داد. آنطور که سردار زاهدی گفته است مذاکراتی با شهرداری و استانداری هم شده تا هر چه سریع‌تر این اتفاق رخ دهد، البته این‌بار بنا بر گفته‌های رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا، قرار است برنامه‌ای تنظیم شود که پس از جمع‌آوری معتادان و تشکیل پرونده برای آنها، هر معتاد به مرکز استان زندگی خود منتقل شود. اما کارشناسان و فعالان اجتماعی حوزه اعتیاد، بر این باورند که تخریب پاتوق‌ها فقط پاک کردن صورت مساله خواهد بود و مشکل این منطقه با یک نگاه همه‌جانبه و آموزش حل می‌شود.

  نتیجه تجربه‌های قبلی را از یاد نبریم

اظهارات رییس پلیس مبارزه با مواد مخدر ناجا درباره تخریب پاتوق‌های موادفروشان در حالی است که لیلا ارشد جامعه‌شناس اعتیاد، مددکار اجتماعی و موسس مرکز خانه خورشید، نخستین مرکز کاهش آسیب‌های ناشی از اعتیاد، در گفت‌وگو با «تعادل» معتقد است: پیش از این تخریب پاتوق‌های معتادان تجربه شده و نتیجه ناگوار آن به چشم دیده شده که نباید آن را فراموش کرده و باز هم همان اقدام قبلی را انجام داد. او درباره این موضوع به «تعادل» گفت: از زمانی که در منطقه دروازه غار تهران شروع به کار کردم تا امروز که 14 سال می‌گذرد، چندین بار شاهد انجام این تخریب‌ها بودم که شهرداری و نیروی انتظامی تصمیم به تخریب پاتوق‌های معتادان و موادفروشان گرفتند اما هر بار بعد از این تخریب‌ها شاهد آن بودم که وضع محله بدتر از قبل شد چرا که با تخریب پاتوق‌ها چند حالت برای فضای شهری ایجاد می‌شود. گاه شاهد این هستیم که خانه‌های فروش مواد تخریب می‌شود اما بعد می‌بینیم که در چند طبقه و با وسعت بیشتری تکثیر شدند. از طرف دیگر صاف کردن زمین‌هایی که پاتوق معتادان است، این مناطق را تبدیل به فضای بی‌دفاع شهری برای خرید و فروش و توزیع مواد و در واقع پاتوق جدید تبدیل می‌کند.

او افزود: این تصمیمات به دلیل شرایط خاص محل، حضور و تعداد فروشنده‌ها گرفته می‌شود اما باید توجه کرد که تنها نگاه مدیریت شهری و تخریب کفایت نمی‌کند بلکه اگر یک نگاه همه‌جانبه امنیتی، سیاسی و اجتماعی در کنار این توجه به مدیریت شهری باشد ما را به هدف می‌رساند و می‌تواند نتیجه خوبی را رقم بزند.

ارشد بیان کرد: 10 سال قبل که مشابه این تخریب رخ داد، تصور بر این بود که خراب کردن پاتوق‌ها موثر است اما در عمل کمک زیادی به بهبود وضع محله نکرد بلکه فقط باعث شد موادفروش‌ها در سطح محله پخش شوند. اگر قرار است کاری انجام شود باید تفکر همه‌جانبه وجود داشته باشد. در دهه 50 در دروازه غار گودهایی وجود داشت که پاتوق معتادان بود، در دهه 60 با تصمیم شهرداری این گودها پر و به پارک تبدیل شد، پارک‌هایی با امکانات خوب که قرار بود محل آرامش ساکنان محلات باشد اما امروز از مشکلات این محله هستند چرا که فضای سبزی با این وسعت در این محله عملا مورد استفاده مردم محل نیست چون امنیت لازم را ندارد و در اختیار مصرف‌کننده‌ها و فروشندگان است در حالی که اگر به صورت همان گود باقی می‌ماند حداقل مصرف و خرید و فروش پیش چشم مردم و در پارکی که در آن تردد می‌کنند، انجام نمی‌شد.

  نیاز به واکسیناسیون اجتماعی برای مقابله با اعتیاد

این آسیب‌شناس اجتماعی بر استفاده از تجربه تخریب‌های قبلی در سیاست‌های جدید مبارزه با مواد مخدر و پاکسازی محله هرندی از معتادان تاکید کرده و گفت: مسوولان باید فکر کنند که با تخریب چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ تخریب و رها کردن یا ساخت و ساز به نفع کاهش آسیب‌های اجتماعی نیست و به بهبود محله کمک نمی‌کند. در این زمینه با تجربه تخریب خاک سفید را داریم، با تخریب چه اتفاقی رخ داد؟ از طرف دیگر در دروازه غار شاهد فنس‌کشی و سنگ‌چینی بودیم اما معضل اعتیاد محله حل نشد. در این زمینه اگر قرار است اتفاق خوبی رخ دهد باید به سمت آموزش و پیشگیری برویم. جوانان این مناطق باید به ابزار مقابله با اعتیاد مجهز شوند در واقع نیاز به یک واکسیناسیون اجتماعی داریم تا به جوانان و کودکان این مناطق آموزش دهیم در غیر این صورت با ادامه روند فعلی در واقع در حال اضافه کردن افراد جدید به چرخه معتادان محله هستیم.

او افزود: در مقطع فعلی به جای تخریب باید بر پیشگیری سطح یک و سطح دو تمرکز کنیم به این معنی که خانواده‌ها و کودکان در معرض خطر در مدارس توسط مددکار اجتماعی مورد مشاوره قرار گیرند، آموزش ببینند تا در مقابل آسیب مقاوم شوند. برای طولانی مدت هم نیاز به پیشگیری سطح سه داریم که حکایت از آن دارد که باید امکانات لازم برای درمان اعتیاد در اختیار افراد قرار گیرد. نگه داشتن‌های اردوگاهی معتادان هیچ فایده‌ای نداشته و به بهبودی کمک نمی‌کند. مسوولان باید توجه کنند که دستگیری و مداخلات امنیتی، تخریب پاتوق‌ها و جمع‌آوری فقط باعث می‌شود این افراد فرار کنند و به پس کوچه‌ها و پشت در خانه مردم بروند و وضع امنیت به جای بهتر شدن، بدتر شود. پخش شدن آنها در محلات شرایط را برای خانواده‌ها سخت می‌کند چرا که این افراد به دلیل خو گرفتن با این محله بعد از آزادی هم باز به همین محل برمی‌گردند.