فرازهایی از 40 سال آرامش بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران

مقدمه

نگاهی به تاریخچه نظارت بر صنعت بیمه نشان می‌دهد، عمر سیاست‌گذاری، نظارت و هدایت بیش از 40 سال است اما در 40 سال اخیر بیمه مرکزی با ماموریت مشخص و ابزار قانونی این مسوولیت را بر عهده داشته‌ است.

بیمه مرکزی ایران با ارکان مجمع عمومی، شورای عالی، هیات عامل و بازرسان، تأسیس و آغاز به کار کرده است.

پس از تأسیس بیمه مرکزی تمامی فعالیت‌های شرکت‌های بیمه‌ای به کنترل دولت درآمد. به عبارت دیگر تأسیس موسسات بیمه نه فقط در مرحله تأسیس، بلکه ضمن فعالیت تحت نظر دولت قرار گرفت و تأسیس شرکت‌های بیمه، شخصیت حقوقی و سرمایه آنها، اجازه فعالیت، صلاحیت مالی و فنی، نحوه واگذاری پرتفوی و ادغام شرکت‌های بیمه در یکدیگر و بالاخره انحلال این شرکت‌ها تابع مقررات خاص بیمه مرکزی شد.

1- جواد منصور از (یکم آبان 1350 تا سی‌ام شهریور 1356)

2- دکتر هادی هدایتی (یکم مهر 1356 تا یکم آبان 1357)

3- عبدالحسین دانشپور (بیست و سوم اسفتد 1357 تا سیزدهم اردیبهشت 1360)

4- دکتر سید محمود اعرابی (چهاردهم اردیبهشت 1360 تا پانزدهم آذر 1362)

5- احمد گرانمایه (شانزدهم آذر 1362 تا نهم فروردین 1373)

6- دکتر عبدالناصر همتی (دهم فروردین 1373 تا بیستم خرداد 1385)

7- دکتر نوروز کهزادی (بیست و یک خرداد 1385 تا هفدهم فروردین 1387)

8- دکترجواد فرشباف ماهریان (هجدهم فروردین 1387 تا ششم شهریور 1390)

9- سید محمد کریمی (بیست و چهارم شهریور 1390 تا ششم شهریور 1392)

10- محمد ابراهیم امین (هفتم شهریور 1392 تا 22 اردیبهشت 1395)

11- دکتر عبدالناصر همتی (دوره دوم) (بیست و سوم اردیبهشت 1395 تا هفدهم تیر 1397)

12- دکتر غلامرضاسلیمانی (سی‌ام تیر ماه 1397 تا هم‌اکنون)

آنچه در پی می‌آید، نمایه‌ای است از آنچه در 40 سال گذشته بر صنعت بیمه گذشت:

     ملی شدن شرکت‌های بیمه (1358)

موسسات بیمه کشور تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با ترکیبی از یک شرکت دولتی، 12 شرکت خصوصی (آریا، پارس، ملی، آسیا، البرز، امید . ... و دو موسسه بیمه خارجی به صورت نمایندگی در سطح کشور فعالیت می‌کردند) . در چهارم تیر ماه 1358 بنا بر تصمیم شورای انقلاب 12 شرکت خصوصی، ملی اعلام شدند و پروانه فعالیت 2 نمایندگی خارجی بیمه نیز لغو شد.

فعالیت 3 شرکت بیمه ایران، آسیا و البرز و توقف فعالیت‌های بیمه‌ای 10 شرکت بیمه (1360 لغایت 1367)

در فاصله زمانی سال‌های 1360 لغایت 1368 و در هنگامه ورود کشور به جنگ تحمیلی 3 شرکت بیمه ایران و آسیا و البرز به فعالیت خود ادامه دادند لکن صدور بیمه نامه در 10 شرکت بیمه ملی متوقف شد.

     بیمه در دوران دفاع مقدس

 (1359 لغایت 1368)

طی دوران 8 سال دفاع مقدس و محدودیت‌های اعمال شده از سوی کشورهای خارجی به جهت

تحریم‌های اعمال شده، اقدامات صنعت بیمه کشور در دوران پرافتخار دفاع مقدس به منظور تبیین نقش و عملکرد آن در قالب‌های زیر قابل بررسی است:

الف) اعزام نیروی انسانی و امکانات تخصصی، سرمایه‌ای، عمومی و تخصصی

تعداد ایثارگران صنعت بیمه کشور با توجه به واژه و تعریف ایثارگر در قانون جامع خدمت رسانی به ایثارگران

شهداء: 6 نفر

جانبازان: 649 نفر

آزادگان: 68 نفر

رزمنده: 111 نفر

شایان ذکر است به جهت حمایت قاطع از خانواده معظم ایثارگران تعداد 399 نفر از خانواده معزز شهدا در بیمه مرکزی و شرکت‌های تحت نظارت مشغول به فعالیت هستند.

ب) اقدامات کلی و سایر اقدامات بین‌المللی و خارجی

1-  بیمه نفت کش ها

2- بیمه منازل مسکونی با پوشش بمباران هوایی و موشک باران

3- پوشش بیمه حمل کالا و تجهیزات به مناطق جنگی

4 - ارسال کمک‌های نقدی و غیرنقدی به مناطق جنگی

 تصویب قانون اداره امور شرکت‌های بیمه در مجلس شورای اسلامی (13آذر1367)

در آذر ماه سال 1367 به موجب « قانون نحوه اداره امور شرکت‌های بیمه» از ادغام 9 شرکت بیمه ملی شده به نام‌های آریا، امید، پارس، تهران، توانا، حافظ، ساختمان و کار، شرق و ملی، شرکت سهامی بیمه دانا فعالیت خود را آغاز کرد.

 عضویت بیمه مرکزی در Asian Re (20/03/1372)

این شرکت، با هدف رهبری اتکایی در قاره آسیا و برآورد نیازهای اتکایی این قاره، به عنوان یک سازمان فراملیتی در سال 1979 (1357) و در قالب قوانین UN-ESCAP تاسیس شد.

شروع به فعالیت این شرکت یک سال پس از تاسیس آن است.

  الحاق صندوق تامین خسارت‌های بدنی به فهرست نهادها و موسسات عمومی غیر دولتی (1373)

صندوق تامین خسارت‌های بدنی به موجب ماده 10 قانون بیمه اجباری مسوولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث مصوب 23/10/1347 هجری شمسی تاسیس شد و آیین‌نامه آن در تاریخ 1/04/1348 به تصویب هیات وزیران رسید.

  وصول تقاضای تاسیس بیمه خصوصی (13/03/1383)

بهمن 1380رییس شورای عالی بیمه از تصویب آیین نامه تاسیس موسسات بیمه غیر دولتی و وصول 26تقاضای تاسیس شرکت بیمه خصوصی خبر داد.

     ثبت نخستین شرکت بیمه خصوصی

در مناطق آزاد (18/02/1381)

شرکت بیمه حافظ (سهامی عام) اولین شرکت بیمه خصوصی است. برای فعالیت در مناطق آزاد با مجوز بیمه مرکزی ایران درتاریخ 18/02/1381 تاسیس شد.

     تاسیس نخستین شرکت‌های بیمه خصوصی (توسعه، پارسیان، رازی و کارآفرین) در سرزمین اصلی (28/02/1382)

در سال 1381 بیمه مرکزی موافقت خود را با ثبت 4 شرکت بیمه توسعه، پارسیان، رازی و کارآفرین اعلام و در 28 اردیبهشت 1382 پروانه فعالیت آنها را صادر کرد.

   تاسیس نخستین شرکت بیمه اتکایی در ایران (12/02/1383)

شرکت بیمه اتکایی امین (سهامی خاص) به عنوان اولین شرکت بیمه اتکایی خصوصی کشور اجازه تاسیس خود را در تاریخ 10/01/1382 از بیمه مرکزی ایران اخذ کرد.

 تاسیس پژوهشکده بیمه (1384)

اولین پژوهشکده بیمه بر اساس مصوبه مجمع عمومی بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران و موافقت قطعی شورای گسترش آموزش عالی، با سه گروه پژوهشی بیمه‌های اموال و مسوولیت، گروه پژوهشی بیمه‌های اشخاص و گروه پژوهشی عمومی بیمه تاسیس شد.   اساسنامه پژوهشکده بیمه پس از تصویب شورای گسترش آموزش عالی در تاریخ 17/10/1384، برای اجرا در تاریخ 20/12/1384 به بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران ابلاغ شد.

 ادامه تاسیس شرکت‌های بیمه‌ای

از سال1382تا 1395

در فاصله سال‌های 1382تا 1395، 23 شرکت بیمه خصوصی دیگر از بیمه مرکزی مجوز فعالیت گرفتند در این سال‌ها شرکت‌های بیمه سینا، ملت، ایران معین و نوین (1382)، شرکت‌های بیمه امید، اتکایی امین، حافظ، دی و سامان (1383)، پاسارگاد (1385)، معلم با ادغام شرکت‌های صادرات و سرمایه‌گذاری (1386)، میهن (1387)، اتکایی ایرانیان (1388)، کوثر (1389)، ما، متقابل کیش و آرمان (1390) متقابل قشم و آسماری (1391) تعاون و سرمد (1392)، تجارت نو و حکمت صبا (1395) .

   خصوصی‌سازی سه شرکت بیمه‌ای آسیا، دانا و البرز (1388)

در سال 1388 و پس از اقداماتی که در چارچوب سیاست‌های کلی اصل44از اواسط دهه 1380صورت گرفته بود، عرضه سهام شرکت بیمه البرز در بورس آغاز شد و مورد استقبال متقاضیان و سرمایه‌گذاران قرار گرفت.

 تاسیس اولین شرکت تخصصی بیمه عمر و زندگی (1395)

یکی از رویکردهای مهم بیمه مرکزی گسترش بیمه‌های عمر در کشور است. درحال حاضر سیاست بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران، صرفاً اعطای پروانه فعالیت به شرکت‌های بیمه تخصصی و با اولویت شرکت‌های بیمه زندگی است .

 اصلاح تعرفه و آزاد‌سازی در بازار بیمه

در خرداد 1388 بیمه مرکزی به منظور افزایش رقابت بین شرکت‌های بیمه و افزایش رضایت خریداران بیمه نامه، به تدریج تعیین نرخ رشته‌های مختلف را به عهده هیات‌مدیره شرکت‌ها گذاشت.این پروژه رقابت

شرکت‌های بیمه را افزایش داد .براین اساس بیمه مرکزی نظام نظارت مالی را جایگزین نظام نظارت تعرفه‌ای کرد.

 راه‌اندازی سامانه نظارت و هدایت الکترونیکی بیمه (سنهاب) از1391

 از سال 1391، حدود 40 زیر سیستم تحت عنوان سامانه نظارت و هدایت الکترونیکی بیمه موسوم به سنهاب توسط بیمه مرکزی طراحی و راه‌اندازی شده است.  سنهاب یکی از تحولات بزرگ در صنعت بیمه در دولت تدبیر و امید است که با این سامانه یک سیستم کامل و به روز در زمینه کنترل و هدایت صنعت بیمه به وجود آمده است. در این سامانه الزامات آیین نامه‌ها بررسی، احصا و به شاخص نظارتی عمومی و تخصصی تبدیل می‌شود، به نحوی که اطلاعات استخراج شده از سرورهای شرکتهای بیمه ضمن انطباق با شاخصهای نظارتی غربال می‌شود و مغایرات آنها استخراج و به صورت خودکار به شرکت بیمه منعکس می‌شود.

   برنامه‌ریزی برای مقابله با تحریم (ایجاد حساب ویژه اتکایی)

  بیمه مرکزی توانست با ایجاد حساب ویژه اتکایی، ایجاد کنسرسیوم ملی و .... ظرفیت نگهداری ریسک در کشور را افزایش دهد بطوری که پوشش اتکایی مورد نیاز تمام پروژه‌ها و ریسکهای بزرگ کشور را که سهم بسزایی در اقتصاد کلان کشور دارند، تأمین نماید.

    اصلاح قانون بیمه شخص ثالث (سال 1395)

 با توجه به کمبودهایی که قانون قبلی شخص ثالث داشت و مطابق با مطالعات و بررسی‌های فشرده وپس از مدت چندسال در سال 1395 تحت عنوان« قانون بیمه اجباری خسارت وارد شده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه» تصویب شد که بیمه مرکزی نقش موثری در تدوین، پیگیری و تصویب قانون این قانون و آیین نامه‌های اجرایی مرتبط با آن را داشت.

    صندوق بیمه حوادث طبیعی

درصورت تاسیس نهایی، صندوق، بیمه‎گر «بیمه پایه»، صندوق است و کلیه شرکت‎های بیمه تحت نظارت بیمه مرکزی جمهوری اسلامی ایران می‎توانند نسبت به فروش بیمه‎نامه تکمیلی حوادث طبیعی ساختمان اقدام کنند.

    توانگری شرکت‌های بیمه

یکی از اقدامات نظارتی که بیمه مرکزی با جدیت آن را پیگیری می‌کند، توانگری شرکت‌های بیمه است. هدف از این اقدام جلب اعتماد مردم به صنعت بیمه و حمایت از حقوق بیمه گذاران است.با توجه به اینکه صنعت بیمه، محصول قابل لمسی برای فروش ندارد و در قبال حق بیمه به مردم خدمت ارایه می‌دهد باید این اطمینان و اعتماد در مردم نسبت به شرکت‌های بیمه به وجود آید و بیمه مرکزی به عنوان نهاد ناظر بر این امر نظارت ویژه دارد تا شرکت‌های بیمه توانایی انجام تعهدات خود را در قبال بیمه گذاران، داشته باشند.

    اشتغال‌زایی

صنعت بیمه کشور توانسته در امر ایجاد اشتغال تا پایان سال 1396 برای نزدیک به 140هزارنفر شغل ایجاد کند.

    پالایش شبکه فروش

در این طرح 89 هزار کد شبکه فروش مندرج در سامانه سنهاب شناسایی و با فراخوان گسترده شرکت‌های بیمه، اطلاعات نمایندگان و کارگزاران تعیین هویت شدند و 7هزار نماینده دو شغله و چند صد نماینده دارای دو یا سه نمایندگی از شرکت‌های بیمه شناسایی و اصلاح شد.

   توسعه فرهنگ بیمه

سیاست جدی بیمه مرکزی، فرهنگسازی بیمه در میان دانش‌آموزان است. اهمیت شناخت اصول اولیه فراگیری مفاهیم بیمه‌ای و آشنایی با قابلیت‌ها و ظرفیت‌های صنعت بیمه از پایه دبستان است اگر آموزش بیمه را از مقاطع ابتدایی آغاز کنیم در آینده شاهد افزایش ضریب نفوذ بیمه و در نهایت رفاه اجتماعی پایدار خواهیم بوددر این راستا برقراری تعامل با وزارت آموزش و پرورش (گنجاندن مفاهیم بیمه‌ای در کتاب‌های درسی و مجلات رشد، اجرای برنامه‌های آموزشی در مدارس، اهدای کتاب، برگزاری مسابقه بیمه‌ای) صورت گرفته است.

اخذ مجوز انتشارات از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

برقراری تعامل شایسته با رسانه‌های مختلف

تهیه، تولید و پخش مطالب بیمه‌ای در قالب‌های مختلف و از طریق کانالهای گوناگون به مردم

تهیه و تولید انیمیشن/تیزر کلیپ‌های مختلف

تهیه و تدوین سند توسعه فرهنگ بیمه

راه‌اندازی مرکز تماس تلفنی 4 شماره ای (2342) و پیامکی و پاسخگویی به مردم

تصویب قانون‌های هفتگانه مرتبط با فعالیت موسسات بیمه بازرگانی

تصویب «لایحه قانون ملی شدن موسسات بیمه و موسسات اعتباری»

تصویب قانون اداره امور شرکت‌های بیمه

 تصویب قانون «تاسیس موسسات بیمه غیر دولتی»

تصویب «قانون اصلاح قانون بیمه اجباری مسوولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث»- مصوب 1387

تصویب قانون «بیمه اجباری خسارات واردشده به شخص ثالث در اثر حوادث ناشی از وسایل نقلیه»- مصوب 1395

تصویب مقررات تأسیس‌ و فعالیت‌ موسسات‌ بیمه در مناطق‌ آزاد تجاری- صنعتی‌ جمهوری‌ اسلامی ایران و قانون ‌اصلاح ‌قانون ‌چگونگی‌ اداره ‌مناطق‌آزاد تجاری- صنعتی جمهوری اسلامی ایران- مصوب 02/06/1389- 16 /04/1387

تصویب قوانین برنامه توسعه کشور از جمله «قانون برنامه پنجساله چهارم توسعه جمهوری اسلامی ایران »

  صدور تاییدیه شرایط عمومی برای رشته‌های بیمه‌ای فاقد شرایط عمومی مصوب شورای عالی بیمه

در اجرای ماده 7 آیین‌نامه شماره 81 مصوب شورای عالی بیمه، شرایط عمومی ارسالی از سوی شرکتهای بیمه، ضمن مطابقت با قانون بیمه، عرف بیمه‌گری و سایر قوانین و مقررات مرتبط، مورد ارزیابی و بررسی تخصصی/کارشناسی قرار گرفت و گزارشات مختلف جهت اعلام ایرادات/ ابهامات آن به شرکت‌های ذیربط تنظیم و در صورت لزوم جلسات کارشناسی، تماس تلفنی، پیگیری و ... انجام شد. در همین راستا، از سال 1394 تا مرداد 1397 برای 98 مورد شرایط عمومی، تاییدیه صادر شد.

    حق بیمه تولیدی

حق بیمه تولیدی از 3/27 میلیارد ریال در سال 1359 به 345315 میلیارد ریال در سال 1396 رسیده است.

حق بیمه تولیدی صنعت بیمه کشور از 4/4 میلیارد ریال در سال 1350 به حدود 3/345 هزارمیلیارد ریال در سال 1396 رسیده است (البته این افزایش متاثر از تورم هم است) . متوسط رشد سالانه حق بیمه تولیدی صنعت بیمه کشور در 47 سال گذشته معادل 8/27 درصد بوده است.

    خسارت پرداختی

خسارت پرداختی صنعت بیمه کشور از 3/8 میلیارد ریال در سال 1359 به حدود 4/217 هزارمیلیارد ریال در سال 1396 رسیده است. متوسط رشد سالانه خسارت پرداختی صنعت بیمه کشور در 47 سال گذشته معادل 7/28 درصد بوده است که متوسط رشد سالانه حق بیمه تولیدی در این مدت (8/27 درصد) کمی بیشتر است.

    ضریب خسارت

متوسط ضریب خسارت صنعت بیمه کشور در 31 سال گذشته معادل 3/71 درصد است.

ضریب خسارت در سال 1392 به حداکثر مقدار خود (3/89 درصد) رسیده است.

کمترین میزان ضریب خسارت به سال 1368 با 8/44 درصد اختصاص دارد.

    حق بیمه سرانه:

حق بیمه سرانه در دهه‌های اخیر از روندی صعودی برخوردار بوده، و از حدود 700 ریال در سال 1359 به حدود 3/4 میلیون ریال در سال 1396 رسیده است.

    ضریب نفوذ بیمه:

در 47 سال اخیر، میزان ضریب نفوذ بیمه از 49/0 درصد در سال 1350 به 33/2 درصد در سال 1396 رسیده که حاکی از 8/4 برابر شدن سرعت پیشرفت صنعت بیمه در مقایسه با اقتصاد داخلی در این مدت است.

  تایید صلاحیت برای مدیران کلیدی

در دوره 1381 لغایت پایان 1392 حدود 630 مورد تاییدیه برای مدیران کلیدی شرکتهای بیمه صادر شده است.

  تأیید صلاحیت حرفه‌ای کارکنان کلیدی شرکت‌های بیمه

در مجموع بیش از 3191 مورد مجوز برای فعالان صنعت بیمه در 40 سال گذشته صادر شده است.

  ایجاد سرویس‌ها و خدمات الکترونیکی متنوع در پرتال بیمه مرکزی

ایجاد میز خدمت الکترونیک و ارایه 15 خدمت الکترونیکی در آن و نیز در دسترس قرار دادن برخی از خدمات در درگاه ملی خدمات و دولت همراه برای استفاده شهروندان، کسب و کارها و سازمان هامانند: استعلام بیمه نامه /سامانه پاسخ به استعلام سوابق بیمه خودرو/ ثبت اطلاعات متقاضیان شبکه فروش (نماینده، کارگزار، ارزیاب خسارت، کارگزار اتکایی) و...

    رتبه بیمه‌ای ایران در دنیا

بر اساس آمار سال 2017 (1396) صنعت بیمه کشور از نظر شاخص حق بیمه تولیدی در جایگاه 42‌ام جهان ایستاده است. از سوی دیگر رتبه دو شاخص ضریب نفوذ بیمه و حق بیمه سرانه کشور جایگاه 57 و 67 در دنیا را داراست.