گوشت با صندوق پستی
تعادل|
«صف خرید گوشت این روزها طویل‌تر از صف خرید ارز شده است.» اما معمای گوشت چیست که مردم برای خریدش صف کشیده اند؟ منطق حاکم بر بازار کالاهای مصرفی نشان از این دارد، مادامی که قیمت کالاهای اساسی و گروه یک در بازار آزاد افزایش می‌یابد، مصرف‌کنندگان به فروشگاه‌های عرضه‌کننده دولتی هجوم می‌برند که نتیجه این نوع رفتارها در بازار مصرفی، منجر به کمیاب شدن کالایی می‌شود که تقاضا برای آن در بازار زیاد است. اتفاقی که طی روزهای اخیر در بازار پروتئین‌ها یا همان گوشت شاهدش هستیم. اما برنامه دولتمردان برای تنظیم این نوع بازار چیست؟ در تازه‌ترین اقدام، دولت اعلام کرده که برای تنظیم بازار، «طرح فروش اینترنتی گوشت» بر مبنای 3 کیلوگرم برای هر کد پستی در هر ماه، از روز پنجشنبه هفته جاری را کلید خواهد زد. هر چند هنوز علت اصلی گران شدن بی‌سابقه گوشت در بازار مشخص نشده، اما از «افزایش قاچاق دام» و «گسترش صادرات گوشت تولید شده در ایران به کشورهای منطقه» در صدر فهرست تحلیل‌ها از چرایی گرانی ناگهانی گوشت قرمز و گوشت مرغ در کشور نام برده می‌شود. اما از آن‌سو، ارزیابی‌ها نه از خروج گوشت قرمز کشور به مقصد کشورهای دیگر (در قالب صادرات یا حتی قاچاق) که از کاهش تولید گوشت قرمز طی ماه‌های گذشته حکایت دارد. بر اساس آمارهایی که مرکز آمار ایران منتشر کرده، عملکرد کشتارگاه‌های رسمی کشور در پاییز 1397 در مقایسه با پاییز 1396، کاهشی 20 درصدی را تجربه کرده است. بر این اساس، کاهش مقدار تولید گوشت نسبت به فصل مشابه سال قبل برای گوسفند و بره ۲۲ درصد، برای بز و بزغاله ۱۴ درصد، برای گاو و گوساله ۱۸ درصد، برای گاومیش و بچه گاومیش ۲۳ درصد، و برای شتر و بچه شتر ۴۴ درصد بوده است.
راه‌حل دولت برای حل بحران گوشت
تازه‌ترین راه‌حل دولت برای بازگرداندن تعادل به بازار گوشت اما تا حد زیادی هوشمندانه است. بر اساس اعلام مدیرکل شرکت پشتیبانی امور دام استان تهران، قرار است از روز پنجشنبه هفته جاری، گوشت قرمز و گوشت مرغ از طریق دو فروشگاه اینترنتی به فروش برسد و به هر کد پستی، بر اساس یک سهمیه مشخص ماهانه، گوشت تخصیص داده شود. رضا سالمی در این مورد گفت: این دو فروشگاه اینترنتی محصولات مورد نیاز مردم را بر اساس هر کد پستی برای هرخانوار، درب منزل تحویل می‌دهند. به گزارش تسنیم، بنابه اظهارات او، برای توزیع محصولات پروتئینی شامل گوشت قرمز و مرغ گرم و منجمد، طرح توزیع اینترنتی این محصولات در دستورکار قرار گرفته است. یک فروشگاه اینترنتی به‌نام «به‌روزرسان» در این ارتباط راه‌اندازی شده است و فروشگاه جدیدی نیز از روز چهارشنبه به‌نام «یخچال» راه‌اندازی می‌شود. از طریق این دو فروشگاه اینترنتی، از پنجشنبه به مردم خدمات ارایه می‌شود تا آنها بتوانند محصولات مورد نیاز خود را به‌آسودگی خریداری و آن را درب منزل دریافت نمایند.
مدیرکل شرکت پشتیبانی امور دام استان تهران ادامه داد: دولت به‌دنبال آن است که توزیع خود را از روش سنتی موجود به‌تدریج به‌سمت توزیع اینترنتی ببرد؛ در این روش برای ارایه این محصولات کدپستی منزل دریافت می‌شود و برای هر خانواده بر این اساس سهمیه ماهانه‌ای در نظر گرفته شده است. به گفته سالمی، در این طرح جدید، دیگر یک خانواده پنج‌نفره نمی‌تواند با 5 کد ملی 5 سهمیه گوشت قرمز به‌نرخ دولتی را خریداری کند و تنها بر هر خانواده یک سهمیه و بر اساس کد پستی اختصاص می‌یابد. او در ادامه عنوان کرد: در حال حاضر تنها به گوشت قرمز گرم و منجمد دولتی در این سامانه‌های اینترنتی عرضه می‌شود اما قرار است که بزودی توزیع مرغ نیز انجام شود. سالمی ادامه داد: در طرح فروش اینترنتی گوشت قرمز به هر خانواده بر اساس کد پستی 2 تا 3 کیلوگرم گوشت قرمز (در ماه) بر اساس نرخ‌های مصوب دولت تحویل داده می‌شود.
چرا گوشت گران شد؟
اما دلیل گرانی گوشت، و نه بسیاری از کالاهای دیگر، در هفته‌های اخیر چیست؟ بهانه افزایش قیمت کالاهایی مانند «گوجه فرنگی، رب، حبوبات، سیب زمینی و خشکبار» در ماه‌های گذشته، که عمدتاً متأثر از افزایش صادرات این محصولات به کشورهای همسایه گزارش شده است، همچنان خریدارانی دارد. مدیرعامل اتحادیه سراسری دامداران معتقد است کمبود گوشت قرمز و قاچاق دام زنده از عوامل اصلی گرانی گوشت قرمز در کشور است و این موضوع ارتباطی با دامداران ندارد، چرا که دام زنده کالایی نیست که بتوان آن را نگه داشت و عرضه نکرد. علیرضا عزیزاللهی در این رابطه به ایسنا گفته است: دام زنده کالایی نیست که با انگیزه افزایش قیمت قابل احتکار باشد. البته در برخی مواقع ممکن است عرضه عشایر با توقفی کوتاه‌مدت مواجه شود که همواره عرضه از سوی آنها در زمان‌های مشخصی متوقف می‌شود و این موضوع به امسال و سال گذشته اختصاص ندارد.نسبت دادن گرانی به صادرات اما موجب ممنوعیت صادرات مرغ شده است. به گفته سخنگوی اتاق اصناف، با مصوبه ستاد تنظیم بازار صادرات مرغ در اسفند امسال و فروردین سال آینده ممنوع شده است. مجتبی صفایی گفت: برای ایجاد سهولت در توزیع کالاهای اساسی و همچنین برای تامین نیاز‌های خانوارها، صادرات مرغ ممنوع شده و اقدامات خوبی برای تخصیص ارز دولتی به واردات گوشت انجام شده است. صفایی با بیان اینکه صادرات گوشت قرمز همیشه ممنوع است گفت: تا زمانی که قیمت‌ها به روند متعادل برگردد، واردات گوشت ازجانب دستگاه‌های ذی‌ربط ادامه خواهد داشت.
قاچاق دام زنده
از دیگر سو، رییس سازمان امور عشایر ایران هم با تأیید خروج دام کشور به مقصد کشورهای حاشیه خلیج فارس، قیمت پایین گوشت تولید ایران را انگیزه‌ای برای صادرات آن به این کشورها می‌داند. کرمعلی قندالی گفت: اطلاعات و مستندات دقیقی در ارتباط با قاچاق دام تولید شده عشایر نداریم، اما مانند سال‌های گذشته قاچاق دام وجود دارد. دلیل این موضوع هم آن است که این محصول برای کشورهای عربی اطراف جذابیت زیادی دارد و آنها علاقه‌مند به طعم گوشت ایرانی هستند، هرچند که بعد از افزایش نرخ ارز حجم قاچاق بیشتر شده است.
به گفته او، براساس محاسبه‌ای که سازمان امور عشایر انجام داده است قیمت تمام شده هر کیلوگرم دام زنده به 25 تا 26 هزار تومان رسیده و افزایش قیمتی بیشتر از این رقم ناشی از اتفاقات ناخواسته‌ای هست که در کشور افتاده و هر کسی سعی می‌کند محصول خود را به قیمت بالاتری بفروشد. رییس سازمان امور عشایر ایران خاطرنشان کرد: عشایر ما اکنون 60 درصد از خوراک دام خود را از بازار آزاد تهیه می‌کنند و همچنین هزینه‌های دارو و درمان دامپزشکی آنها نیز افزایش یافته که این امر هزینه‌های تولید آنها را در مقایسه با سال گذشته بالا برده است. قندالی تاکید کرد: قیمت منصفانه هر کیلو لاشه دام عشایری 60 تا 65 هزار تومان برای مصرف‌کننده است، که این رقم بطور میانگین هم اینکه در شهرستان‌ها 77 هزار تومان و در تهران 80 هزار تومان است. او در بخش دیگری از صحبت‌های خود اظهار کرد که دام عشایری در کشورهای حاشیه خلیج فارش به قیمت 80 هزار تومان به فروش می‌رسد که این قیمت انگیزه بالایی برای خروج غیرقانونی دام از کشور ایجاد کرده است.این اما در حالی است که برخی شواهد، نه از خروج گوشت قرمز کشور به مقصد کشورهای دیگر (در قالب صادرات یا حتی قاچاق) که از کاهش تولید گوشت قرمز طی ماه‌های گذشته حکایت می‌کنند. نتایج طرح «آمارگیری کشتار دام کشتارگاه‌های کشور» که توسط مرکز آمار ایران منتشر شده، نشان‌دهنده آن است که عملکرد کشتارگاه‌های رسمی کشور در پاییز سال ۱۳۹۷ در مقایسه با عملکرد فصل مشابه سال ۱۳۹۶ در زمینه تولید گوشت قرمز، کاهشی ۲۰ درصدی را شاهد بوده است. بر این اساس، وزن گوشت قرمز تولید شده انواع دام‌های ذبح‌شده در کشتارگاه‌های کشور در فصل پاییز ۱۳۹۷ جمعاً ۸۴٫۲ هزار تن گزارش شده که سهم گوشت گاو و گوساله بیش از سایر انواع دام بوده است. بر اساس نتایج این آمارگیری، گوشت گاو و گوساله با 6/46 هزار تن، 3/55 درصد از کل وزن گوشت قرمز تولید شده را به خود اختصاص داده است. گوسفند و بره با ۲۸٫۲ هزار تن، بز و بزغاله با ۷٫۶ هزار تن و سایر انواع دام‌ها با ۲ هزار تن، به‌ترتیب 5/33درصد، ۹ درصد و 2/2 درصد از کل وزن گوشت قرمز تولید شده را به خود اختصاص داده‌اند. این در حالی است که کاهش مقدار تولید گوشت نسبت به فصل مشابه سال قبل برای گوسفند و بره ۲۲ درصد، برای بز و بزغاله ۱۴ درصد، برای گاو و گوساله ۱۸ درصد، برای گاومیش و بچه گاومیش ۲۳ درصد، و برای شتر و بچه شتر ۴۴ درصد بوده است.
