تنش‌های امنیتی در کانون کنفرانس مونیخ
گروه جهان| طلا تسلیمی|
کنفرانس امنیتی مونیخ که تا چندی پیش موقعیتی برای ابراز صمیمیت دو سوی اقیانوس اطلس به شمار می‌رفت و در آن از تعلق خاطر سخن گفته و پیمان‌های نظامی تجدید می‌شد، امسال حاکی از افزایش تنش‌ها و فاصله‌ها میان ایالات متحده و اروپاست. نگرانی‌هایی وجود دارد که گردهمایی در مونیخ در روزهای 15 تا 17فوریه (26 تا 28بهمن) به پیش‌زمینه‌ای برای یک جدایی حقیقی یا بدتر، تبدیل شود. برخی کارشناسان حتی در آستانه برگزاری پنجاه‌وپنجمین کنفرانس امنیتی جهان را همچون «یک پازل شکسته» توصیف کرده و هشدار داده‌اند که «نظم لیبرال جهانی» در شرف فروپاشی است.
به نوشته «فایننشال‌تایمز»، از کنفرانس سال گذشته در پایتخت باواریایی اختلافات در اتحاد غربی افزایش یافته است: ایالات متحده و روسیه از پیمان کنترل تسلیحاتی که به جنگ سرد پایان داده خارج شده‌اند، امریکا خود را از توافق هسته‌ای ایران بیرون کشیده و جیمز متیس وزیر دفاعی که اروپایی‌ها او را تجسم ثبات می‌دانستند، از ریاست پنتاگون استعفا کرده است. مسائل دیگری همچون تنش‌های فزاینده میان ناتو و مسکو، مناقشات سایبری با چین و درگیری‌ها و اختلاف‌نظرها در اروپا درباره سیاست‌های دفاعی و امنیت انرژی هم وجود دارد. جای تعجب ندارد در دستورکار کنفرانس که دوشنبه منتشر شده، این سوال مطرح شده است: «چه کسی قطعات این پازل در هم ریخته را برمی‌دارد؟»
سوفیا بش یکی از کارشناسان دفاع و امنیت در اندیشکده «مرکز اصلاحات اروپایی» گفت: «دونالد ترامپ اکنون نسبت به قبل در سیاست خارجی خود محدودیت کمتری دارد. شرایط به‌ویژه برای آلمان دشوار است. برلین هدف محبوب ترامپ به شمار می‌رود، اما روابط بین پاریس و برلین هم چندان خوب به نظر نمی‌رسد.»
در این کنفرانس که در جریان جنگ سرد به عنوان مجمعی برای سیاست‌گذاران غربی تاسیس شد، بیش از 35 رییس دولت کشورهای گوناگون از افغانستان گرفته تا اوکراین حضور خواهند داشت. حدود۵۰ وزیر خارجه و ۳۰ وزیر دفاع از سراسر جهان نیز در این کنفرانس شرکت می‌کنند. در برنامه رسمی این گردهمایی 3روزه که از جمعه آغاز می‌شود درباره «عصر جدید رقابت قدرت‌های بزرگ» بین ایالات متحده، چین و روسیه و همچنین «خلاء رهبری خاص» در غرب هشدار داده شده است.
باتوجه به اقدامات اخیر ترامپ علیه ناتو، اروپایی‌ها با اضطراب دیدار با مایک پنس معاون رییس‌جمهوری امریکا و مایک پمپئو وزیر خارجه این کشور را انتظار می‌کشند. برخی از ناظران اروپایی نگران این مساله هستند که اگر دیگر کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی نتوانند به سطح هدف هزینه‌های نظامی معادل 2درصد از تولید ناخالص داخلی برسند، ایالات متحده به خروج از ماده 5 اصل دفاع جمعی که اساس اتحاد به شمار می‌رود، تهدید کند. به اشتراک‌گذاری بار نظامی یکی از موارد اصلی در دستورجلسه دیدار 2روزه وزرای دفاع ناتو در بروکسل است که از (امروز) چهارشنبه آغاز می‌شود. طبق برآوردها، جدای از ایالات متحده تنها 4عضو دیگر از 29 کشور عضو پیمان در سال گذشته توانسته‌اند به سطح هدف 2درصدی هزینه‌های دفاعی دست یابند. بسیاری از اروپایی‌ها درباره تاکید و اصرار مقامات امریکا مبنی بر اینکه واشنگتن به ناتو متعهد است، تردید دارند. ترامپ در کمپین‌های انتخابات ریاست‌جمهوری ائتلاف ناتو را «منسوخ» خوانده و از زمان ورود به کاخ سفید بارها اعضای ائتلاف را به دلیل خودداری از پرداخت هزینه‌های لازم برای دفاع مورد انتقاد قرار داده است. ناتالی توچی مدیر موسسه امور بین‌الملل در رم و مشاور ویژه فدریکا موگرینی مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت: «تمرکز [ترامپ] در گذشته بر هزینه‌های دفاعی متمرکز شده است و مساله ماده 5 هم وجود دارد. اما مساله جدید احتمال به وجود آمدن ارتباط بین این دو است که حقیقتاً با ماهیت مبادلاتی روابط بین‌الملل در دوران ریاست‌جمهوری ترامپ می‌خواند.»
در کنفرانس‌های بروکسل و مونیخ همچنین شاهد تلاش‌ها برای کشف نیات واشنگتن در زمینه کنترل تسلیحاتی خواهند بود. دولت ترامپ اخیرا از تصمیم خود به خروج از پیمان موشک‌های میان‌برد هسته‌ای (آی‌ان‌اف) خبر داده و باتوجه به اینکه روسیه هم قصد خروج از توافق را دارد و درباره «تدابیر گسترده» برای کسب اطمینان از امنیت خود هشدار داده، اروپایی‌ها نگران یک رقابت جدید تسلیحات هسته‌ای هستند و امیدوارند بتوانند از امریکا در این زمینه تضمین‌هایی دریافت کنند.
اما اروپایی‌ها یک سری درگیری‌های داخلی نیز دارند که به‌ویژه می‌توان به چگونگی پذیرش مسوولیت بیشتر امنیتی و اقدام مستقل از حمایت ایالات متحده اشاره کرد. توماس والاسک مدیر اندیشکده «کارنگی اروپا» و سفیر پیشین اسلواکی در ناتو گفت اظهاراتی که از برلین و پاریس درباره «ارتش» اتحادیه اروپا شنیده می‌شود و درخواست گسترده اروپایی مبنی بر «استقلال استراتژیک» تاثیرات بدی بر روابط با ایالات متحده داشته است: «حامیان اتحاد در دو سوی اقیانوس اطلس در ایالات متحده می‌گویند برای متعهد ماندن کشور به دفاع از اروپا با مشکلات بسیاری مواجهند و آخرین چیزی که به آن نیاز دارند این است که اروپا بگوید می‌خواهد به تنهایی عمل کند.» اما مشکلات در روابط دو سوی اقیانوس اطلس به همین موارد ختم نمی‌شود و ابراز تمایل اروپایی‌ها به تجارت با چین در میانه رویکرد خصمانه واشنگتن در قبال پکن، بر وخامت شرایط افزوده است. به طور کلی به نظر می‌رسد درخواست سال گذشته کنفرانس مونیخ از جهانیان در ارتباط با «فاصله گرفتن از حواشی» به گوش هیچ‌کسی نرسیده است.
