دو افق خروج از پیچ تعلیق « اف ای تی اف»
گروه اقتصاد کلان|آیسان تنها|
اتمام مهلت چهار ماهه ایران برای اصلاح قوانین در حوزه پولشویی و تامین مالی تروریسم نزدیک است. مهلتی که فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد ابراز امیدواری کرده تمدید شود ولی این بار خوش‌بینی‌ها درباره آن اندکی کاهش یافته‌است. بسیاری می‌گویند کشورهای بی‌طرف این بار ممکن است موضعی دیگر علیه ایران بگیرند. البته نباید رایزنی‌های بی‌دریغ دولت‌های غیر دوست از قبیل امریکا، شورای همکاری خلیج فارس، اسرائیل و آرژانتین را نادیده گرفت. به هر حال نتیجه اجلاس هم چندان روشن نیست. هرچه هست با توجه به عدم اصلاحات قانونی مورد توافق پیش‌بینی نمی شود که ایران در لیست «اف‌ای‌تی‌اف» جایگاه بهتری پیدا کند. یک مقام مسئول در معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه می‌گوید : یکی از تصمیمات می تواند این باشد که وضعیت مبادلات بانکی ما سخت‌تر از گذشته شود. مثل محرومیت از تاسیس شعب جدید و این موضوعی است که در شرایط تحریم اقتصادی ایران توسط امریکا و نیاز به همکاری بیشتر با شرکای تجاری از جمله همسایه‌ها نباید رخ دهد.
به گزارش «تعادل»، روز گذشته فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی ابراز امیدواری کرد که گروه ویژه اقدام مالی («اف‌ای‌تی‌اف»)، بار دیگر مهلت ایران برای انجام اصلاحات نظام مالی خود را تمدید کند. مهلتی که اولین بار در خرداد سال 1395 به مدت 6 ماه تعیین شد و پس از آن مدام به فواصل شش ماهه یا چهار ماهه تمدید شده است. آخرین اجلاس «اف‌ای‌تی‌اف» که موضوع ایران در آن بحث شد مهر ماه سال جاری بود که درآن تصمیم‌گیری درباره جایگاه ایران در لیست «اف‌ای‌تی‌اف» به فوریه (بهمن ماه)، موکول شد. این تصمیم در بیانیه‌ای اعلام شد که لحن آن با دفعات قبل تغییر محسوسی کرده بود. همچنانکه در متن بیانیه «اف‌ای‌تی‌اف» آمده بود: « کارگروه از اینکه بخش عمده برنامه اقدام ایران ناتمام باقی مانده است «دلسرد» است و از ایران انتظار دارد تا مسیر اصلاحی را هر چه سریع‌تر تکمیل کند.»
چه انتظاری از جلسه پیش روی « اف ای تی اف» داریم؟
در اجلاسی که درباره ایران بحث می‌شود، سه گروه از کشورها حضور دارند. گروهی از کشورها که با ایران تقابل دارند و تحت هر شرایطی نگاه این دولت‌ها به ایران سیاسی است و طبعا برای نزول جایگاه ایران در رتبه‌بندی «اف‌ای‌تی‌اف» تلاش میکنند. این کشوره عبارتند از امریکا، آرژانتین، شورای همکاری خلیج فارس و اسرائیل. همچنین گروهی دیگر از دولت‌ها هم هستند که تمایل به همکاری با ایران دارند که این کشورها عبارتند از کمیسیون اروپا در این دسته کشورهایی مانند ایتالیا، آلمان، اسپانیا و چین قرار دارند که البته معمولا در تصمیم‌گیری به مواضع ایران نزدیک هستند. اما گروهی دیگر از دولت‌ها هم هستند که بعد از توافقات اولیه ایران با «اف‌ای‌تی‌اف» ابتدا با ایران بودند ولی به مرور زمان با تمدید مهلت‌های مدام، همراهی این دولت‌ها با ایران کمتر شده است. این دولت‌ها عبارتند از: استرالیا، کانادا، نیوزیلند، ژاپن و... آن‌گونه که مذاکره‌کنندگان ایرانی می‌گویند طی گذر زمان به مراتب هر چه گذشته لحن این کشورها علیه ایران تند شده است و اکنون می‌گویند نمی‌شود که بی‌وقفه مهلت ایران را تمدید کرد و... این کشورها اتفاقا برای ایران مهم‌تر از سایرین هستند چرا که مواضعشان هنوز شفاف نیست و کشورهایی که علیه ایران کار میکنند می‌توانند بر رای آن‌ها تاثیر بگذارند.
چرا در پیچ تعلیق «اف‌ای‌تی‌اف» مانده‌ایم؟
از سال 1395 که مذاکرات ایران با «اف‌ای‌تی‌اف» جدی‌تر شد، در داخل ایران مخالفت‌های شدیدی علیه همکاری ایران با این نهاد بین‌المللی صورت گرفت. بسیاری تعامل با این نهاد بین‌المللی را بی‌فایده می‌دانستند و از اساس پی گیری آن را بیهوده قلمداد می‌کردند و برخی دیگر نیز علیه آن موضع داشتند و با مطرح کردن موضوعاتی که از اساس نهادهای بین‌المللی به دنبال کشف روابط اقتصادی ایران در جهت ضربه زدن به ایران هستند، به هرگونه اقدامی جهت همکاری با «اف‌ای‌تی‌اف» به شدت انتقاد
می‌کردند. در مقابل گروهی نیز که از اغلی از مسئولان دولت یازدهم و دوازدهم بودند و مذاکره با «اف‌ای‌تی‌اف» را نیز
به عهده داشتند، با رد اینکه همکاری با «اف‌ای‌تی‌اف» منجر به افشای اطلاعات مالی کشور و افزایش آسیب‌‌پذیری اقتصادی می‌شود، بهبود روابط با این نهاد اقتصادی بین‌المللی را لازمه مبادلات اقتصادی با جهان دانسته و بارها اعلام کرده‌اند که همکاری با «اف‌ای‌تی‌اف» برای اقتصاد ایران یک ضرورت است.از همین رو، دولت آن دسته از موارد «اقدامات عمل»، را که با توافق مذاکره کنندگان ایرانی و «اف‌ای‌تی‌اف» تعیین شده بود انجام داده و از مجلس خواسته بود که الزامات مربوط به موارد قانونی آن را هم تصویب کند. مواردی که گرچه به تصویب مجلس رسیده ولی در پیچ تائید شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام باقی مانده و البته تازه‌ترین مهلت ایران هم رو به پایان است! درباره اینکه در نشست بعدی «اف‌ای‌تی‌اف» چه خواهد شد و چه افقی پیش روی ایران است با یک مقام مسئول در معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه گفت‌وگو کردیم . این مقام مسئول درباره ضرورت‌های تعامل با «اف‌ای‌تی‌اف» و دو افق همکاری و عدم همکاری ایران با «اف‌ای‌تی‌اف» به تعادل توضیحاتی را ارایه کرده که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید:
وقتی برجام امضا شد و متوجه شدیم بسیاری از مبادلات پولی و مالی عملا بدون «اف‌ای‌تی‌اف» میسر نیست تصمیم گرفته شد که موضوع تعامل با گروه ویژه اقدام مالی جدی‌تر در دستور کار قرار گیرد. درباره اینکه چرا تا آن زمان مقامات ایرانی جدی‌تر وارد مذاکره با «اف‌ای‌تی‌اف» نشدند هم گفته شد چون تحریم‌ها مانع برقراری روابط بین‌المللی مالی و پولی بود. اکنون نیز بسیاری این نکته را مطرح میکنند که با توجه به کاهش محسوس فروش نفت ایران و البته محدودیت هایی که امریکا برای کشورها و شرکت‌های طرف معامله ایران وضع می‌کند، عملا تعامل با «اف‌ای‌تی‌اف» نتیجه‌ای برای کشور در بر نخواهد داشت. چه توضیحی دارید؟
در فضای قبل از برجام، درباره ایران شش قطع‌نامه لازم‌الاجرای شورای امنیت وجود داشت که همه دولت‌ها موظف بودند آن را رعایت کنند، در شرایط فعلی ولی وضعیت فرق کرده است. دولت خودسر زورگویی در واشنگتن بر صحنه آمده است که به دولت‌ها توصیه می‌کند قطع‌نامه 2231 شورای امنیت را نقض کنند. در واقع در شرایط جدید این دولت امریکاست که ناقض است در حالی‌که در شرایط قبلی دولت‌ها بر اساس تعهدات حقوقی متعهد بودند که علیه ما اقدام کنند. به عبارت دیگر اکنون وضعیت با قبل از برجام تفاوت ویژه‌ای دارد و آن این است که مانع ما برای برقراری روابط اقتصادی با جهان بین الملل یک دولت زورگوست که ممکن است دو سال دیگر هم بر سر کار نباشد. نکته اینجاست که اگر همین الان ترامپ هم برود مانعی به نام «اف‌ای‌تی‌اف» به هیچ عنوان نمی‌گذارد که ایران به روابط مالی بین‌المللی برگردد و ما برای مبادله بین‌المللی پولی با جهان دچار مشکل می‌شویم. ضمن اینکه اکنون «اف‌ای‌تی‌اف» و پذیرفتن الزامات آن شرط کشورهای طرف مبادله ما نیز هست. بسیاری از کشورهای که شریک تجاری ایران هستند بارها مطرح کرده اند که ادامه روابط اقتصادی منوط به همکاری ایران با کارگروه ویژه اقدام مالی است لذا اکنون گسترش همکاری‌های اقتصادی ما با کشورهایی که همین الان طرف مبادله اقتصادی ما هستند منوط به تعامل با «اف‌ای‌تی‌اف» است.
اکنون ما براین مبادله با همسایگان خود هم به ناگزیر با تعامل با «اف‌ای‌تی‌اف» هستیم. همسایگان ما و ارتباط
دو جانبه پولی ما با این کشورها بسیار مهم است. اکنون ظرفیت کاری که ما با سلیمانیه داریم بسیار بیشتر از ظرفیت کار با لیسبون است. تبادل پول حتی به صورت فیزیکی با ان‌ها آسان‌تر است. باید از همه ظرفیت‌ها استفاده کنیم تا به تدریج شرایط عوض شود.
بسیاری بر این نکته تاکید میکنند که چرا جایگاه ایران در رتبه‌بندی «اف‌ای‌تی‌اف» در وضعیت کنونی قرار گرفته ؟ در حالی‌که می‌دانیم بسیاری از کشورهایی که در نظام مالی آن‌ها پولشویی انجام می‌شود یا عملا در تامین مالی تروریسم نقش دارند همکاری بهتری با گروه ویژه اقدام مالی دارند.
نکته همین است که ما خیلی از الزامات پذیرفته شده بین‌المللی را در عمل رعایت می‌کنیم ولی در روابط ما با نهادهای بین‌المللی منعکس نیست. اکنون تقریبا همه بانک‌های ایرانی به صورت افراطی مقررات را در سیستم خود رعایت میکنند ولی اینطور منعکس شده که گویی ایران نمی خواهد زیر بار مقررات مبارزه با پولشویی برود. در واقعا آنچه در بانک‌های ایران در جریان است به صورت بر عکس در ویترین به نمایش در می آید، این در حالی است که برعکس دولت هایی هستند که در نظام مالی و قوانین آن‌ها خلاء‌های مربوط به پولشویی وجود دارد ولی از تحریم‌بین‌المللی به دور هستند.
موضوع رصد وضعیت مبادلات اقتصادی و تراکنش‌های مالی هنوز هم مورد نقد جریان مخالف تعامل با «اف‌ای‌تی‌اف» قرار دارد. لطفا شفاف توضیح دهید چه چیزی قرار است رصد شود؟ درباره رصد کلی آنچه در اقتصاد ایران اتفاق می‌افتد که نهادهایی مانند صندوق بین‌المللی پول یا بانک جهانی آن را انجام می دهند و می‌بینیم که گزارشات آن هم وجود دارد. ولی اگر مقصود ارایه جزئیات تراکنش‌های بانک‌ها و دستگاه‌های دیگر است که چنین نیست. این ادعایی است که عده‌ای مطرح میکنند و هیچ وقت توضیحی نمی‌دهند که چگونه چنین چیزی ممکن است؟
اصل بر این است که دولت‌هایی که با هم همکاری اقتصادی انجام می‌دهند بسترهایی را برای تبادل اطلاعات فراهم کنند و این موضوع به هیچ وجه تازه نیست. در گذشته نیز بارها هر نوع مراوده‌ای که بین دولت‌ها صورت گرفته با بسترهای اطلاعاتی که دو دستگاه در دو کشور فراهم کرده‌اند رخ داده. بارها مثال پلیس اینترپل را زده‌ام. پلیس اینترپل چگونه کار می‌کند؟ فرض کنید که در فرودگاه به فردی مشکوک می‌شوند در این زمینه بین پلیس کشورها سامانه‌ای امن وجود دارد که در آن با یکدیگر تبادل اطلاعات میکنند. درباره همان شخص مشکوک نیز یک مسیج ساده ارسال می‌شود و بررسی‌ها توسط اینترپل صورت می‌گیرد. به این ترتیب با همکاری دو پلیس با یکدیگر مجرم بودن یک مسافر بررسی می‌شود. حالا فرض کنیم که پلیس کشوری بخواهد از کشور دیگر درباره یک چهره سیاسی اطلاعات بگیرد. این به این معنا نیست که کشورها درباره افراد سیاسی خود اطلاعات مورد پرسش را کاملا ارایه میکنند بلکه اطلاعات بر مبنای مصالح خود صورت می‌گیرد. از اساس یادداشت تفاهم میان کشورها به این صورت است که دولت‌ها در چارچوب قوانین و مقررات خودشان با یکدیگر همکاری میکنند و در این زمینه هم هیچ الزامی وجود ندارد. درباره اطلاعات مالی هم همین صدق می‌کند. به هر حال همه کشورها نسبت به اطلاعات خود حساس هستند. گاهی می‌بینیم برخی رسانه ها مطرح میکنند که اف ای تی اف باید اطلاعات نهادهای نظامی یک کشور را بگیرد. این موضوع بسیار سطحی است که البته صحت هم ندارد.
بسیاری می‌گویند این آخرین فرصت «اف‌ای‌تی‌اف» به ایران است و احتمالا این‌بار ایران به آسیت اقدامات مقابله‌ای بر می‌گردد. چه حدس می‌زنید؟
در عرصه بین الملل پیش‌بینی‌ها خیلی سخت است. چون عامل بسیار متعددی هستند که بر آنچه در نهایت روی می‌دهد تاثیرگذارند. به هر حال ما در نهاد «اف‌ای‌تی‌اف» دولت‌هایی را داریم که به شکل سیاسی منتقد جدی ما هستند و از هیچ فرصتی برای فشار آوردن به ایران دریغ نمی‌کنند. تعدادی هم دولت خنثی هستند که رفته رفته و در هر بار تمدید مهلت ایران لحنشان علیه ایران تندتر شده. اینکه خروجی تصمیم سه گروه چه باشد مبهم است. در این میان تعیین کننده کشورهایی هستند که در میانه قرار دارند. اینکه رای این کشورها در نهایت به کدام سو برود مهم است.
وزیر اقتصاد اعلام کرده در برنامه‌های مربوط به «اف‌ای‌تی‌اف» هرجا لازم بوده نماینده ایران شرکت کرده و گزارش های لازم را ارائه داده ایم؛ امیدواریم این گروه مهلت داده شده را بار دیگر تمدید کند. با کشورها هم رایزنی می‌کنید؟
به هر حال اقداماتی که لازم است انجام می‌دهیم و رایزنی‌ها هم صورت می‌گیرد. ولی خب این بار برای چندمین بار است که تمدید انجام می‌شود و درباره افق تصمیم‌گیری نمی‌توانیم با قطعیت نظر دهیم. مثلا ممکن است به شرایط پیش روی ایران اضافه شود که همین وضعیت را سخت‌تر می‌کند. اکنون شرایطی که برای ایران وجود دارد این است که وقتی شخصی ایرانی به بانکی مراجعه می‌کند باید بانک کاملا از هویت آن مطلع شود، منشا پولش بررسی شود و مشخص شود که نوع معامله و مصرف‌کننده نهایی آن چیست و هم اینکه بالاترین مقامات بانک شخصا بر آن نظارت کند. این شرایط برای بانک‌ها سخت است. حالا ممکن است محدودیت‌های دیگر هم اضافه شود مثلا اینکه محدودیت‌هایی در ایجاد شعب بانکی جدید وضع شود.
با توجه به اینکه همین الان محدودیت در امکان مبادله با کشورها داریم، چقدر ضرورت ایجاد شعب جدید احساس می‌شود؟
اتفاقا اکنون که تحریم هستیم باید شرایط مهیاتری برای عبور از تحریم داشته باشیم شعب جدید کمک می کنند که بتوانیم برای مبادلات پولی و مالی خود بهتر اقدام کنیم.
