هم بلوغ شرعی و هم بلوغ اجتماعی برای ازدواج

طرح کودک‌همسری این روزها به چالش مهمی در مجلس و علما و جامعه تبدیل شده است و هنوز برخی معتقدند محدود کردن سن ازدواج، خلاف شرع است و برخی دیگر می‌گویند ازدواج کودکان، هم غیرشرعی و هم غیرقانونی است.

معاون فرهنگی تبلیغی حوزه‌های علمیه خواهران با اشاره به کودک‌همسری در برخی از نقاط کشور گفت: در بعضی از قبائل ازدواج‌هایی را داریم که ۱۰ سال از آن گذشته و شخص هم دارای چند فرزند است، اما ازدواج آنها در هیچ جایی ثبت نشده است.

معصومه ظهیری درباره حرام اعلام شدن ازدواج با کودکان و نظر حوزه علمیه در مورد کودک‌همسری گفت: یکی از شرایط ازدواج این است که شخص باید عاقل و بالغ باشد و بدون اکراه ازدواج کند، بنابراین عملا ازدواج اجباری از بحث ما خارج می‌شود، حتی اگر کسی سن بیش از ۱۸ سال داشته باشد، زمانی شرایط ازدواج برای او محقق می‌شود که از بلوغ عقلی، عدم اجبار و اکراه برخوردار باشد.

با بیان اینکه در ازدواج علاوه بر اینکه رشد جنسی و جسمی مد نظر است، بلوغ فکری، بلوغ اجتماعی و آگاهی نسبت به زندگی مشترک نیز باید مورد توجه قرار بگیرد، گفت: اما اگر کسی در این میان زودتر به این بلوغ‌ها رسید، می‌تواند تشکیل خانواده بدهد، البته در صورتی که به لحاظ روحی و روانی آماده باشد و در خانواده‌اش فضای اجبار و اکراه حاکم نباشد، ولی اگر شخصی چه زن و چه مرد دیرتر به این بلوغ‌ها رسید و عالمانه و عاقلانه زندگی مشترک را انتخاب کرد، در اسلام منعی برای آن نیست و مجاز است. در شرایطی که شخصی سن بلوغ را گذرانده باشد، اما رشد و آگاهی لازم را نداشته یا اینکه خانواده او را در یک فضای اجبار و اکراه به همسری شخص دیگری در بیاورد که در این صورت این مساله هم منع قانونی و هم منع شرعی دارد.

ظهیری با بیان اینکه باید در بحث کودک همسری، سن را دقیقا مشخص کنیم، به ایلنا گفت: ممکن است، شخصی سن بلوغ را گذرانده باشد، اما رشد و آگاهی لازم را نداشته یا اینکه خانواده بخواهد او را در یک فضای اجبار و اکراه به همسری شخص دیگری در بیاورد که در این صورت این مساله هم منع قانونی و هم منع شرعی دارد. معاون فرهنگی تبلیغی حوزه‌های علمیه خواهران توضیح داد: در این زمینه باید به دو نکته توجه کنیم، مساله اول این است که امروزه شاهد بالا رفتن سن ازدواج در خانم‌ها و آقایان هستیم. در آقایان به دلیل اینکه باید متکفل ولایت باشند، لذا کسی که نتواند مساله اقتصاد خانواده را تامین کند، طبیعتا ازادواج هم نمی‌کند یا ازدواجش به تاخیر می‌افتد، از طرف دیگر متاسفانه برای خانم‌ها یک سری اولویت‌ها لحاظ شده مثل تحصیل، شغل یا برخی موقعیت‌های اجتماعی که این نوع فرهنگ موجب شده ازدواج برای خانم‎ها در اولویت‌های بعدی قرار بگیرد. در بعضی از قبائل ازدواج‌هایی را داریم که ۱۰ سال از آن گذشته و شخص هم دارای چند فرزند است، اما ازدواج در هیچ جایی ثبت نشده است.

او با اشاره به اینکه مشکل دیگر این است که ما نمی‌توانیم یک قانون برای تمام سنین و برای همه فرهنگ‌ها بنویسیم، گفت: در حال حاضر مساله کودک‌‌همسری به بعضی از آداب و رسوم‌، فرهنگ‌ها و جغرافیای خاص در کشور ما بر می‌گردد. حتی اگر قانون نیز تغییر کند، در این نقاط خاص اگر اقدام فرهنگی، کار روشنگری و تنویر افکار انجام نشود، باز هم کودک‌‌همسری اتفاق می‌افتد؛ یعنی به صرف گذراندن یک قانون از مجلس یا رواج یک فتوا این مساله تغییر نمی‌کند و آنها ازدواج را با اجبار، اکراه و بدون آگاهی آن دختر انجام می‌دهند و حتی ازدواجشان را ثبت قانونی هم نمی‌کنند. در همان جغرافیای خاص کشور و در بعضی از قبائل ازدواج‌هایی را داریم که ۱۰ سال از آن گذشته و شخص هم دارای چند فرزند است، اما ازدواج در هیچ جایی ثبت نشده است.

ظهیری اضافه کرد: بنابراین در کنار بحث قانونی و مهم‌تر از آن فرهنگ‌سازی، آگاهی‌بخشی، بالا بردن مهارت‌ها و ایجاد بلوغ و بالندگی فکری در کنار بلوغ جنسی و جسمی حایز اهمیت است، از طرف دیگر تسهیل ازدواج در جامعه به سختی محقق می‌شود، چرا که ما تسهیل‌گران خوبی نبودیم و فقط یک وام برای جوانان در نظر گرفتیم و فکر کردیم با وام مشکلات جوانان حل می‌شود. ازدواج به هنگام، آگاهانه و تسهیل در ازدواج جزو برنامه‎هایی است که ما باید برای تشکیل یک خانواده انجام دهیم.

او ادامه داد: اینکه یک دختر به سن ۹ سالگی می‌رسد، صرفا بلوغ شرعی است و نمی‎توان گفت که برای ازدواج آمادگی دارد. الان یک دختر ۱۰ ساله در شرایط آب و هوایی کشور ما به بلوغ اجتماعی، فکری یا حتی رشد نمی‌رسد، و طبیعتا این دختر در جامعه ما یک کودک است. برای امر ازدواج باید علاوه بر بلوغ شرعی رشد اجتماعی را هم اضافه کنیم. ازدواج به خودی خود مستحب است، اما اگر کسی بر اثر ازدواج نکردن به گناه بیفتد، ازدواج برای او واجب است، لذا نمی‌توان یک مستحب را واجب کرد، همچنین نمی‌توان برای همه شرایط مساوی قرار داد.

ظهیری با بیان اینکه اجبار و اکراه در ازدواج ممنوع است و باید خود فرد به آگاهی و بلوغ نائل بیاید، گفت: ازدواج یک قرار اجتماعی نیست، بلکه تصمیمی فردی است. به‌طور متوسط افراد در جامعه ما بالای ۱۸ سال ازدواج می‌کنند، حتی برای پسرهای بالای ۱۸ سال نیز ازدواج ممکن نیست، زیرا آنها به سربازی می‌روند یا اینکه شرایط مناسب اشتغال را ندارند. بنابراین نباید قانونی را نوشت که به آن عمل نمی‌شود، زیرا کسانی که در نقاط خاص جغرافیایی کشور هستند و به کودک همسری معتقدند، افکارشان با قانون تغییر نمی‌کند، باید برای آنها بازدارنده‌های دیگری لحاظ شود.