حضور ایران در بازار اوراسیا در انتظار تصویب مجلس
از زمانی که لایحه الحاق به پیمان‌نامه اوراسیا از سوی دولت تصویب شد چند وقتی گذشته است و اکنون این لایحه منتظر تصویب مراحل آخر در مجلس است تا وارد فاز اجرایی شود. اواخر اردیبهشت سال جاری وزیر تجارت اتحادیه اقتصادی اوراسیا در محل سفارت ایران در مسکو در دیدار با مهدی سنایی، سفیر کنونی ایران در روسیه به منظور امضای موافقتنامه تجارت ترجیحی منطقه آزاد تجاری میان ایران و کشورهای عضو اتحادیه مذکور به گفت‌وگو نشستند و این سند ۱۵ نوامبر (۲۴ آبان) در مجلس دومای روسیه و ۲۳ نوامبر (دوم آذر) در شورای فدراسیون تایید شد.
پیمان نامه اوراسیا سندی که با هدف «تسهیل تجارت کالا میان طرفین» و «ایجاد پایه و اساس برای تاسیس محدوده آزاد تجاری» منعقد شد تا شرایط پیوست ایران به پیمان‌نامه اوراسیا فراهم شود. درجه اهمیت تصویب این قانون برای تجار ایرانی از آن جهت است که صادرکنندگان نه‌‌تنها می‌توانند به مدت سه سال از تعرفه‌های ویژه برای فعالیت در منطقه اوراسیا بهره‌مند شوند، بلکه با توجه به موافقت روسیه با عضویت ایران در این پیمان‌نامه، زمینه‌ای فراهم می‌شود تا صادرات برخی کالاها به روسیه که توجیه اقتصادی نداشت، امکان‌پذیر شود. البته براساس این توافق‌نامه، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ایران می‌توانند پس از سه سال، قرارداد دایمی منطقه آزاد تجاری را امضا کنند. مجمع اقتصادی اوراسیا (EAEC) یک مجمع اقتصادی میان گروهی از کشورهای آسیایی و اروپایی است که از اکتبر سال 2000 با عضویت کشورهای بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان آغاز به کار کرد که ایران نیز در برخی از نشست‌های آن حضور داشته است.
موانع مجلس مشخص نیست
در این زمینه هادی تیزهوش تابان رییس اتاق مشترک ایران و روسیه با اشاره به اینکه تا این زمان امکان استفاده درست از فرصتهای موجود در منطقه را نداشته ایم؛ اظهار داشت: لایحه الحاق به پیمان‌نامه اوراسیا که از سوی دولت به تصویب رسیده برای تایید مجلس مشخص نیست با چه موانعی روبرو شده که امکان اجرایی این پروژه را به تاخیر انداخته است. رییس اتاق ایران و روسیه با اظهار امیدواری نسبت به رفع موانع و اهتمام بیشتر مجلس نسبت به این تایید لایحه الحاق به این پیمان نامه یادآورشد: در شرایط تحریم که با محدودیت‌های صادراتی مواجه هستیم عواید حاصل از این پیمان نامه و کاهش تعرفه‌ها می‌تواند کمک موثری به بخش خصوصی و فعالان اقتصادی برای صادرات بیشتر به کشورهای عضو این پیمان نامه باشد. وی با اشاره به اینکه در حال حاضر کل واردات به روسیه بالغ بر 228 میلیارد دلار است و در این بین 36 میلیارد دلار از این واردات به مواد غذایی مربوط می‌شود، گفت: با وجود ظرفیت‌های بالای ایران در تولید مواد غذایی و محصولات کشاورزی، سهم ما در صادرات این محصولات به روسیه تنها 16 صدم درصد که بسیاراندک است.
به گفته تیزهوش تابان از جمله مزایای پیوستن به پیمان نامه اوراسیا علاوه بر کاهش پرداخت‌های گمرکی و عرضه کالا با قیمت مناسب‌‌تر به بازارهای هدف، افزایش قدرت رقابت‌پذیری است که با اجرایی کردن این پیمان‌نامه این امکان برای تجار و تولیدکنندگان ایرانی فراهم می‌شود تا با کشورهای روسیه، قزاقستان، بلاروس، ارمنستان و قرقیزستان وارد رقابت شوند. رییس اتاق ایران و روسیه تصریح داشت: قدم گذاشتن تجار در این مسیر همچنین این امکان را به تولیدکنندگان کشور می‌دهد که با ارتقای کیفیت محصولات خود بتوانند جایگاه مهمی را در بازار ۱۸۰ میلیون نفری اوراسیا کسب کنند. براساس لایحه الحاق پیمان نامه اوراسیا قرار است ایران به مدت 3 سال به صورت آزمایشی به این پیمان نامه اضافه شود البته با توجه به اینکه پیش از این ایران و کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، موافقتنامه موقت ایجاد محدوده آزاد تجاری را 29 اردیبهشت ماه امسال در آستانه پایتخت قزاقستان به امضا رسانده بودند، اکنون دراین تفاهمنامه تاکید شده که ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا پس از سه سال یاد شده می‌توانند قرارداد دایمی برای منطقه آزاد تجاری امضا کنند، ضمن اینکه عضویت در این پیمان‌نامه کمک می‌کند تا صادرکنندگان ایرانی برای فعالیت در این منطقه از تعرفه‌های ویژه‌ای برخوردار شوند.
وی تسهیل در حمل و نقل دریایی و نزدیکی به کشورهای عضو را از دیگر مزایای این پیمان نامه دانست و ضمن انتقاد از عدم رشد ناوگان حمل و نقل زمینی و ریلی افزود: از نظر حمل‌ونقل دریایی، مشکل خاصی نداریم و شرایط خوب است اما از نظر حمل‌ونقل زمینی و ریلی با مشکلات عدیده‌ای روبرو هستیم. دراین زمینه خط آهن قزوین- رشت در مراحل پایانی کار قرار دارد اما همچنان به آستارا متصل نشده است بنابراین نمی‌تواند چندان کارساز باشد. از سوی دیگرعدم رشد ناوگان حمل‌ونقل زمینی، هماهنگ با رشدی که در حوزه صادرات داشته‌ایم، نبوده و به دلیل قدیمی بودن کامیون‌ها، مجبوریم برای صادرات کالا از ناوگان خارجی استفاده کنیم که باعث افزایش هزینه‌ها می‌شود و قدرت رقابت را از ما می‌گیرد.
صادرات برخی کالاها اکنون توجیه دارد
رییس اتاق ایران و روسیه تاسیس سرای تجاری ایرانیان در آستاراخان را حرکت سازنده‌ای در ارایه اطلاعات به تجار و فعالان دانست و افزود: صادرکنندگان و وارد‌کنندگان می‌توانند اطلاعات لازم را برای حضور در این بازارها از مرکز یادشده به دست آورند تا با رویکرد مناسب نسبت به مشارکت و سرمایه‌گذاری در این بازارها حضور پیدا کنند.
وی با بیان اینکه اتحادیه اقتصادی اوراسیا به لحاظ نزدیکی جغرافیایی، بازار بزرگی برای صادرات کالاهای ایرانی به‌شمار می‌رود، خاطرنشان ساخت: برقراری تجارت آزاد می‌تواند فرصتهای بی‌شمار و همه‌جانبه‌ای را برای بخش خصوصی ایران و کشورهای عضو این اتحادیه ایجاد کند. در این مورد روسیه با موافقت عضویت ایران در این پیمان نامه زمینه‌ای را ایجاد کرده است که صادرات برخی کالاها که پیش از این توجیه اقتصادی نداشت اکنون از شرایط ویژه به دلیل کاهش تعرفه‌ها برخوردار شوند که این امر باعث اهمیت تصویب این قانون برای تجار و فعالان اقتصادی ایرانی شده است.
تیزهوش تابان با تاکید براینکه تعلل تصمیم‌گیران موجب شده که رقبا جای خالی ایران را در بازار اوراسیا بگیرند، یادآورشد: برخی کشورها که از لحاظ مسافت نیز با این منطقه فاصله بسیاری دارند توانسته‌اند با حضور در بازارها، کالاهای خود را ارایه کنند اما فعالان اقتصادی ایران به دلیل عدم تعریف سیستم مالی مورد تایید و عملکرد محتاطانه دولت‌ها برای انعقاد موافقت‌های تجارت ترجیحی یا تجارت آزاد، نتوانستند حضور موثری در این بازارها داشته باشند.
