راه میان‌بر تهران- بغداد از مسیر تحریم امریکا
گروه انرژی| نادی صبوری |
«ما به امریکا گفتیم که دوست شما هستیم اما بخشی از سیاست‌های منطقه‌ای شما نیستیم». این اظهاراتی است که صبح پنجشنبه «عبدالکریم هاشم مصطفی» مشاور ویژه نخست‌وزیر عراق در حاشیه کنفرانس خاورمیانه که در مسکو برگزار شده بود مطرح کرده و خبر داده که عراق در حال نهایی کردن توافقی با ایران است که به آنها اجازه می‌دهد به «واردات انرژی» از ایران با پرهیز از دلار امریکا ادامه دهند.
عبدالکریم هاشم مصطفی به سفر اخیر هیاتی از بانک مرکزی ایران از جمله عبدالناصر همتی رییس کل این بانک به بغداد اشاره کرده و گفته است یکی از ایده‌هایی که این هیات در سفر خود مطرح کرده‌اند تجارت با یورو بوده است. مشاور ویژه نخست‌وزیر عراق همچنین گفته است که ایده‌هایی نیز برای پرداخت به «دینار عراق» یا «نفت خام» وجود دارد. مصطفی جزییات این ایده‌ها را مطرح نکرده است.
چندی پیش لوی الخطیب وزیر نیروی عراق به تهران سفر کرده و همزمان با حضور رییس کل بانک مرکزی ایران در بغداد، توافقاتی را با وزارت نیروی ایران برای تداوم واردات برق از ایران و بازسازی شبکه برق عراق توسط شرکت‌های ایرانی انجام داد.
مساله چگونگی پرداخت اما تاکنون شفاف نشده است. بیژن زنگنه وزیر نفت ایران در نشست خبری که پیش از سفر الخطیب به تهران برگزار شد عنوان کرده بود که عراق نتوانسته است پول گازی که اخیرا از ایران وارد کرده است را پرداخت کند.
پیشتر رقم بدهی گازی بغداد به تهران 2 میلیارد دلار اعلام شده بود. این رقم با قیمت‌های فعلی نفت خام معادل فروش حدود 33 میلیون بشکه نفت خام عراق است. عراق در جنوب و به غیر از اقلیم کردستان، در ماه ژانویه بطور متوسط روزانه 3 میلیون و 600 هزار بشکه نفت خام صادر کرده است. با در نظر گرفتن این آمار، بدهی گازی عراق به ایران معادل فروش 10 روز نفت خام این کشور است.
لوی الخطیب وزیر انرژی عراق که حدود دو هفته پیش سفری چند روزه به تهران داشت، در تشریح رویدادهای این سفر عنوان کرد که عراق یک سال دیگر به واردات برق از ایران ادامه خواهد داد.
قرارداد صادرات برق ایران به عراق که مبنی بر صادرات 1200 مگاوات الکتریسیته به این کشور است از سال 2005 تاکنون هر ساله تمدید شده است. ظرفیت تولید برق در عراق به دنبال جنگ امریکا، ظهور داعش و پدیده وندالیسم در این کشور آسیب قابل توجهی دید.
بغداد در ماه دسامبر معافیتی 90 روزه از امریکا برای ادامه دادن واردات برق و گاز طبیعی از ایران دریافت کرد. وابستگی عراق به واردات انرژی از ایران اما چندان به مذاق ایالات متحده خوش نمی‌آید.
عراق برای تامین نیاز نیروگاه‌های خود در بصره به واردات گاز از ایران نیاز دارد.
پیشتر در 11 فوریه نیویورک‌تایمز نوشت که دولت ترامپ در حال فشار وارد کردن به عراق برای قطع واردات انرژی از ایران است و این مساله به مناقشه‌ای میان واشنگتن و بغداد تبدیل شده است. در این گزارش به این مساله اشاره شده بود که با توجه به اعتراضات خیابانی سال گذشته در جنوب عراق نسبت به کمبود برق، مقامات عراق از این واهمه دارند که کمبود برق امسال اعتراضات بزرگ‌تری را در پی داشته باشد.
این رسانه امریکایی نوشت که تنش‌ها میان بغداد و واشنگتن، پس از آن افزایش یافت که دونالد ترامپ
3 فوریه در اکانت توییتر خود نوشت نیروهای امریکایی در عراق می‌مانند تا «مراقب» ایران باشند. عراق به رابطه دوستانه با کشور همسایه خود احتیاج دارد. عادل عبدالمهدی نخست‌وزیر عراق در دیداری که اخیرا با عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی ایران داشت عنوان کرده است که مردم عراق به خوبی می‌دانند اقدامات امریکا در زمینه تحریم چقدر دردناک است. اشاره او به 13 سال تحریم عراق توسط ایالات متحده در دوران صدام حسین بوده است.
او در این سخنان تاکید که عراق هیچگاه بخشی از تحریم علیه ایران یا هیچ کشور دیگری نخواهد بود.
مقامات عراق به امریکایی‌ها گفته‌اند که برای بی‌نیاز شدن از واردات برق از ایران به 3 سال زمان احتیاج دارند.
اکنون مشاور عادل عبدالمهدی گفته است که ایران و عراق در آستانه نهایی کردن توافقی هستند که بدون استفاده از دلار امریکا بتوانند تبادلات انرژی خود را انجام دهند.
او گفته است: «امریکا تحریم‌هایی وضع کرده است اما ما حق داریم که از منافع ملی خود دفاع کنیم. همیشه به آنها (امریکایی‌ها) گفته‌ایم که ما دوستان شما هستیم اما بخشی از سیاست‌های شما در منطقه نیستیم. امریکایی‌ها این را به خوبی می‌دانند و این برای آنها چیز جدیدی نیست.»
مصطفی همچنین تاکید کرده است که بغداد انتظار ندارد نیروهای امریکایی بطور نامحدود در عراق بمانند. وی افزود: وقتی طرف عراقی از طرف امریکایی بخواهد که خارج شوند، آنها عقب‌نشینی خواهند کرد، کما اینکه قبل از این همچنین کاری انجام شده بود. با کاهش تهدیدهای تروریستی، امریکا حضور نظامی خود را در عراق کاهش خواهد داد.
لوی الخطیب وزیر نیروی عراق در جریان سفر خود به تهران با اشاره به اینکه واردات انرژی برای عراق یک ضرورت است عنوان کرده بود که این کشور در طی جنگ با داعش 4500 مگاوات از ظرفیت تولید برق خود را از دست داده است. به این رقم آسیب 18 درصدی شبکه توزیع و انتقال این کشور نیز اضافه می‌شود.
این آمار در حالی است که عراق طی سال‌های اخیر یکی از سریع‌ترین نرخ‌های رشد جمعیت را داشته و با تقاضای روزافزون برای برق روبرو است.
چندی پیش حسن منتظر تربتی که به تازگی به سمت مدیرعاملی شرکت ملی گاز ایران منصوب شده است در نشستی خبری عنوان کرده بود که اکنون از دو نقطه بغداد و بصره به عراق صادرات گاز داریم و با توجه به نیاز بیشتر عراق در فصول گرم، صادرات گاز در تابستان شتاب بیشتری می‌گیرد.
وی درباره دریافت پول به یورو یا دینار گفته بود: «ما تاکنون پول گاز را به یورو دریافت کرده‌ایم. اما در هر حال به هر طریق که بانک مرکزی پول را دریافت کند برای ما ملاک است.»
با وارد مدار شدن فاز سوم پالایشگاه ستاره خلیج فارس، ایران روی کاغذ امکان صادرات بنزین را نیز پیدا کرده است. هر چند بیژن زنگنه وزیر نفت گفته است که فعلا سیاست ذخیره کردن بنزین وجود دارد اما دور از ذهن نیست که عراق با توجه به ظرفیت پایین پالایشی، به واردات بنزین از ایران علاقه‌مند باشد. ظرفیت پالایش نفت خام عراق روزانه 885 هزار بشکه است و این کشور را مجبور می‌کند با وجود سطح بالای تولید نفت خام، بنزین و گازوئیل را وارد کند. با توجه به فاصله مکانی اندک میان ایران و عراق، احتمالا این صادرات برای عراق گزینه خوبی خواهد بود.
عراق هم‌اکنون در کنار هند، چین و افغانستان یکی از 4 بازار اصلی صادرات فرآورده‌های نفتی ایران محسوب می‌شود. پیشتر عنوان شده بود که این کشورها بازارهای بالقوه صادرات بنزین ایران نیز محسوب می‌شوند.
مقامات ایرانی هنوز توضیح رسمی در خصوص ساز و کار مالی که قرار است از طریق آن ایران پول صادرات انرژی به عراق را دریافت کند نداده‌اند. وزیر نیروی ایران پیشتر و در جریان دیدار با لوی الخطیب وزیر نیروی عراق گفته بود که گزارش سفر عبدالناصر همتی رییس کل بانک مرکزی ایران به بغداد، در هیات دولت ارایه خواهد شد.
