چینی‌ها هم در روابط با ایران اقتصاد را از سیاست جدا کرده‌اند

 اقتصادهای ایران و چین درگیر جنگ تحریم و تعرفه با امریکا است؛ وضعیتی که می‌تواند دلایل و انگیزه‌ای مضاعف برای گسترش همکاری‌های دو کشور را فراهم کند. البته این همه ماجرا نیست و ملاحظات مهم دیگری نیز در این مناسبات نقش دارد.

به گزارش ایرنا، «سفر به چین شروع تازه‌ای در روابط ایران و این کشور است»؛ این جمله تعبیر و توصیف «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان از اهمیت سفر اخیر برخی از اعضای دولت و نیز رییس مجلس به چین است که نگاه راهبردی تهران به پکن را نشان می‌دهد.

هفته گذشته هیاتی عالیرتبه از دولت به همراه رییس مجلس و نمایندگان بخش خصوصی و اعضای اتاق بازرگانی ایران و چین عازم پکن شدند. هدف از این سفر که به دعوت رییس پارلمان چین انجام شد، بالا بردن سطح روابط سیاسی، فرهنگی، علمی و اقتصادی بود اما بطور قطع آنچه که در اولویت مذاکرات قرار داشت، توسعه روابط اقتصادی بین دو کشور در شرایط جدید بوده است؛ شرایطی که امریکا هم برای ایران و هم چین رقم زد.

پس از توافق هسته‌ای سال 94، یکی از انتظارات شکل گرفته در اذهان عمومی این بود که با رفع تحریم‌ها همکاری شرکت‌های ایرانی و اروپایی افزایش پیدا می‌کند و کالای با کیفیت اروپایی جای کالاهای چینی را می‌گیرد یا اینکه طرف قراردادهایمان در پروژه‌های مختلف که غالبا شرکت‌های چینی بودند جای خود را به شرکت‌های اروپایی می‌دهند.

با خروج یکجانبه امریکا از برجام و آغاز دور جدیدی از تحریم‌های امریکایی علیه کشورمان، چند شرکت اروپایی که در این مدت کوتاه وارد بازار ایران شدند مانند ایرباس، توتال، پژو و ... عقب‌نشینی کردند. در این میان، اخباری از ممنوعیت سرمایه‌گذاری چینی‌ها در ایران هم مطرح شد که «اسدالله عسگراولادی» رییس اتاق بازرگانی ایران و چین آن را رد کرد.

هر چند که دولت و بخش خصوصی در دوره پسابرجام قصد کنارگذاشتن شریک سنتی و دیرینه خود را از تجارت و روابط اقتصادی نداشتند اما با بازشدن درهای تجارت و سرمایه‌گذاری در ایران به روی دنیا، سایر شرکت‌های خارجی هم وارد این بازار شدند و عرصه برای فعالیت چینی‌ها تنگ شد. از آنجایی که در چند دهه گذشته به دلیل تحریم‌ها کمتر شاهد سرمایه‌گذاری مستقیم اروپایی‌ها بودیم، در این دوره انتخاب اول در بین سرمایه‌گذاران، اروپایی‌ها بودند اما چینی‌ها حذف نشدند.

حالا در شرایطی که هم ایران و هم چین در جنگ اقتصادی با امریکا قرار دارند می‌توانند متحد خوبی برای مقابله با زورگویی‌های ترامپ باشند. سفر اخیر رییس مجلس، هیات دولت و نمایندگان بخش خصوصی کشورمان هم به چین در همین راستا بود و مهم‌ترین موضوع قابل بحث در این سفر، ادامه تجارت نفتی بین ایران و چین بوده است.

چین هم از کشورهایی است که از اجرای تحریم‌های نفتی علیه ایران معاف است. اینکه خریدار مهم نفت ایران دچار محدودیت نشده است امتیاز خوبی برای کشورمان محسوب می‌شود اما این در صورتی است که پول آن به کشور برگردد. کارشناسان اقتصادی معتقدند اگر قرار باشد پول نفت در قالب کالاهایی که نیاز بازار و ضرورت‌ها را تامین نمی‌کند به کشورمان برگردد، این یک معامله یکطرفه است و سودی عاید ایران نمی‌شود.

    قلاب چین برای صید بیشترین منافع در ایران

هر چند که اعضای اتاق بازرگانی ایران و چین جزییات سفر به چین و مذاکرات با مقامات چینی را محرمانه می‌دانند اما قابل حدس است که محور مذاکرات چه بوده است. «مجیدرضا حریری» نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و چین در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا با بیان اینکه به صلاح نیست جزییات سفر به چین بازگو شود، گفت: مذاکرات با مقامات چینی محرمانه بوده و نباید اطلاع‌رسانی شود.

«مسعود دانشمند» عضو اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با پژوهشگر ایرنا درباره امتیاز توسعه روابط اقتصادی ایران با چین اظهار داشت: واقعیت این است که هر کشوری به دنبال نهایت استفاده از قراردادها و همکاری‌ها برای منافع خودش است و درباره چین هم این کشور قلاب انداخته است تا بیشترین منافع را کسب کند و بنابراین تمام مذاکراتمان با چین باید بر پایه برد- برد باشد.

وی با اشاره به منافع چین در تجارت با امریکا و مقایسه آن با ایران، گفت: تجارت چین و امریکا چیزی حدود 500 میلیارد دلار است حال آنکه حداکثر میزان تجارت ایران و چین به 25 میلیارد دلار می‌رسد. بدیهی است که در این شرایط چین ریسک از دست دادن تجارت 500 میلیارد دلار با امریکا را نمی‌پذیرد و برای چینی‌ها همکاری با امریکا بسیار اقتصادی‌تر و جذاب‌تر از همکاری با ایران است. بنابراین به مذاکرات با چینی‌ها باید از ابعاد مختلفی نگاه کنیم و تمام جنبه‌های آن را بسنجیم. چینی‌ها در شرایطی قرار دارند که می‌توانند از ایران نفت مورد نیاز خود را خریداری و به جای پرداخت پول کالاهای خود را به ایران ارسال کنند.  عضو اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه چینی‌ها منافع خود را در اولویت قرار می‌دهند، گفت: چین برای عربستان هم فرش قرمز پهن کرده و شاهد آن بودیم که یک روز پس از بازگشت هیات ایرانی از چین، پکن میزبان مقامات عربستان بود.

وی تاکید کرد: هیچ کشوری مستثنی از این قاعده نیست و در تمام کشورها تجارت از بحث سیاست تفکیک شده است اما در ایران تجارت ابزاری برای سیاست محسوب می‌شود. این در حالی است که در دنیا از سیاست برای بهبود اقتصاد استفاده می‌کنند.

دانشمند با اشاره به تبلیغات چین در ایران اظهار داشت: اینکه گفته شد شرکت‌های چینی باید از ایران خارج شوند و سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در ایران ممنوع می‌شود، بیشتر از یک شوخی نیست و تمام این موضوعات خوراک تبلیغات چینی‌ها در ایران است.

    ترافیک مذاکرات تجاری در پکن

همانطور که اشاره شد، چین هم درگیر جنگ اقتصادی با امریکا شده است و کج خلقی‌های ترامپ در روابط با چین باعث شده که صادرات دومین اقتصاد بزرگ جهان در آخرین ماه سال 2018 میلادی به کمترین رقم در دو سال اخیر برسد و واردات این کشور هم روند نزولی داشته باشد.  هر چند که صادرات چین در ماه دسامبر سال 2018 میلادی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 4.4 درصد روند کاهشی داشته اما در چند ماه منتهی به آخرین ماه سال گذشته میلادی شرایط برای چین آنقدر‌ها هم نامساعد نبوده است و با وجود محدودیت‌هایی که از سوی امریکا اعمال شد توانست از افت شدید آمار و ارقام جلوگیری کند. این در حالی است که رییس‌جمهوری امریکا دستور وضع تعرفه‌های جدید واردات کالاهای خارجی اعم از محصولات چینی را داده و روی محصولات و کالاهای چینی به ارزش 200 میلیارد دلار تعرفه گمرکی 10 درصدی اعمال کرده است و قرار شده از سال جاری میلادی هم این تعرفه‌های وارداتی به 25 درصد افزایش یابد.

انتظار می‌رود چین امسال سال سختی را پیش رو داشته باشد بنابراین طبیعی است که دست دوستی و همکاری به تمام کشورها از جمله ایران دراز کند و چنین سفری را برای مقامات ایرانی ترتیب دهد و تقاضای افزایش سطح همکاری‌های اقتصادی را داشته باشد.

حجم تجارت ایران و چین در نیمه نخست سال 2018 به 19 میلیارد و 660 میلیون دلار رسید که نسبت به پارسال 2.2 درصد افزایش نشان می‌دهد. هفتم شهریورماه امسال هم سفیر چین در تهران، اعلام کرد که حجم روابط تجاری دو کشور در نیمه اول سال 2018 به 19 میلیارد و 660 میلیون دلار رسیده است. وزیر امور خارجه کشورمان هم اخیرا اعلام کرد که چین مهم‌ترین طرف تجاری ایران است و روابط تجاری با این کشور افزایش می‌یابد.

البته چینی‌ها برای نجات اقتصاد خود تنها به بازار ایران اکتفا نکردند و یک روز بعد از آنکه هیات ایرانی پکن را به مقصد تهران ترک کرد «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی وارد پکن شد تا مذاکرات برای گسترش روابط اقتصادی چین و عربستان هم در پکن انجام شود. بنابراین مذاکره با ایران مانع از مذاکرات این کشور با عربستان برای افزایش سطح روابط اقتصادی نشد حال اینکه بارها شاهد آن بودیم که ایران برخلاف چین منافع اقتصادی خود را به بسیاری از ملاحظات سیاسی گره زده است.