بازی نفتی امریکا با اقتصاد جهانی
گروه انرژی| فرداد احمدی|
در ماه‌های اخیر، متغیرهای زیادی از جنگ تجاری چین و امریکا و افزایش بشکه‌های نفت شیل ایالات متحده گرفته تا تحریم‌ها علیه فروش نفت ایران و توافق اوپک و غیر اوپک برای کاهش تولید، بر معادلات پیچیده قیمت نفت موثر بوده و این کلاف را سردرگم‌تر از پیش کرده است. ایالات متحده امریکا به عنوان بازیگر اصلی برهم زننده ثبات در قیمت نفت، تلاش می‌کند با استفاده از متغیرهای مختلف، تولید نفت خود را افزایش داده و قیمت‌ها را در حدود مورد نظر خود نگه دارد و از این‌رو روزی با اهرم جنگ تجاری چین و امریکا و روزی با اهرم تحریم نفتی ایران بازی می‌کند. بر همین اساس با توجه به موضع‌گیری‌های اخیر برایان هوک، نماینده ویژه دولت امریکا در امور ایران به نظر می‌رسد که دولت امریکا با رصد وضعیت بازار نفت، در نظر دارد معافیت‌های 8 کشور خریدار نفت ایران را تمدید کند تا مانع افزایش قیمت‌ها شود.
روز گذشته شبکه سی‌ان‌بی‌سی گزارش داد که با توجه به موضع‌گیری‌های اخیر برایان هوک، نماینده ویژه دولت امریکا در امور ایران، امکان تمدید معافیت‌های نفتی امریکا به 8 مشتری نفتی ایران پررنگ‌تر شده است. با این حال، برایان هوک همچنان بر پیام دولت برای اعمال فشار حداکثری بر ایران و رسیدن به هدف به صفر رساندن صادرات نفت ایران تاکید می‌کند.
اما هوک در پاسخ به سی‌ان‌بی‌سی که پرسید آیا دولت می‌خواهد معافیت‌های فعلی را تمدید کند، گفت که نمی‌تواند به این سوال جواب دهد و با این پاسخ خود این باور را ایجاد کرد که ممکن است مستثنی شدن بزرگ‌ترین خریداران نفت ایران از تحریم‌های امریکا تمدید شود.
وی ادامه داد: تنها چیزی که می‌توانم بگویم این است که ما بر این باوریم که هر زمان یک بازار با تامین بهتر نفت داشته باشیم، در شرایط بهتری قرار خواهیم گرفت تا به صفر رساندن (صادرات نفت ایران) را تسریع بخشیم.
به گزارش ایسنا، این اظهارات هوک نشان می‌دهد که تصمیم دولت در این زمینه منوط به قیمت نفت پس از پایان معافیت شش ماهه خرید نفت ایران در ماه مه 2019 است. دولت ترامپ این فضا را برای خود حفظ کرده است که کماکان به ایران اجازه دهد نفت صادر کند و این اتفاق عامل دیگری خواهد بود تا قیمت نفت باز هم کاهش یابد.
دونالد ترامپ در اردیبهشت‌ماه از توافق هسته‌ای (برجام) خارج شد و اعلام کرد که تمام تحریم‌های علیه ایران را باز می‌گرداند. در چهارم نوامبر نیز موعد عملیاتی شدن تحریم‌ها فرا رسید، اما 2 روز پیش از آن امریکا اعلام کرد که به 8 کشور خریدار نفت ایران معافیت‌هایی را اعطا خواهد کرد.
تصمیم دولت امریکا در ماه نوامبر برای در نظر گرفتن معافیت‌هایی برای 8 کشور خریدار نفت ایران، شامل هند و چین بازار را شوکه کرد و سبب شد تا قیمت نفت کاهش قابل توجهی در ماه‌های اخیر داشته باشد.
تولید نفت ایران پس از توافق هسته‌ای (برجام) به روزانه 3 میلیون و 829 هزار بشکه رسید، اما پس از اجرایی شدن تحریم‌های امریکا علیه این کشور در 4 نوامبر، تولید نفت خام ایران با کاهش 533 هزار بشکه‌ای، به 3 میلیون و 296 هزار بشکه در روز رسید.
هشت کشوری که دارای معافیت از تحریم‌های امریکا برای خرید نفت ایران هستند شامل چین، هند، کره‌جنوبی، ژاپن، تایوان، ترکیه، یونان و ایتالیا هستند.
همچنین عراق برای واردات گاز و برق ایران معافیت‌هایی را از امریکا دریافت کرده است.
کشور چین که بزرگ‌ترین خریدار نفت ایران است، در زمان اوج واردات نفت ایران در شهریورماه امسال روزانه 874 هزار بشکه وارد می‌کرد که البته بخشی از افزایش خرید به سبب نزدیک شدن به موعد تحریم‌های نفتی امریکا علیه ایران بوده است. چین پس از 4 نوامبر، واردات نفت ایران را به 360 هزار بشکه در روز کاهش داد، یعنی همان میزانی که امریکا در طرح معافیت از تحریم‌های ایران برای این کشور در نظر گرفته بود.
کشور هند که دومین خریدار بزرگ نفت ایران محسوب می‌شود، در اردیبهشت‌ماه امسال به رکورد واردات روزانه 640 هزاربشکه‌ای نفت ایران رسید. ایران پس از عراق و عربستان سومین تأمین‌کننده بزرگ نفت هند بوده است، اما پس از 13 آبان که تحریم‌های نفتی امریکا عملیاتی شد، ایران با 41 درصد کاهش صادرات نفت به رده ششم تأمین‌کنندگان نفت هند سقوط کرد و میزان صادرات نفت به این کشور به رقم 276 هزار بشکه در روز رسید.
کره‌جنوبی به عنوان سومین واردکننده نفت ایران که در نیمه نخست سال جاری میلادی 248 هزار و 367 هزار بشکه در روز نفت از ایران خریداری کرده است، در موعد اجرایی شدن مجدد تحریم‌های امریکا، به امید اخذ معافیت واردات نفتی خود از ایران را متوقف کرد. کره جنوبی موفق شد به میران دریافت روزانه 130 هزار بشکه نفت از ایران معافیت دریافت کند و هم‌اکنون، پس از گذشت 2 ماه از اعطای معافیت نفتی، درصدد دریافت 2 میلیون بشکه نفت و فرآورده‌های نفتی از ایران است.
ژاپن نیز طی سال میلادی گذشته ۱۷۲ هزار و ۲۱۶ بشکه در روز نفت از ایران وارد کرد و نفت ایران
۵.۳درصد از کل واردات نفت پالایشگاه‌های ژاپن در سال 2017 را تشکیل داد.
با این حال، تحریم‌ها این کشور را نیز مانند کره جنوبی وادار به توقف واردات نفت ایران به امید دریافت معافیت کرد. این معافیت برای کشور ژاپن 130 هزار بشکه در روز در نظر گرفته شد.
تایوان خریدار منظم نفت ایران نیست و به صورت مقطعی از ایران نفت وارد می‌کند. با این حال معافیت‌های نفتی امریکا به میزان 20 هزار بشکه در روز شامل حال این کشور نیز شد.
ترکیه و ایتالیا طی دو سال گذشته هر کدام روزانه ۲۰۰ هزار بشکه نفت از ایران خریده بودند و یونان نیز مشتری ۱۰۰ هزار بشکه نفت ایران بود. یونان و ایتالیا در آستانه اجرایی شدن تحریم‌ها خرید نفت از ایران را متوقف کردند، اما ترکیه با وجود گرفتن معافیت، اعلام کرد که از تحریم‌های امریکا تبعیت نخواهد کرد. با این وجود، معافیت در نظر گرفته شده برای ترکیه و ایتالیا هر کدام روزانه ۱۳۰ هزار بشکه و یونان ۵۰ تا ۶۰ هزار بشکه از خرید نفت ایران بوده است. با این حال، آمار و ارقام ارایه شده از فروش نفت ایران به 8 کشور دریافت‌کننده معافیت نفتی از امریکا، بطور کامل نمایاننده میزان صادرات نفتی ایران نیست. زیرا این کشور با تجربه‌ای که از دوره پیشین تحریم نفتی خود اندوخته است، توانایی بیشتری برای دور زدن تحریم‌های امریکا داشته و طی ماه‌های گذشته درصدد یافتن مشتریان جدید نفتی برآمده است. بنا به گفته معاون امور بین‌الملل وزارت نفت، مشتریان جدید نفتی ایران که از آنها تحت عنوان بازار سایه یاد می‌شود کم‌تعداد نیستند.
امیر حسین زمانی‌نیا که پیش‌تر پیدا شدن برخی بازارهای جدید برای نفت ایران را اعلام کرده بود، روز دوشنبه با اضافه کردن برخی اطلاعات در این زمینه عنوان کرد: «شرایط ما برای حفظ بازار شرایط آسانی نیست اما چیزی که ما را شگفت‌زده کرد این است که بازارهایی نیز در سایه وجود دارد که می‌شود از آن استفاده کرد.
روزی نیست که حداقل 5-6 خریدار نفت که به نظر جدی می‌رسند حداقل به من که کارم فروش نفت نیست مراجعه کنند.»
معاون امور بین‌الملل وزارت نفت افزود: « تا جایی که به نفت مربوط است ما یک بازار سایه پیدا کردیم و بیشتر از این نیز نمی‌خواهم توضیح بدهم چون در جنگ همه از اطلاعات همدیگر سوءاستفاده خواهند کرد. بطور کلی آنقدرها هم که به نظر می‌آید در شرایط بدی نیستیم. من بر این باور هستم که ما با تحریم با قدرت مقابله می‌کنیم و فکر می‌کنم در این زمینه موفق خواهیم شد.»
