گزارش مدیران از کاهش انقباض صنعت

تعادل|

شاخص مدیران خرید (PMI) برای بهمن‌ماه توسط یک نهاد اقتصادی استخراج و منتشر شد. این شاخص در بهمن‌ماه امسال 47.63 واحد محاسبه شده که نسبت به شاخص «شامخ» دی‌ماه امسال 8.28 واحد (معادل 21.04 درصد) بهبود پیدا کرده اما این شاخص همچنان پایین‌تر از 50 واحد است و از انقباض در اغلب فعالیت‌های اقتصادی کشور حکایت دارد. بر اساس این پژوهش، به عنوان نمونه، شاخص «شامخ» تولید روندی مشابه با عدد کلی «شامخ» طی این پنج دوره داشته و پس از سه دوره روند نزولی، برای نخستین‌بار در چند گروه صنعتی نشانگر توقف روند رکودی بوده است. شاخص «شامخ» در بخش‌های «صنعت»، «سفارش‌های جدید»، «قیمت خرید مواد اولیه»، «قیمت محصولات تولیدشده» و «قیمت محصولات» نیز روندی صعودی در قیاس با ماه قبل داشت و شاخص «شامخ» صادرات، در بالاترین میزان در پنج دوره مورد بررسی ایستاده است. در مقابل، شاخص «شامخ» در بخش‌های «مدت‌زمان تحویل سفارش» و «موجودی مواد اولیه» روندی نزولی داشته‌اند و شاخص «شامخ» در بخش «موجودی انبار» به پایین‌ترین میزان خود در ادوار مورد بررسی رسیده است. از دیگر سو، بررسی صنایع منتخب هم نشان می‌دهد «صنایع پوشاک و چرم»، با بالاترین رشد در شاخص «شامخ» در بخش تولید مواجه بوده‌اند و در مقابل، «صنایع کانی غیرفلزی» شاهد بدترین اوضاع اقتصادی با کمترین میزان شاخص «شامخ» کل بوده‌اند.

«شامخ» یا همان شاخص مدیران خرید (PMI)، مقیاسی است که از طریق پاسخ بنگاه‌های نمونه در صنایع مختلف به سوالات مشخص، استخراج و اوایل هرماه منتشر می‌شود و رونق، رکود یا ثبات کسب‌وکارهای مورد بررسی را نشان می‌دهد. در جریان استخراج این شاخص، اگر عدد شاخص بیش از ۵۰ درصد باشد نشان می‌دهد که اقتصاد درحال‌توسعه است درحالی که هر رقمی زیر ۵۰ درصد، از قرار داشتن اقتصاد در شرف انقباض و رکود حکایت دارد. بر اساس محاسبات انجام شده برای استخراج شاخص «شامخ» بهمن‌ماه 1397، شاخص «شامخ» این ماه 47.63 واحد بوده که از بهبود قابل‌توجه وضعیت این شاخص نسبت به دی‌ماه حکایت دارد. با این همه، ازآنجا ‌که همچنان رقم شاخص کمتر از 50 واحد است، از باقی ماندن رکود در کسب‌وکارهای اقتصادی خبر می‌دهد.

   وقتی کسب و کارها کوچک می‌شوند

اما این شاخص در بخش‌های مختلف نشان‌دهنده چه وضعیتی است؟ در بخش صنعت، هرچند عدد کلی «شامخ» پس از پنج دوره همچنان کمتر از 50 است و این نشان‌دهنده بدتر شدن وضعیت کل صنعت در این دوره نسبت به دوره قبل است بااین‌حال، افزایش قابل‌توجه عدد «شامخ» بهمن (47.63) نسبت به شاخص دی (39.35)، به معنی آن است که برخی گروه‌های صنایع از جمله صنایع تولید چوب، کاغذ و مبلمان؛ تولید محصولات شیمیایی، لاستیک و پلاستیک؛ تولید محصولات فلزی و البته تولید پوشاک و چرم، شاهد بروز وضعیت رونق در این ماه بوده‌اند. در مقابل اما صنایع کانی غیرفلزی دارای بدترین شرایط در بین گروه‌های صنعت در این ماه بوده‌اند.

از دیگر سو، شاخص «شامخ» تولید روندی مشابه با عدد کلی «شامخ» طی این پنج دوره داشته است. پس از سه دوره روند نزولی، این شاخص در دی ماه و بهمن ماه روندی افزایشی پیدا کرده و برای نخستین‌بار در چند گروه صنعتی رقم «شامخ» بیشتر از 50 را نشان می‌دهد که نشان‌دهنده وضعیت مطلوب در این گروه‌های صنعتی در بهمن‌ماه است. بر این اساس، صنایع تولید پوشاک و چرم؛ صنایع تولید چوب، کاغذ و مبلمان؛ تولید محصولات شیمیایی و تولید محصولات فلزی؛ دارای بیشترین مقدار افزایش تولید نسبت به ماه گذشته و صنایع تولید کانی‌های غیرفلزی نیز کمترین مقدار تولید نسبت به دی‌ماه را در مقایسه با صنایع دیگر ثبت کرده‌اند.

عدد «شامخ» سفارشات جدید در بهمن‌ماه نیز افزایش قابل‌توجهی را نسبت به دی‌ماه ثبت کرده است. عدد این شاخص برای کل صنعت، نخستین‌بار است که رقم بیشتر از 50 را نشان می‌دهد. لازم به ذکر است با توجه به افزایش کلی تقاضا در ماه‌های منتهی به انتهای سال، روند افزایشی این شاخص در این فصل کاملاً منطقی به نظر می‌رسد. در بین صنایع منتخب اما صنایع تولید چوب، کاغذ و مبلمان؛ تولید محصولات لاستیک و پلاستیک؛ تولید محصولات شیمیایی؛ تولید محصولات نساجی؛ تولید محصولات فلزی؛ تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته و تولید مواد غذایی، بیشترین میزان سفارشات جدید و با شاخص «شامخ» بالاتر از 50 را ثبت کرده و تولید کانی غیرفلزی کمترین میزان سفارشات جدید را کسب کرده است.

عدد «شامخ» مدت‌زمان تحویل سفارش در طی این دوره روند نزولی را نسبت به ماه‌های گذشته طی کرده است. لازم به ذکر است عدد «شامخ» مدت‌زمان تحویل سفارش در این ماه کمترین عدد (45.93) را نسبت به ماه‌های گذشته ثبت کرده است. در بین صنایع منتخب، تمام صنایع به‌جز تولید کانی غیرفلزی عدد «شامخ» بیشتر از 50 را ثبت کرده‌اند، درحالی که در ماه گذشته تولید کانی غیرفلزی بیشترین مقدار «شامخ» را در بین صنایع مختلف در اختیار داشت. این در حالی است که صنایع تولید محصولات لاستیک و پلاستیک؛ تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته و تولید محصولات شیمیایی، بیشترین مقدار مدت‌زمان تحویل سفارش را در این ماه ثبت کرده‌اند.

از دیگر سو، بر اساس گزارش مرکز آمار و اطلاعات اقتصادی اتاق ایران، پس از 2 ماه پیاپی در افزایش عدد «شامخ» موجودی مواد اولیه، یعنی در ماه‌های آذرماه و دی ماه، در بهمن ماه عدد «شامخ» موجودی مواد اولیه روند کاهشی را ثبت کرده است. این در حالی است که همچنان کمترین میزان موجودی مواد اولیه مربوط به آبان ماه با عدد «شامخ» 30.03 است درحالی که برای عدد «شامخ» بهمن‌ماه این شاخص 31.77 ثبت شده بود. صنایع تولید کانی غیرفلزی؛ تولید محصولات لاستیک و پلاستیک و تولید چوب، کاغذ و مبلمان و تولید محصولات پالایشگاهی، بیشترین میزان موجودی مواد اولیه و صنایع تولید محصولات نساجی و تولید پوشاک و چرم، کمترین میزان موجودی مواد اولیه را ثبت کرده‌اند.

علاوه بر این، روند صعودی عدد «شامخ» قیمت خرید مواد اولیه که از آذرماه شروع شده بود، در این ماه نیز همچنان روند صعودی خود را حفظ کرد اما این عدد از عدد «شامخ» مهرماه (57/87) کمتر و به میزان (76.79) ثبت شده است. تمامی صنایع منتخب، عدد شامخ قیمت خرید مواد اولیه را عدد بالاتر از 50 ثبت کرده‌اند. صنایع تولید پوشاک و چرم بیشترین مقدار و صنایع تولید چوب، کاغذ و مبلمان کمترین مقدار عدد «شامخ» را در این ماه ثبت کرده‌اند. عدد «شامخ» موجودی انبار نیز کمترین میزان خود را در بهمن ماه به میزان (45.86) نسبت به چهار دوره گذشته به ثبت رسانده است. این در حالی است که تغییرات در موجودی انبار، با اندکی تأخیر با تغییرات تولید رابطه عکس دارد. در این پنج دوره نیز این رابطه برقرار بوده است. صنایع تولید پوشاک و چرم؛ تولید کانی غیرفلزی؛ تولید محصولات نساجی و تولید ماشین‌آلات، بیشترین مقدار عدد «شامخ» برای موجودی انبار و بزرگ‌تر از 50 و صنایع تولید مواد غذایی و تولید محصولات لاستیک و پلاستیک؛ کمترین میزان شامخ موجودی انبار را به خود اختصاص داده‌اند.

این در حالی است که پس از روند نزولی عدد «شامخ» صادرات کالا در ماه گذشته، نه‌تنها این عدد در بهمن ماه روند صعودی خود را مشابه ماه‌های قبل (به‌جز دی‌ماه) تکرار کرد، بلکه بیشترین مقدار عدد «شامخ» را نیز در این ماه (45.17) نسبت به چهار دوره گذشته ثبت کرد. این در حالی است که صنایع تولید چوب، کاغذ و مبلمان؛ تولید مواد غذایی و تولید محصولات لاستیک و پلاستیک، بیشترین مقدار میزان صادرات کالا در این ماه (با عدد شامخ بزرگ‌تر از 50) و صنایع تولید محصولات نساجی و تولید محصولات پالایشگاهی نیز کمترین مقدار صادرات را در این ماه به ثبت رسانده‌اند. از دیگر سو، پس از روند نزولی عدد «شامخ» قیمت محصولات در دوره‌های گذشته، این عدد در بهمن روند صعودی داشته است. عدد «شامخ» قیمت محصولات تولیدشده که در ماه‌های آذر و دی به زیر 50 رسیده بود، در این ماه عدد بالای 50 را (58.13) ثبت کرده است. در این ماه تمام صنایع عدد «شامخ» بالاتر از 50 را برای قیمت محصولات تولیدشده ثبت کرده‌اند. در بین صنایع مختلف اما صنایع تولید محصولات پالایشگاهی؛ تولید پوشاک و چرم؛ تولید محصولات شیمیایی؛ تولید محصولات فلزی و تولید وسایل نقلیه و قطعات وابسته، بیشترین مقدار عدد «شامخ» قیمت محصولات تولیدشده را ثبت کرده‌اند درحالی که صنایع تولید چوب، کاغذ و مبلمان و تولید محصولات نساجی، کمترین مقدار عدد «شامخ» را ثبت کرده‌اند.

  کدام صنایع از رکود خارج شدند؟

با همه این‌ها، میزان تغییرات شاخص «شامخ» در میان گروه‌های مختلف صنعتی، به یک اندازه نبوده است، چرا که تغییرات در زیربخش‌های شاخص «شامخ»، در مورد هر صنعت با صنعت دیگر متفاوت بوده است. به عنوان مثال، در «صنایع غذایی»، کاهش موجودی مواد اولیه به کمترین میزان خود در سه ماه گذشته رسیده و در مقابل، افزایش بی‌رویه قیمت مواد اولیه در این گروه، بزرگ‌ترین مشکل این گروه صنعتی در بهمن‌ماه بوده است. از دیگر سو، با وجود کاهش میزان فروش در این گروه، موجودی محصول در انبارها نیز در پایین‌ترین حد در بین تمامی گروه‌ها بوده است.

گروه «صنایع نساجی» نیز دارای کمترین میزان موجودی مواد اولیه و همچنین میزان صادرات نسبت به سایر گروه‌ها در بهمن‌ماه بوده است. با این‌حال، افزایش میزان سفارشات جدید مشتریان برای نخستین‌بار طی 5 ماه گذشته در بهمن‌ماه، منجر به افزایش انتظارات تولید برای اسفندماه در این گروه صنعتی شده است. این در حالی است که با نزدیک شدن به‌روزهای پایانی سال و افزایش تقاضا برای تولیدات در گروه «صنایع پوشاک و چرم»، شاهد افزایش قابل‌توجه در میزان تولید در این گروه با رقم 63.6 بوده‌ایم که بالاترین رقم شاخص در بین همه گروه‌های صنایع در این ماه است. با این‌حال این گروه در بهمن‌ماه دارای یک رکورد دیگر نیز در زمینه قیمت مواد اولیه است که با رقم 90.9، شاهد بیشترین مقدار افزایش قیمت مواد اولیه در بهمن بوده است.

گروه «صنایع شیمیایی» نیز در بهمن‌ماه در دو حوزه جذب و به‌کارگیری نیروی انسانی و مصرف حامل‌های انرژی دارای بیشترین مقدار شاخص در بین سایر گروه‌های صنعتی بوده است. به نظر می‌رسد در این روزهای پایانی سال با افزایش تولید و افزایش میزان سفارشات جدید مشتریان در این گروه، افزایش انتظارات برای تولید در اسفند و رونق نسبی برای این گروه در ماه‌های آینده دور از انتظار نیست. این در حالی است که افزایش مدت‌زمان انجام سفارش طی سه ماه گذشته در گروه «صنایع ماشین‌سازی و لوازم‌خانگی»، منجر به کاهش سطح تولید و به‌تبع آن کاهش در میزان فروش و صادرات محصول در بهمن شده است. بااین‌حال، با وجود کاهش سفارش‌های جدید مشتریان، امید به بهبود اوضاع در ماه آینده منجر به افزایش شاخص انتظارات تولید در این گروه نسبت به ماه قبل بوده است. از آن سو اما گروه «صنایع کانی غیرفلزی» در بهمن‌ماه شاهد بدترین اوضاع اقتصادی با کمترین میزان شاخص «شامخ» کل، میزان تولید و میزان سفارشات جدید و در مقابل افزایش شدید قیمت مواد اولیه در بین گروه‌های صنعتی بوده است. بااین‌حال به لحاظ موجودی مواد اولیه از وضعیت بهتری نسبت به سایر گروه‌ها برخوردار بوده و به دلیل کاهش در میزان فروش و صادرات، با افزایش موجودی محصولات نهایی در انبارها مواجه شده است.

میزان سفارشات جدید در گروه «صنایع چوب، کاغذ و مبلمان» با رقم 66.7 بیشترین میزان در بین تمامی گروه‌های صنعتی در بهمن‌ماه بوده است که به‌تبع آن میزان تولید در بهمن‌ماه نیز در این گروه، افزایش یافته و شاهد بیشترین مقدار شاخص «شامخ» کل در بخش صنعت در گروه صنایع چوب، کاغذ و مبلمان هستیم. به دلیل مواجه‌شدن این گروه با کمترین میزان افزایش در قیمت مواد اولیه، شاهد ثبات در قیمت محصولات تولیدی و کمترین میزان افزایش قیمت محصولات در این گروه در بهمن‌ماه در بین تمامی گروه‌های صنعتی بوده‌ایم. این صنعت همچنین رکورددار پرفروش‌ترین صنعت در بین تمامی گروه‌های صنعتی در بهمن‌ماه بوده است. بااین‌حال با پیش‌بینی فروکش کردن تب خرید برخی محصولات در این گروه در اسفندماه، فعالان اقتصادی در این گروه، میزان انتظارات تولید برای ماه آینده را به کمترین میزان (47.2) در بین تمامی گروه‌های صنعتی پیش‌بینی کرده‌اند.