ورود اتاق برای گذر از بحران آب

تعادل|

پارلمان بخش‌خصوصی روز گذشته میزبان فعالان، پژوهشگران و کنشگران حوزه آب و محیط‌زیست بود و فعالان بخش خصوصی در رویدادی نسبت به وضعیت قرمز منابع آب ایران هشدار دادند. مساله بحران آب و تبعاتی که خشکسالی برای کشور به همراه دارد هم اکنون منجر به افول تدریجی محیط‌زیست شده است. اما علت چیست؟ به گفته فعالان بخش خصوصی، مهم‌ترین چالشی که منابع کشور را تهدید می کند، محدودیت منابع نیست بلکه نحوه توزیع آن است؛ مهاجرت معکوس از روستا به شهر نیز صحه ای بر این مدعا است. حال راه‌حل گذر از بحران آب چیست؟ به گفته رییس پارلمان بخش خصوصی، اتاق بازرگانی درباره توجه به مسائل آب یک عقب ماندگی دارد و حضور بخش کشاورزی در اتاق بسیار کم رنگ بوده است؛ بر همین اساس ورود اتاق بازرگانی به مسائل آب، راهکاری برای حل بحران ها است. از آن‌سو، به گفته رییس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران، باتوجه به پیچیدگی‌های موجود در مسائل مربوط به آب، به‌کارگیری یک راه‌حل به تنهایی نمی‌تواند برای رویارویی با چالش آب موثر باشد و لازم است تا مجموعه‌ای از راهکارها از مرحله تولید تا انتهای مصرف بکار گرفته شود. اما با وجود آنکه هر ساله شعار های بی شماری برای حمایت از منابع آبی در داخل کشور داده شده اما هیچ یک از این شعارها اثربخش نبوده است. بنابراین لازمه گذر از بحران آبی کشور نیازمند تدوین نقشه راه و سپس اقدام همگانی دستگاه ها و نهادهای مسوول کشوری است.

همایش «چهارمین بزرگداشت روز ملی آب»، همزمان با «نوروز آب‌ها» با شعار ملی «نجات آب، ضرورت ملی، رسالت جهانی» در اتاق ایران برگزار شد. برگزاری نمایشگاه جانبی عکس و تقدیر از چهره‌های اثرگذار در حوزه آب از مهم‌ترین رویدادهای جانبی چهارمین همایش بزرگداشت روز ملی آب بود. همچنین از تمبر اختصاصی این همایش که نمای پل خواجوی اصفهان و شعار «آب برای همه» بر آن نقش بسته، رونمایی شد.

در ادوار گذشته بزرگداشت روزملی آب در سال96،‌ بحران آب که یکی از ۱۰۰ مساله جامعه ایران به‌شمار می‌رود، مورد ارزیابی قرار گرفته بود. فعالان بخش خصوصی‌ در مورد به صدا درآمدن زنگ هشدار آب در ایران این استدلال را مطرح کرده بودندکه ظهور بحران آب، به عدم مدیریت درست مصرف بازمی‌گردد. علاوه بر این، ریشه‌های این بحران نیز در عواملی چون تغییر اقلیم، افزایش جمعیت، بهره‌وری پایین بخش کشاورزی، عدم‌توجه به موضوع آمایش سرزمین، عدم‌توجه به ارزش اقتصادی آب، حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق و... معرفی شد. از سوی دیگر، در گزارشی که از سوی مرکز پژوهش‌های توسعه و آینده‌نگری سازمان برنامه و بودجه کشور تهیه شده بود، بر این نکته تاکید شد که سرعت حرکت به سمت ورشکستگی آبی شتاب گرفته و در صورت عدم مدیریت بهینه منابع آب و درنظر نگرفتن ملاحظات آمایش سرزمین، گزینه دور از ذهنی نیست. این مرکز در سومین همایش بزرگداشت روز ملی آب،  برای نجات آب ۲۲ راهکار ارائه کرده بود. در سال‌جاری و در چهارمین دوره از بزرگداشت روز ملی آب نیز همانند آیین گذشته مساله آب مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

    بی‌توجهی به بحران آب

رییس اتاق ایران در این همایش مهم‌ترین چالش در حوزه منابع کشور را نحوه توزیع آن دانست نه محدودیت منابع. به گفته غلامحسین شافعی، توسعه روستاها و اشتغال روستاها یکی از مهم‌ترین مصادیق چالش در توزیع منابع است که به‌رغم تخصیص منابع قابل‌توجه، نتیجه عکس داده و امروز شاهد مهاجرت معکوس و رشد حاشیه‌نشینی شهری هستیم. او گریزی نیز به بررسی‎های صورت گرفته و انتشار فهرست 100 مشکل اساسی کشور در سال 97 داشت و گفت: مساله بحران آب و تبعاتی که خشکسالی برای کشور به همراه دارد در صدر این مشکلات است. در طول سال‌های گذشته شاهد بودیم که این معضل چه تأثیراتی بر محیط‌زیست گذاشته و به بیانی دقیق‌تر منجر به افول محیط‌زیست شده است. شافعی تصریح کرد: متأسفانه در سیر تحول حرکت جهانی همیشه از قافله عقب‌مانده‌ایم. در مساله آب هم قضیه به همین صورت است و زمانی که همه از ما عبور می‌کنند، تازه از خواب بیدار می‌شویم. مسائل بنیادی در حوزه برنامه‌ریزی وجود دارد که باید در برنامه‌های توسعه‌ای کشور سرلوحه قرار گیرد؛ در حوزه آب هم باید آب را از سرچشمه زلال کرد. شافعی با تأکید بر اهمیت تصویب قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار گفت: متأسفانه از زمان تصویب این قانون تاکنون نتوانسته‌ایم بیش از ۲۰ تا ۲۵ درصد این قانون را اجرایی کنیم. بااین‌حال به‌محض تصویب قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار در مجلس، اتاق ایران باهدف جبران مافات در حوزه آب و کشاورزی اقدام به تأسیس مرکز ملی مطالعات راهبردی آب کرد که نقش حائز اهمیتی در این حوزه داشته است؛ هرچند که حوزه آب و کشاورزی در حال حاضر در اتاق ایران چندان پررنگ نیست.

   افت شاخص‌های منابع آبی

اما از آن‌سو، رییس مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران در آیین این رویداد، طی سخنانی گفت: آمارهای رسمی منتشرشده حکایت از افت شاخص‌های منابع آبی در کشور دارد؛ بر همین اساس در این شرایط ضروری است تا همه ارگان‌های ذی‌نفع در کشور باهدف احیا و ترمیم منابع آبی کشور به یاری دولت بشتابند. به گفته سید محمدحسین شریعتمدار، از زمان تصویب قانون بهبود مستمر محیط کسب‌وکار و به‌موازات آن تشکیل مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران تاکنون این مرکز وظیفه خود دانسته تا ضمن تشریح وضعیت منابع و بحران آب در کشور، دولت را برای حل این معضل کمک کند. بر همین اساس این مرکز در این همایش از کلیه صاحب‌نظران، فعالان، اساتید و دانشجویان درخواست می‌کند تا نظرات و پیشنهادات خود را به‌منظور رفع بحران آب به مرکز ملی مطالعات راهبردی کشاورزی و آب اتاق ایران اعلام کنند. او تأکید کرد: نظرات و پیشنهادات دریافتی، پس از جمع‌بندی برای اجرا به مسئولان و تصمیم گیران اعلام خواهد شد.

به گفته او، باتوجه به پیچیدگی‌های موجود در مسائل مربوط به آب، به‌کارگیری یک راه‌حل به تنهایی نمی‌تواند برای رویارویی با چالش آب موثر باشد و به این منظور، لازم است مجموعه‌ای از راهکارها مانند مدیریت و کاهش تقاضای آب، ارتقاء مدیریت آبیاری، افزایش بهره‌وری، بازچرخانی آب، به‌کارگیری آب‌های نامتعارف، اعمال استراتژی‌های تجارت هوشمند آب مجازی در سطح ملی و منطقه‌ای، فعال کردن دیپلماسی آب، تقویت مشارکت بهره‌برداران در سطح مدیریت منابع آب، توجه به پروژه‌های آبخیزداری، اعمال روش‌های به زراعی، اصلاح الگوی کشت، اصلاح الگوی مصرف و کاهش ضایعات از تولید تا انتهای مصرف بکار گرفته شود.

   مهم‌ترین چالش پیش رو

در ادامه، معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور آب و خاک به تشریح چالش‌های پیش روی منابع آبی در کشور و اقدامات این معاونت در این حوزه پرداخت. علی‌مراد اکبری، تغییر اقلیم را از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی منابع آبی کشور در طول سال‌های اخیر دانست و افزود: از زمان برگزاری اولین روز بزرگداشت آب در سال 1994 تا امروز، هر ساله شعارهای مختلفی به منظور حمایت از منابع آبی در داخل کشور داده شده اما هیچ یک از این شعارها اثربخش نبوده است. به اعتقاد او، راهکار حل این معضل، فراهم شدن زمینه‌های مدیریت پایدار منابع آبی کشور است. معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور آب و خاک همچنین خواستار همکاری وزارتخانه‌های نیرو، جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت از محیط زیست و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران به منظور همکاری در بهره‌مندی از منابع جهانی شد.

از دیگرسو، نماینده مجلس شورای اسلامی با اشاره به تشکیل کارگروه کمیته آسیا و استقرار دبیرخانه این کمیته در ایران، تاکید کرد که تشکیل این کمیته و برگزاری اجلاس‌های مرتبط با آن را باید به فال نیک گرفت. به گفته محسن کوهکن، اجلاس بعدی این کارگروه قرار است سال آینده در مسکو برگزار شود و یکی از مهم‌ترین پیشنهادهای ایران برای اعضای کارگروه کمیته آسیا، این است که با هدف بحران آب همکاری سه جانبه میان بخش خصوصی، پارلمان‌ها و بخش‌های دولتی کشورهای آسیایی شکل گیرد. کوهکن در بخشی از صحبت‌های خود با تاکید بر رسالت بخش خصوصی و طرح موضوع «آمایش سرزمین» از سوی اتاق ایران گفت: باید این موضوع به مطالبه جدی بخش خصوصی تبدیل شود و نه تنها وزارت نیرو، بلکه کلیه وزارتخانه‌ها در تحقق این امر دخیل شوند.

     کمپینی برای تحقق  مسئولیت  اجتماعی

اما از دیگرسو، کمپین اجتماعی «من ایرانم، مرا دریاب» با محوریت آموزش عمومی برای مقابله با بحران کم‌آبی با حمایت بانک مسکن از اسفند سال گذشته باهدف آموزش شیوه صحیح مصرف آب، کار خود را آغاز کرده است. در بخشی دیگر از برگزاری چهارمین بزرگداشت روز ملی آب، ابوالقاسم رحیمی انارکی، در توضیح این کمپین گفت: کارشناسان و اقتصاددانان، بحران آب را در ردیف ابر چالش‌های بزرگ اقتصاد ایران و هم‌تراز با بحران محیط‌زیست، بحران صندوق‌های بازنشستگی، مشکلات بانک‌ها، مشکلات بودجه و رشد اقتصادی اندک معرفی می‌کنند. به گفته انارکی، اساس تشکیل این کمپین در بانک مسکن در راستای تحقق مسئولیت اجتماعی، رشد آگاهی عمومی در خصوص تغییرات اقلیمی و حمایت از محیط‌زیست است و بانک مسکن تلاش کرده از زمان تأسیس این کمپین، آن را از یک حس مسئولانه به اولویت کلیدی تبدیل کند. انارکی تاکید کرد: بانک‌ها به عنوان قلب تپنده اقتصاد، در کنار توجه به موضوعات و دغدغه‌های مالی و اقتصادی کشور، توجه ویژه‌ای به مسائل زیست محیطی دارند. بر همین اساس ایده اصلی این کمپین اصلاح الگوی مصرف است، تا تمامی شهروندان در قبال بحران پیش‌رو احساس مسئولیت کنند و  با بهره‌گیری از رسانه‌های محیطی، دیجیتال، نشریات و آموزش عمومی به مردم، شرایط را برای صرفه‌جویی در مصرف آب و تغییر نگرش به موضوع بحران آب فرآهم کنند. همزمان با برگزاری چهارمین بزرگداشت روز ملی آب در اتاق ایران، از آثار برتر چهارمین جشنواره ملی عکس آب نیز تقدیر شد.