آیا اشرف غنی عقب‌نشینی می‌کند؟
گروه جهان|
طولانی‌ترین دور گفت‌وگوهای نمایندگان امریکا و گروه طالبان در دوحه پایتخت قطر، همچنان ادامه دارد. این گفت‌وگوها از شنبه پس از یک روز تعطیلی، دوباره پشت درهای بسته از سر گرفته شده است. طالبان پنج‌شنبه گذشته گفته بود مذاکرات جمعه تعطیل بوده است. پیش‌تر نیز این گفت‌وگوها، برای دو روز به منظور «مشورت میان‌گروهی» متوقف شده بود.
پنجمین دور گفت‌وگوهای نمایندگان امریکا و گروه طالبان از ششم اسفند آغاز شده و منهای سه روز توقف، دو طرف 10روز تمام پشت درهای بسته گفت‌وگو کرده‌اند. این طولانی‌ترین گفت‌وگوها میان نمایندگان امریکا و طالبان از زمان آغاز مذاکرات رسمی دو طرف در تابستان امسال بوده است. با این حال، جزییات این نشست هنوز بطور رسمی افشا نشده است.
روزنامه هشت صبح افغانستان نوشته: قدر مسلم این است که دو طرف در این دور از گفت‌وگوها نیز روی خروج نیروهای خارجی از افغانستان و قطع ارتباط طالبان با گروه‌های تروریستی از جمله القاعده تمرکز شده است. پیش‌تر گزارش شده بود که دو طرف در پنجمین دور گفت‌وگوها پیش‌نویس یک توافق‌نامه را نیز آماده کرده‌اند، اما هنوز تهیه چنین پیش‌نویسی بطور رسمی تایید نشده است.
طالبان گفته موضوعاتی چون آتش‌بس و گفت‌وگوهای بین‌الافغانی، از مسائل داخلی افغانستان است و در این دو مورد با امریکا گفت‌وگویی نداشته است. پیش‌تر زلمی خلیل‌زاد نماینده امریکا در امور صلح افغانستان، گفته بود که این دو موضوع نیز در پنجمین دور از گفت‌وگوهای دو طرف مطرح شده است.
هنوز علت طولانی شدن این دور از گفت‌وگوها روشن نشده است. دولت افغانستان تاکنون تلاش کرده تا گفت‌وگوهای احتمالی با طالبان را با محوریت دولت دنبال کند. این تلاش اما در تعارض با برنامه‌ای قرار دارد که امریکا به منظور شروع گفت‌وگوهای بین‌الافغانی مطرح کرده است. بر اساس طرح امریکا، گفت‌وگوهای بین‌الافغانی باید با حضور نمایندگان تمامی جناح‌ها – هم حکومت، هم احزاب و جریان‌های سیاسی و هم طالبان – آغاز شود. روسیه نیز با این برنامه امریکا موافق است.
گزینه‌های پیشرو
حامد کرزی رییس‌جمهور پیشین افغانستان و رییس هیات گفت‌وگوکننده احزاب و چهره‌های سیاسی افغان در نشست مسکو، اخیرا گفته تلاش‌ها به منظور شروع هرچه زودتر گفت‌وگوهای بین‌الافغانی جریان دارد. کابل اما از یک طرف در پی تشکیل یک هیات گفت‌وگوکننده فراگیر است و از طرف دیگر تأکید دارد که در نشست‌های شبیه نشست مسکو شرکت نمی‌کند. این نشست برای دو روز تنها میان شماری از سران احزاب و چهره‌های سیاسی و نمایندگان طالبان برگزار شده بود. محمداشرف غنی سال گذشته خطاب به طالبان گفت که دولت مشروعیت آنان را به عنوان یک نیروی سیاسی قبول دارد، به‌شرطی که طالبان هم مشروعیت جمهوری افغانستان را قبول کند، به حزب سیاسی تبدیل شود و در انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کند.
غنی همچنین تاکید کرده که دولت موقت را نمی‌پذیرد و انتخابات ریاست‌جمهوری از دید او جایگزینی ندارد. اشرف غنی به حامد کرزی و دیگر سیاستمدارانی که برای مذاکره با طالبان تلاش می‌کنند نیز زخم زبان زده و گفته که هیچ‌گاه محافظ امریکایی نداشته است. به نظر می‌رسد که محمداشرف غنی به این نتیجه رسیده است که در صورت برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری حتماً برنده است. او در موقعیتی قرار گرفته که هیچ نوع راه‌حلی غیر از حضور طالبان در انتخابات ریاست‌جمهوری را نپذیرد. غنی در تازه‌ترین اظهاراتش بار دیگر گفته است که کرسی ریاست‌جمهوری مال پدری او نیست که آن را به کسی واگذار کند.
در همین حال مطالعات مرکز استراتژیک افغانستان در گزارش اخیر خود اعلام کرده راه‌حل سیاسی جنگی که یک طرف آن طالبان هستند به چهار صورت تحقق خواهد یافت: حضور طالبان در انتخابات، تقسیم قدرت در حکومت مرکزی میان طالبان و دولتمردان بر سر اقتدار، اعطای خودمختاری به مناطق زیر سلطه طالبان یا تشکیل یک دولت موقت.
به نظر می‌رسد که غنی به گزینه اول تمایل بیشتری دارد. او می‌خواهد که توافق صلح با طالبان و در نهایت راه‌حل سیاسی جنگ به‌گونه‌ای تحقق یابد که طالبان به شرکت در انتخابات راضی شوند. شاید غنی با تقسیم قدرت حکومت مرکزی با رهبران طالبان هم مخالفت نکند ولی تحلیل محتوای سخنان او نشان می‌دهد که وجه غالب یک توافق‌نامه صلح احتمالی، باید رضایت طالبان به شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری باشد. شاید به همین دلیل بود که غنی تاخیر در برگزاری انتخابات را پذیرفت. اما چیزی که غنی سخت با آن مخالف است، تشکیل یک دولت موقت است. غنی هنوز مشخص نکرده که اگر طالبان در پایان کار به شرکت در انتخابات راضی شود ولی به خروج او از میدان رقابت اصرار کنند، این درخواست را می‌پذیرند یا نه؟
تحقیقات مرکز استراتژیک افغانستان نشان می‌دهد که طالبان به راحتی حاضر نمی‌شود در انتخابات شرکت کند. در تحقیقات این مرکز آمده، طالبان در کنار دلایل سیاسی و ایدیولوژیک، بر این باورند که اگر در انتخابات شرکت کنند و ببازند، حیات سیاسی‌شان به پایان خواهد رسید؛ بنا براین آنان زمانی در انتخابات شرکت می‌کنند که از پیروزی خود مطمئن باشند. اما از آن‌جایی که طالبان یک جنبش فراگیر اجتماعی در افغانستان نیست، بعید است که در انتخابات پیروز شود.
خودمختاری برخی از مناطق و تقسیم قدرت هم به تنهایی برای طالبان قابل قبول نیست. اما این گروه در نشست‌های گوناگون گفته‌اند که از دوره انتقالی حمایت کنند تا بعدها زمینه حضور آنان در قدرت فراهم شود. واقعیت دیگر این است که ایالات متحده هم عجله دارد. ضرورت‌های انتخاباتی کاخ‌سفید را برآن داشته تا به تیم خلیل‌زاد فشار بیاورد که تا نوامبر سال آینده راه‌حلی دایمی برای جنگ افغانستان بیابد.
اکنون روشن نیست که غنی در حال چانه‌زنی است؛ یا به هیچ راه‌حلی غیر از شرکت طالبان در انتخابات رضایت نمی‌دهد. رییس‌جمهوری افغانستان همچنین به این سوال هم پاسخ نداده که آیا برای به نتیجه رسیدن یک روند مشروع راه‌حل سیاسی، حاضر است از نامزدی‌اش در انتخابات ریاست‌جمهوری بگذرد یا فکر می‌کند که چنین چیزی امکان ندارد؟ در گذشته اشرف غنی اشاره کرده بود که قدرت‌های بزرگ ضمانت‌های لازم به دکتر نجیب ندادند و حکومت وقت به مواضع ملل متحد اعتماد کرد و در آخر کار روند مصالحه موفق نشد. یک احتمال هم این است که محمداشرف غنی برای تصمیم‌گیری نهایی منتظر ضمانت‌های جدی قدرت‌های بزرگ برای موفقیت روند راه‌حل سیاسی است.
