هماوردی تهران با واشنگتن از دریچه همسایگان
برخی از تحلیلگران و رسانه‌های جهان زمانبندی سفر «حسن روحانی» به عراق در کنار توافق‌های به دست آمده در بغداد را تدبیر دیپلماتیک ایران برای مقابله با فشارهای دولت «دونالد ترامپ» ارزیابی می‌کنند.
به گزارش ایرنا، همان‌گونه که از مدت‌ها قبل گفته می‌شد راه‌حل مقابله با فشارهای کاخ سفید نزدیکی بیشتر با کشورهای همسایه و تحکیم ارتباطات اقتصادی و سیاسی با متحدان منطقه‌ای است. سفر «حسن روحانی» به بغداد هم اگرچه نخستین دیدار وی از عراق در دوره ریاست‌جمهوری‌اش است اما زمانبندی این دیدار در کنار مصوبه‌ها و توافقات دو طرفه، با همین دیدگاه مورد توجه رسانه‌ها و تحلیلگران مسائل بین‌المللی قرار گرفته است.
همزمانی این سفر با اوج تحریم‌های ایالات متحده علیه تهران و فشار واشنگتن بر کشورهای معامله‌کننده با ایران در مقابل حجم مبادلات فعلی تهران-بغداد و دورنمای ترسیم شده برای آینده، همگی از جمله نکاتی هستند که رسانه‌های جهان از آن به عنوان تقابل دیپلماتیک میان ایران و امریکا یاد می‌کنند.
تدبیر اقتصادی و سیاسی ایران
به باور مقام‌های ایرانی و عراقی، ظرفیت همکاری دو کشور در ابعاد اقتصادی و تجاری بالا است و امکان افزایش روند کنونی وجود دارد. از این رو بود که در دیدار روحانی با مقام‌های ارشد عراقی افزایش سطح مبادلات از 12 میلیارد دلار کنونی به 20 میلیارد دلار به عنوان هدف میان مدت بیان شد. همچنین در این راستا ایران اقداماتی را برای تسهیل مبادلات مرزی در پیش گرفت که یکی از مهم‌ترین گام‌ها توافق بر سر تجارت با دینار عراق بود. ایجاد شهرک‌های صنعتی مشترک در مناطق مرزی، در کنار افزایش ارتباطات حمل و نقلی به ویژه ارتباط راه آهن دو کشور از جمله توافقاتی هستند که باعث تحکیم بیش از پیش روابط دو کشور با وجود همه تلاش‌های تفرقه افکنانه ایالات متحده می‌شود.
خبرگزاری چینی «شینهوا» در گزارشی در زمینه انجام این سفر سه روزه و تاثیر آن بر تحکیم روابط دو کشور نوشت: یادداشت همکاری‌های گوناگونی از سوی تهران و بغداد در حوزه‌های نفت و انرژی، تجارت، بهداشت، حمل و نقل و روابط کنسولی در کنار تسهیلات ویژه برای سرمایه‌گذاران و تجار امضا شد. در حوزه حمل و نقل، خط راه آهن از بصره تا شلمچه کشیده می‌شود و دو کشور را از این طریق به یکدیگر متصل می‌سازد.
این رسانه چینی گزارش داد که گفت‌وگوها در حوزه سیاسی و امنیتی و بحث مقابله با تروریسم نیز دنبال شد. روسای جمهوری هر دو کشور بر گسترش روابط و همکاری‌ها در این حوزه برای ایجاد ثبات در منطقه تاکید کردند. به اعتقاد تحلیلگران حضور روحانی در بغداد به همراه تعداد زیادی از تجار و صنعتگران ایرانی، تاثیر برجسته‌ای در ارتقای روابط دو کشور و کمک به تحولات منطقه‌ای دارد.
شینهوا، سفر روحانی به عراق از این جهت با اهمیت می‌داند که همزمان با افزایش فشار امریکا بر ایران به‌ویژه در حوزه صنایع نفت، بانک و حمل ونقل صورت می‌گیرد. این گزارش قدردانی رییس‌جمهوری عراق از ایران در کمک به این کشور برای نابودی تروریسم و داعش در کنار تاکید روحانی بر نقش مهم عراق در حل مشکلات خاورمیانه را نیز نشانه‌ای از خواست و تلاش دو طرف در توسعه روابط در زمینه‌های مختلف ارزیابی کرد.این خبرگزاری همکاری در حوزه انرژی به ویژه صادرات برق و ارتقای حجم مبادلات تجاری به‌علاوه استفاده از پول ملی در تجارت دو طرف و حتی حذف روادید برای سفر اتباع دو کشور را از مهم‌ترین دستاوردها برای این سفر دانست. به اعتراف کارشناسان تقریبا این دستاوردها گام‌هایی هستند که به ایران برای مقابله با فشارهای سیاسی و اقتصادی کاخ سفید کمک شایانی می‌کنند.
تدبیر ایران در مقابل فشار امریکا
جالب‌ترین تحلیل را تارنمای خبرگزاری «اسپوتنیک» بیان کرد که در ارزیابی سفر رییس‌جمهوری کشورمان چنین نگاشت: «حسن روحانی رییس‌جمهوری اسلامی ایران در حالی در روز روشن و با هماهنگی و برنامه‌ریزی علنی قبلی به عراق انجام داد که حدود دو ماه پیش رییس‌جمهوری ایالات متحده با چراغ خاموش در سیاهی شب بدون اینکه کسی از سفرش اطلاع داشته باشد به این کشور سفر کرد.»
از نگاه تحلیلگران ترکیب و تعداد هیات همراه روحانی در این سفر، حاکی از اهمیت و حجم روابط دو کشور بوده است. خبرگزاری روسی مهم‌ترین هدف و پیامد این سفر را در مقابله با تحریم‌های واشنگتن ارزیابی کرد و به عنوان نشانه بخش‌هایی از سخنان «برهم صالح» رییس‌جمهوری عراق در کنار حسن روحانی را بازتاب داد. صالح به صورت تلویحی در پاسخ به سفر محرمانه و توهین آمیزی که ترامپ به عراق انجام داد و با مقام‌های این کشور دیدار نکرد، اظهار داشت همانطور که ایران در جنگ با داعش به کمک بغداد شتافت اکنون دولت عراق هم در دوره تحریم‌ها در کنار ایران می‌ایستد.
این در حالی است که به اعتراف روزنامه «نیویورک‌تایمز»، ایالات متحده بر عراق فشار می‌آورد تا خرید انرژی از ایران را متوقف سازد. عراق در زمینه خرید برق و گاز طبیعی به همسایه خود وابسته است و همین موضوع به مهم‌ترین اختلاف نظر بغداد و واشنگتن تبدیل شده است.
به نوشته این روزنامه امریکایی، عراق این اقلام را تنها از ایران وارد می‌کند و به همین دلیل کاخ سفید فشارهای دیپلماتیک را برای توقف این مبادلات افزایش داده است. در این چارچوب تسلیم نشدن بغداد می‌تواند اهداف دونالد ترامپ را که به دنبال وادارسازی همه کشورها برای فشار بر ایران بود، به مخاطره بیندازد.
قدرت‌نمایی دیپلماتیک تهران
در برابر کاخ سفید
بسیاری از تحلیل‌ها نزدیکی بیش از پیش تهران و بغداد را عاملی در مقابل تحریم‌های ایالات متحده و راهکاری از سوی ایران برای دور زدن فشارهای کاخ سفید توصیف می‌کنند. با توجه به تمرکز ویژه تحریم‌های امریکا علیه صنعت انرژی کشورمان، تهران تلاش می‌کند تا با توسعه روابط خود با کشورهای همسایه، از طریق آنها، کاخ سفید را در این جنگ اقتصادی و سیاسی شکست دهد. شبکه تلویزیونی «فاکس نیوز» امریکا در گزارش خود بخشی از اهداف سفر روحانی را مقابله با فشارهای خارجی ارزیابی کرد و عنوان داشت این سفر نه تنها موجب تقویت روابط دو کشور است بلکه پاسخ رییس‌جمهوری ایران به اقدامات و خط مشی ترامپ در زمینه افزایش فشار بر ایران و حفظ نیروهای امریکایی در عراق برای نظارت بر ایران ارزیابی می‌شود.
این شبکه خبری که به عنوان رسانه اصلی ترامپ هم به شمار می‌رود، یکی از اهداف اصلی این سفر را به چالشی مرتبط دانست که ایالات متحده با خروج خود از برجام برای این توافق بین‌المللی به وجود آورد.
روزنامه امریکایی «وال‌استریت‌ژورنال» نیز در گزارشی که برای آن عنوان «ایران به دنبال مقابله با تحریم‌های امریکا از طریق عراق است» انتخاب کرده بود، عنوان داشت: رییس جمهوی ایران در اولین سفر خود به بغداد در مورد تعمیق همکاری‌های دو کشور در حوزه انرژی گفت‌وگو کرد. حسن روحانی در این سفر به دنبال گشایش اقتصادی فوق‌العاده‌ای با عراق است و به همین دلیل سفر خود را در زمانی انجام داده که ایالات متحده به تلاش‌های خود برای تضعیف نفوذ منطقه‌ای تهران شدت بخشیده است.
به اعتقاد این روزنامه امریکایی، تقویت روابط ایران با عراقی که در دوره‌ای با هم در جنگ بودند، اولویتی مهم برای تهران است و انتظار دارد از عراق برای کاستن از تاثیر تحریم‌های امریکا استفاده کند. تحریم‌ها از زمان خروج یکجانبه واشنگتن از توافق هسته‌ای بین‌المللی شدت گرفته‌اند و کاخ سفید تلاش می‌کند از طریق کاهش حداکثری مبادلات ایران به ویژه در حوزه انرژی و صادرات نفت ایران را وادار به عقب‌نشینی کند.
همان‌گونه که روزنامه «واشنگتن‌پست» در روز نخست این سفر به آن اشاره کرد دیدار روحانی از بغداد مقدمه‌ای بر بی‌اثر کردن تحریم‌های کاخ سفید است.
این روزنامه زمان انجام این سفر را حساس توصیف کرد و آن را سفری تاریخی دانست که با استقبال کم نظیر مقام‌های عراقی روبرو شد. بنابر تحلیل فوق، این امر می‌تواند نشانه‌ای از همکاری بیشتر بغداد با تهران و زمینه‌سازی برای کاهش اثرات مخرب تحریم‌ها بر ایران باشد.
