دردسرهای بی‌پولی برای مددجویان

سازمان بهزیستی امسال فراز و فرودهایی را تجربه کرد که تا پیش از این برایش ناشناخته بود اما آنچه بیش از هر چیز بهزیستی را دچار چالش کرد و این سازمان را در رسیدگی مطلوب به معلولان، مددجویان مستمری بگیر، معتادان و آسیب‌دیدگان اجتماعی بازداشت کمبود پول و اعتبار بود.

امسال سازمان بهزیستی کشور را دو رییس هدایت کردند، انوشیروان محسنی بندپی و وحید قبادی دانا و به نظر می‌رسد هر دو مسوول با چالش‌های اعتبار درگیر بودند.

ابلاغ قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت و اعتبار کم برای اجرای آن، مشکلات مراکز نگهداری بهزیستی و خطر تعطیل آنها، واگذاری باشگاه‌های مثبت از وزارت بهداشت به بهزیستی، جنجالی شدن چند مورد کودک آزاری و اجرای طرح ملی تحول نظام مدیریت معتادان بی‌سرپناه سخت در دسترس و متجاهر و ورود دستگاه‌های دیگر برای نگهداری آنان از فراز و فرودهایی بود که امسال بهزیستی با آنها رو به رو شد.

تصویب سند ملی راهبردی ستاد مناسب‌سازی کشور برای معلولان، اجرای طرح‌های ساماندهی کودکان کار و خیابان و طرح سلب حضانت والدین آنها، اجرای آزمایشی سند رشد و تکامل همه‌جانبه کودکان (ECD) در 3 استان کشور و اضافه شدن 500 هزار مستمری بگیر به چرخه مستمری بگیران و 3.4 برابر شدن مستمری‌های آنان نیز از دیگر وقایع مهم امسال در حوزه بهزیستی به شمار می‌روند.

اما امسال بهزیستی دو طرح مسکوت مانده هم داشت، جالب اینجاست که هر دو طرح مسکوت مانده امسال بهزیستی در حوزه اعتیاد هستند؛ کارزار مقابله با مصرف مشروبات الکلی و طرح ایجاد اتاق تزریق دو طرحی هستند که به علل مختلف از جمله نبود اعتبار مسکوت مانده‌اند. شاید بتوان گفت امسال با دو سونامی مصرف مشروبات تقلبی و مسمومیت‌ها و کشته‌های ناشی از آن مواجه بودیم. موج اول این سونامی مهرماه اتفاق افتاد که در نتیجه مصرف مشروبات الکلی دست‌ساز در بندرعباس 16نفر، کرج سه نفر، خراسان شمالی سه نفر و کهگیلویه و بویر احمد 2 نفر جان خود را از دست دادند و تعداد مسموم‌شدگان بندرعباس 168 نفر (که 90 نفر دیالیز شدند) بودند.

موج جدید آن هم همین اسفند اتفاق افتاد و مصرف الکل تقلبی در اهر 73 نفر مسموم و یک کشته، در مشکین دشت اردبیل 57 نفر مسموم و دو کشته، در بوکان دو کشته، در بانه 21 مسموم، در آذربایجان غربی 5 کشته و در بروجرد دو کشته داشت.

از قضا بهزیستی قبلا پیش‌بینی کرده بود که در نیمه دوم امسال الگوی مصرف الکل در کشور تغییر کند و میزان مصرف افزایش یابد؛ از این رو قرار شد برای پیشگیری از این روند، کارزار مقابله با مصرف مشروبات الکلی در 11 استان کشور از جمله استان‌هایی که بر اثر مصرف الکل کشته و مسموم داشتند، اجرا شود اما بودجه آن را که قرار بود وزارت کشور تامین کند، اختصاص نیافت. فرید براتی سده، رییس مرکز درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور مهر امسال گفته بود که اجرای کارزار مقابله با مشروبات الکلی در 11 استان کشور به یک میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد و اگر این اعتبار امروز هم داده شود، دیگر وقتی نیست که امسال آن را اجرا کنیم؛ چرا که اجرای چنین کارزارهایی نیاز به برنامه‌ریزی، بررسی، کار میدانی و برگزاری دوره‌های آموزشی دارد.

   طرح ایجاد اتاق تزریق مسکوت ماند

زمزمه‌های اجرای طرح ایجاد اتاق تزریق از سال 95 شنیده شد. بر اساس آن قرار بود اتاق تزریق در حقیقت همان اتاق‌های مصرف مدیریت شده (Drug consumtion room یا DCR) برای معتادان ایجاد شود تا مصرف مواد تحت نظارت کارشناسان آموزش دیده باشد.  هدف از راه‌اندازی این اتاق‌ها، کاهش خطرات ناشی از انتقال بیماری از طریق تزریق غیر‌بهداشتی، جلوگیری از مرگ و میر بر اثر مصرف بیش از حد مواد و اتصال مصرف‌کنندگان مواد مخدر در معرض خطر بالا با خدمات درمان اعتیاد و دیگر خدمات اجتماعی است.

در سال 95 در جلسه اصلی و جلسه کمیته درمان ستاد مبارزه با مواد مخدر مقرر شد که این طرح به صورت آزمایشی با در نظر گرفتن ملاحظات فرهنگی، اجتماعی، قضایی، حقوقی و انتظامی  تصویب شد اما اجرای آن تاکنون معوق مانده است.

براتی سده درباره این طرح هم به خبرنگار ایرنا گفت طرح ایجاد اتاق تزریق مسکوت مانده است چراکه بین دستگاه‌های متولی برای اجرای این طرح، اجماعی وجود ندارد. علاوه بر همکاری نکردن دستگاه‌های متولی اجرای طرح، اعتباری که قرار بوده به آن اختصاص یابد، هنوز داده نشده است؛ وزارت رفاه قرار بود یک میلیارد تومان برای اجرای طرح بدهد که البته این اعتبار را وزارت کشور باید می‌داد که تاکنون پولی بابت آن داده نشده است.

   اعتبار ناکافی برای حمایت از معلولان

علاوه بر دو طرح مسکوت مانده فوق که با مشکل نبود اعتبار مواجه هستند، قانون حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت نیز با کمبود اعتبار روبه رو است. قانون حمایت از حقوق معلولان مصوب اسفند 96 مجلس شورای اسلامی بود که در هشتم اردیبهشت امسال از سوی رییس‌جمهوری به دستگاه‌های ذیربط ابلاغ شد.

این قانون به مسائلی مانند مناسب‌سازی، دسترس‌پذیری و تردد و تحرک، خدمات بهداشتی، درمانی و توانبخشی، امور ورزشی، فرهنگی، هنری و آموزشی، کارآفرینی و اشتغال، مسکن، فرهنگ‌سازی و ارتقای آگاهی‌های عمومی، حمایت‌های قضایی و تسهیلات مالیاتی، معیشت و حمایت‌های اداری و استخدامی و برنامه‌ریزی، نظارت و منابع مالی می‌پردازد. قرار بود مشکلات افراد دارای معلولیت با اجرای قانون جامع حمایت از معلولان برطرف شود اما با درنظر گرفته شدن فقط یک دوازدهم بودجه لازم برای این قانون، اجرای آن هم نصفه و نیمه خواهد ماند. معلولان نسبت به این امر معترض هستند و طی امسال بارها دست به تجمع زدند. در کمال تعجب هیچ ردیف بودجه‌ای برای اجرای این قانون در سال آینده در لایحه بودجه در نظر گرفته نشد اما در نهایت 1100 میلیارد تومان ذیل ردیف رفاه اجتماعی برای قانون جامع حمایت از معلولان اختصاص یافت این در حالی است که بهزیستی برای اجرای این قانون 12 هزار و 500 میلیارد تومان به سازمان برنامه و بودجه پیشنهاد داده بود که فقط یک دوازدهم آن اختصاص یافت.

البته گویا وزارت بهداشت به همین اعتبار اندک نیز چشم امیدی داشت چرا که به گفته مسوولان بهزیستی از وزارت بهداشت تماس گرفته شده بود که آیا این پول هم به وزارت بهداشت می‌رسد؛ مسوولان بهزیستی نیز پاسخ دادند که ما این اعتبار را به زور گرفتیم آن وقت آن را با شما (وزارت بهداشت) به اشتراک بگذاریم. بهروز مروتی، مدیر کمپین پیگیری حقوق افراد دارای معلولیت در این باره به ایرنا گفت: افراد دارای معلولیت سال‌هاست قانونی داشتند که ضمانت اجرایی نداشت و اکنون نیز قانون جدید، ردیف بودجه کافی ندارد.

گویا دردسرهای کمبود اعتبار برای بهزیستی تمامی ندارد؛ سازمان بهزیستی کشور امسال با چالش‌های زیادی روبرو شد، چالش‌هایی که به گفته خود مسوولان بهزیستی تا امسال تجربه آن را هرگز نداشتند.

مهم‌ترین این چالش‌ها را می‌توان کمبود تجهیزات و وسایل بهداشتی و توانبخشی برای مراکز نگهداری اعم از مراکز نگهداری سالمندان، معلولان، بیماران مزمن روانی و کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست خواند. این کمبودها حتی این مراکز را تا خطر تعطیل شدن هم کشاند. 115هزار معلول و سالمند از خدمات این مراکز بهره مند می‌شوند و هر کدام از این مراکز که تعطیل شوند، مشکلات زیادی را به وجود می‌آورند. اما مشکلی که امسال خیلی برای مسوولان بهزیستی جدید و چالش برانگیز بود به مشکلات پیش آمده برای تامین باتری سمعک و پوشک بزرگسالان مددجویان در مراکز نگهداری مربوط می‌شد.

حسین نحوی نژاد، معاون توانبخشی بهزیستی در پی تشدید این مشکلات در شهریور اعلام کرده بود که بهزیستی هر سال با مشکلاتی رو به رو است اما متاسفانه امسال مشکلات جدیدی متاثر از نوسانات ارزی و شرایط اقتصادی به وجود آمده است که تاکنون تجربه آن را نداشته‌ایم. به گفته او، پیش از این تجربه گرانی قیمت وسایل کمک توانبخشی را داشته‌ایم اما اینکه به ما جنس نفروشند مساله جدیدی است از سوی دیگر روند رشد قیمتی بسیار سریع است یا اینکه تولیدات به دلیل قطعات کوچک ناقص می‌ماند. البته مشکلات این تجهیزات کم و بیش، رفع شد اما مساله پرداخت یارانه به مراکز نگهداری و کمبود اعتبارات همچنان به قوت خود باقی است.

   کمبود اعتبار، یقه مستمری‌بگیران را گرفت

امسال 500 هزار نفر به تعداد مستمری‌بگیران تحت پوشش بهزیستی اضافه شد و تعداد آنان به بیش از یک میلیون نفر افزایش یافت. مستمری‌بگیران قدیم از دو محل اعتبارات بهزیستی و هدفمندی یارانه‌ها مستمری می‌گیرند و مستمری آنان نسبت به سال گذشته 3.4 برابر شده است.

افزایش مستمری‌ها به گونه‌ای است که تا قبل اسفند 1395 خانواده‌های تحت پوشش یک نفره، 53 هزار تومان، دو نفره 61 هزار تومان، سه نفره 73 هزار تومان و پنج نفره به بالا 100 هزار تومان دریافت می‌کردند که اکنون میزان آن 3.4 برابر شده است. اما مستمری‌بگیران جدید فقط از محل هدفمندی یارانه‌ها، مستمری می‌گیرند و به قول قبادی‌دانا، رییس بهزیستی دچار تبعیض ناخواسته شده‌اند و حتی اعتبار عیدی آنان تا امروز تامین نشده است. حتی اگر این اعتبار تامین شود دست مستمری‌بگیران را 53 تا 100 هزار تومان می‌گیرد.