منابع محدود مانع اجرای همسان‌سازی
نماینده‌های مجلس در جریان بررسی یکی از بندهای بودجه سال 98، با اختصاص اعتباری معادل 4.5 هزار میلیارد تومان و با تعیین اولویت گروه‌های با درآمد ماهیانه زیر 2.5 میلیون تومان برای متناسبسازی حقوق بازنشستگان موافقت کرده‌اند که قرار بوده از ابتدای امسال اجرایی شود. با این حال بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که اجرای کامل متناسبسازی حقوق بازنشستگان، مستلزم تخصیص اعتبار بسیار بیشتری است و اختصاص اعتبار 4.5 هزار میلیارد تومانی درنظر گرفته شده نه تنها کافی نیست، بلکه تنها تکافوی 15 درصد از اعتبار لازم برای اجرای آن خواهد بود. همچنین بر اساس گزارش این مرکز تعیین گروه درآمدی کمتر از 2.5 میلیون تومان، به معنای شمولیت این مصوبه به حدود 83 درصد بازنشستگان خواهد بود. بنابراین مصوبه مذکور، با توجه به گستردگی گروه مخاطب و اعتبار اندک اختصاص یافته، تأثیر چندانی بر بهبود وضعیت بازنشستگان نخواهد داشت
به گزارش «تعادل» در طول سال‌های گذشته، بطور میانگین حقوق بازنشستگان با نرخ افزایش کمتری نسبت به حقوق شاغلان رشد کرده است؛ همین موضوع سبب اختلاف حقوق بازنشستگان جدید با بازنشستگانی شده است که سال‌های بیشتری از آغاز دوره بازنشستگی شان می‌گذرد؛ به نحوی که دو مدیر همتراز که در سال‌های متفاوتی بازنشسته شده‌اند، گاه از تفاوت مستمری چندبرابری برخوردارند. این موضوع بارها مورد توجه نمایندگان قرار گرفته و به مصوبات تقنینی نیز منتهی شده و حتی در ماده 30 قانون برنامه ششم توسعه نیز مورد تصریح قرار گرفته است. مطابق انتظار، در لایحه بودجه سال 1398 نیز این موضوع ذیل تبصره 12 مطرح
شده است.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با نگاه به سیر مذاکرات صورت گرفته مجلس در زمینه قانون متناسبسازی مستمری بازنشستگان و سیر تطور مصوبات کمیسیون تلفیق به ارزیابی منابع مورد نیاز این قانون پرداخته است.
اصلاحات در خصوص متناسبسازی حقوق بازنشستگان
الف-ماهیت قانون همسان‌سازی مستمری بازنشستگان
مطابق ماده (30) قانون برنامه ششم توسعه، دولت مکلف است بررسی‌های لازم برای برقراری عدالت در نظام پرداخت، رفع تبعیض و متناسبسازی دریافت‌ها و برخورداری از امکانات شاغلان، بازنشستگان و مستمری بگیران کشوری و لشکری سنوات مختلف را انجام دهد. بدین‌ترتیب دولت در لایحه بودجه سال 1398، در ذیل بند ج تبصره 12 معادل 2 هزار میلیارد تومان را برای افزایش و متناسبسازی حقوق بازنشستگان تحت پوشش صندوق‌های بازنشستگی کشوری و سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح اختصاص داد. روند بررسی این تبصره در کمیسیون تلفیق و سپس صحن علنی مجلس سبب بروز تغییراتی در محتوای بند مذکور شد. روند بررسی و تصویب این ماده با توجه به ماهیت قانونی اجرای آن همواره با اختلاف نظرهای متعددی همراه بوده است که این تفاوت‌ها در برداشت از مضمون اصلی قانون همسان‌سازی مستمری بازنشستگان، در تصویب قوانین مرتبط اثرگذار خواهد بود. به عقیده اکثر کارشناسان، منظور از متناسبسازی؛ همسان‌سازی مستمری بازنشستگی فرد در سال‌های گذشته با مستمری بازنشستگی فرد همتراز خود در سال جاری است. این در حالی است که برخی بر این عقیده‌اند منظور قانونگذار همسان‌سازی مستمری فرد بازنشسته با دستمزد فرد همتراز در حالت اشتغال است.
سیر مذاکرات صورت گرفته در مجلس شورای اسلامی، حاکی از این است که نگرش نخست از قانون متناسبسازی مستمری بازنشستگان، مبنای بررسی و تصویب قوانین مربوطه قرار گرفته است.
این گزارش در ادامه نگاهی به سیر اصلاحات بند ج تبصره 12 داشته است. بر اساس این گزارش ابتدا مجلس مطابق بند ج مصوب کرد: « دولت مجاز است اعتبار ردیف 22 -550000 جدول شماره (9) این قانون را برای افزایش و متناسبسازی حقوق بازنشستگان تحت پوشش صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح با اولویت کسانی که دریافتی ماهیانه آنها کمتر از بیسـت میلیـون ریال میباشد، بر اساس آیین نامه اجرای که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور با همکاری دستگاه‌های ذیربط تهیه می‌شود و به تصویب هیات وزیران میرسد، اختصاص دهد. صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح مکلفند افزایش احکام حقوقی سال 1397 بازنشستگان ذی نفع ناشی از اجرای این حکم را از 1/1/1398 اعمال کند.»
سپس این مصوبه به کمیسیون تلفیق رفت که مطابق با اصلاحات این کمیسیون خط اولویت‌ها به میزان 500 هزار تومان افزایش یافت. مطابق مصوبه کمیسیون تلفیق «برای افزایش و متناسبسازی حقوق بازنشستگان تحت پوشش صندوق بازنشستگی کشوری و سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح با اولویت کسانی که دریافتی ماهیانه آنها کمتر از 25 میلیون ریال، بر اساس آیین نامه اجرای که توسط سازمان برنامه و بودجه کشور با همکاری دستگاه‌های ذیربط تهیه می‌شود و به تصویب هیات وزیران میرسد، اختصاص دهد.»
ب- اعتبار الزام برای اجرای تبصره 12
مطابق هر برآوردی، با در نظرگرفتن داده‌های مختلف و مفروضات متمایز، اعتبار لازم برای اجرای بند «ج» تبصره12 تا حدی متفاوت خواهد بود. در اینجا با استناد به داده‌های آماری صندوق بازنشستگی کشوری در سال 1397 اعتبار مذکور محاسبه شده است: هزینه متناسبسازی با فرض ثبات دستمزدها، مستمری‌ها و تعداد مستمری‌بگیران حدود 14.8هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. در صورت افزایش تعداد مستمری بگیران (همچون گذشته)، رشد سالانه متوسط مستمری (حدود 20 درصد) و رشد دستمزدها (به اندازه نرخ تورم)، برآورد می‌شود که در سال 1398 متناسبسازی حدود 20.5هزار میلیارد تومان هزینه دربرخواهد داشت. همچنین هزینه اجرای این سیاست در سال‌های 1399 و 1400 به ترتیب 24.7و 29.6 هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. نکته قابل ذکر این است که ارقام برآورده شده برای اجرای قانون متناسبسازی مستمری بازنشستگان، صرفاً مربوط به بازنشستگان صندوق بازنشستگی کشوری است و لذا برای اجرای بند «ج» تبصره «12 »لایحه، باید اعتبار برآورد شده مربوط به صندوق بازنشستگی تأمین اجتماعی نیروهای مسلح نیز به آن افزوده شود. به جهت عدم دسترسی کافی به داده‌های صندوق مذکور، این برآورد به صورت قطعی صورت نگرفت. اما با توجه به اینکه تعداد مستمری بگیران این صندوق معادل نصف مستمری بگیران صندوق بازنشستگی کشوری است، انتظار می‌رود که هزینه متناسبسازی در این صندوق نیز حدود نیز نصف صندوق بازنشستگی کشوری باشد و بنابراین موضوع بند «ج» تبصره «13» لایحه مبنی بر متناسبسازی مستمری بازنشستگان صندوق‌های کشوری و تأمین اجتماعی نیروهای مسلح، در مجموع حدود 30.8 هزار میلیارد تومان هزینه دربرداشته باشد..
ج- بررسی اصلاحات بند «ج» تبصره «12»
در مجلس بر اساس مذکرات صورت گرفته در جریان بررسی این بند لایحه بودجه، نمایندگان با اختصاص اعتباری معادل 4.5 هزار میلیارد تومان، با تعیین اولویت گروه با درآمد ماهیانه زیر 2.5 میلیون تومان موافقت و در نهایت به تصویب رسید. با توجه به آمارهای توزیع دستمزد مستمری‌بگیران در سال 1397، حدود 74 درصد از مستمری‌بگیران صندوق بازنشستگی کشوری دستمزدی کمتر از 2 میلیون تومان و حدود 83 درصد دستمزدی کمتر از 2.5 میلیون تومان دارند و بنابراین مصوبه صحن، حدود 83 درصد از مستمری بگیران صندوق بازنشستگی کشوری یعنی حدود 1 میلیون و 143 هزار و 299 نفر را دربرخواهد گرفت که میانگین دستمزد ماهیانه آنها حدود 3/19 میلیون ریال است. بنابراین رساندن حقوق این افراد به 25 میلیون ریال نیز سالانه 2/78هزار میلیارد ریال هزینه برای صندوق بازنشستگی کشوری و حدود 1/39هزار میلیارد ریال برای صندوق لشکری دربرخواهد داشت.
این گزارش در پایان می‌گوید: بررسی‌ها نشان می‌دهد که اجرای کامل متناسبسازی، مستلزم تخصیص اعتبار هنگفتی است و اختصاص اعتبار 4.5 هزار میلیارد تومانی نه تنها کافی نیست، بلکه تنها تکافوی 15 درصد از اعتبار لازم برای اجرای آن خواهد بود. از سوی دیگر نیز تعیین گروه درآمدی کمتر از 2.5 میلیون تومان، به معنای شمولیت این مصوبه به حدود 83 درصد بازنشستگان خواهد بود. بنابراین مصوبه مذکور، با توجه به گستردگی گروه مخاطب و اعتبار اندک اختصاص یافته، تأثیر چندانی بر بهبود وضعیت بازنشستگان نخواهد داشت.
