حمایت امیدبخش اما ناکافی
138 محیط‌بان تا امروز جان خود را برای حفاظت از محیط‌زیست از دست داده‌اند. سه هزار نفر محیط‌بان باید از 18 میلیون هکتار مساحت کشور، حفاظت کنند؛ آن هم با امکانات اندک و شرایط دشوار شغلی، به جای 175 ساعت کار 300 ساعت کار می‌کنند تا با اضافه کار اجباری، کمبود نیروی محیط‌بان جبران شود اما با حداقل امکانات و تجهیزات. سال 1395، لایحه حمایت از محیط‌بانان در هیات وزیران تصویب و یکسال بعد به مجلس شورای اسلامی ارسال شد. نزدیک به دو سال خبری از تصویب لایحه‌ای که می‌تواند وضع محیط‌بانان را تا حدی بهبود بخشد، نبود و در سایه نداشتن یک برنامه حمایتی، سال گذشته نزدیک به پنج محیط‌بان جان خود را از دست دادند، حدود ده نفر هم مجروح شدند و چند نفر هم به اعدام محکوم شدند. اما اخبار جدید حکایت از آن دارد که این لایحه تا دو ماه آینده تصویب می‌شود. با این حال محیط‌بانان معتقدند این لایحه اگرچه یک روزنه امید به شمار می‌رود اما کافی نیست.
تصویب تا دو ماه آینده
قرار بود لایحه حمایت از محیط‌بانان قبل از پایان سال 97 پیگیری شود اما این اتفاق رخ نداد. آنطور که معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست 24 فروردین 98، اعلام کرد، علی لاریجانی، رییس مجلس، قول داده است که لایحه حمایت از محیط‌بانان، خارج از نوبت و با اولویت بررسی شود و حالا آخرین اخبار حکایت از آن دارد که لایحه تا دو ماه دیگر به تصویب می‌رسد. اصغر دانشیان، درباره این موضوع گفت: چندین ماه است که لایحه حمایت از محیط‌بانان در مجلس منتظر بررسی است. اگر لایحه حمایت از محیط‌بانان به تصویب برسد، حداقل محیط‌بانان اجازه پیدا می‌کنند که از حریم و حوزه و هویت خود دفاع کنند و در صورت تیراندازی به عنوان ضارب قصاص نشوند.
لایحه خوب است اما کافی نیست
با وجود اینکه لایحه حمایت از محیط‌بانان نقاط قوت بسیاری دارد و می‌تواند سبب بهبود وضعیت محیط‌بانان شود، اما بسیاری از آنها معتقدند این لایحه به تنهایی کافی نیست. اصغر حسینی، فعال محیط‌زیست، درباره مشکلات و دغدغه‌های محیط‌بانان به «تعادل» گفت: بیشتر مشکلات محیط‌بانان در بُعد حمایتی است. همه محیط‌بانان یکسری مشکلات مشخص دارند که شامل مشکلات معیشتی، ساعات کاری زیاد، سختی کار و مشکلات بیمه و پرداخت دیه محیط‌بانان است. او افزود: محیط‌بانان در مقابل ساعات کاری زیادی که دارند، هیچ مبلغی برای اضافه کاری دریافت نمی‌کنند. ساعت کاری محیط‌بانان عادلانه نیست و ما محیط‌بانان انتظار داریم که ساعت کاری عادلانه شود. هر چند که مسوولان هم اذغان می‌کنند که ساعت کاری ما زیاد است اما می‌گویند چون کمبود نیرو وجود دارد، به جای اینکه 175 ساعت کار کنید، باید 300 ساعت یا بیشتر کار کنید. این محیط‌بان بیان کرد: نیروی محیط‌بانی در کشور کم است اما باید جبران شود تا محیط‌بانان هم طبق قانون، کار کنند. از طرفی شرایط سخت کار محیط‌بانان بسیار اهمیت دارد چرا که یک محیط‌بان باید تا 30 سال خدمت کند در صورتی که محیط‌بانی جزو مشاغل سخت است اما این موضوع هم مصوب نمی‌شود تا جزو مشاغل سخت و زیان‌آور معرفی شود. همچنین موضوع بیمه مسوولیت برای محیط‌بانان وجود ندارد و اگر مشکل درمانی و پرداخت دیه به محیط‌بانان پیش آید، این بیمه به ما پرداخت نمی‌شود البته مدت محدودی داشتیم اما به دلیل نداشتن بودجه، کنسل شد. برای محیط‌بانان این موارد مهم است نه اینکه پرونده‌ای که محیط‌بان در دادگاه دارد، خارج از نوبت بررسی شود. حسینی گفت: وعده‌هایی که مسوولان سازمان دادند، انتظارات ما را برآورده نمی‌کند. باید برای نوشتن لایحه پای حرف محیط‌بانان بنشینند نه اینکه لایحه را پشت میز بنویسند. حتی آیین نامه شغلی محیط بانان هم ایراد دارد چرا که فعلا آنان در برخی مناطق 18 روز کار می‌کنند و 12 روز در استراحت به سر می‌برند. در حالی که از نظر او 18 روز کار مداوم موجب شده برخی محیط بانان دچار عارضه‌های روانی همچون افسردگی شوند محیط بانی که خسته روحی و جسمی باشد مسلما نمی‌تواند در مقابل شکارچی غیرمجاز تصمیم درست بگیرد. یا باید کشته شود یا بکشد در صورتی که ما باید شرایط را تغییر دهیم تا این اتفاقات کمتر روی بدهد.
جزییات لایحه حمایت از محیط‌بانان
لایحه قانونی حمایت از محیط بانان با هدف کاهش هزینه برای حفاظت محیط زیست کشور در سال 95 در هیات وزیران تصویب و سال 96 به مجلس ارسال شد حالا قرار است تا دو ماه آینده ایت لایحه در مجلس تصویب شد. برخی از مهم‌ترین مواد این لایحه به شرح زیر است:
ماده 1- کلیه ماموران اعم از محیط بانان و محیط‌دار که در حین یا به سبب انجام وظایف قانونی شهید یا نقض عضو یا مصدوم یا دچار خسارت مالی شوند از حمایتهای قانونی قضایی و مالی لازم که در این قانون و آیین نامه اجرایی آن معین می‌شود برخوردار خواهند شد.
ماده 2- مامورانی که در حین انجام وظیفه به درجه رفیع شهادت نایل می‌شوند از کلیه امتیازات و تسهیلاتی که در قوانین و مقررات جاری کشور برای شهدا و خانواده آنان مقرر شده است برخوردار گردیده و خانواده آنان طبق ضوابط بنیاد شهید تحت پوشش این بنیاد قرار می‌گیرند.
ماده 3- سازمان حفاظت محیط زیست مکلف است شرایط و امکانات درمان ماموران محیط زیست را که به سبب یا در حین انجام وظیفه مصدوم، مجروح یا دچار نقص عضو می‌شوند تا بهبودی کامل آنان فراهم نموده و در موارد نقص عضو نسبت به تامین اعضای مصنوعی اقدام نماید. هزینه‌های مداوای ماموران مذکور و اعضای مصنوعی مازاد بر تعهدات بیمه برعهده سازمان محیط زیست است.
تبصره 1- سازمان موظف است تمام ماموران محیط زیست را تحت پوشش بیمه درمانی تکمیلی و بیمه عمر قرار دهد.
تبصره 2- هزینه درمان ماموران محیط زیست و حق بیمه آنان از محل اعتباری که به همین منظور در قانون بودجه سالانه تحت ردیف مشخصی پیش بینی و تصویب می‌شود پرداخت خواهد شد.
تبصره 3- در صورت نقص عضو آن دسته از ماموران که به سبب انجام وظایف یا حوادث ناشی از کار قادر به فعالیت یا حضور در مناطق تحت حفاظت نبوده یا مانع فعالیت آنها در یگان حفاظت محیط زیست سازمان به عنوان مامور اجرایی باشند. سازمان حفاظت محیط زیست وظایف دیگر متناسب به شرایط جسمانی بعد از نقض عضو تا زمان از کارافتادگی به آنان محول خواهد کرد.
ماده 4- دادگاه‌ها و دادسراها پرونده آندسته ماموران محیط زیست را که در حین انجام وظیفه و هنگام کشف و تعقیب جرایم زیست محیطی در درگیری با مجرمین و متخلفان و مهاجمان شهید مجروح و مصدوم گردیده یا تهدید به قتل و جرح و ضرب می‌شوند سریعا و خارج از نوبت رسیدگی کرده و متهمان پس از ثبوت تخلف و تهاجم و قتل و ضرب و جرح به اشد مجازات‌های مقرر محکوم خواهند نمود.
سلاح متخلفین شکار و کسانیکه با آن سلاح مبادرت به تهدید و تیراندازی کرده‌اند اعم از مجاز و غیرمجاز ضبط و به حکم دادگاه به انبار خلع سلاح تحویل می‌شود.
تبصره - مراجع صدور جواز حمل اسلحه مکلفند به محض اعلام سازمان محیط زیست، جواز حمل سلاح کسانی را که بر خلاف قوانین و مقررات شکار عمل کرده و مرتکب تخلف شده‌اند لغو نمایند.
ماده 5- سازمان حفاظت محیط زیست موظف است حمایتهای لازم را از مامورانی که در حین انجام وظایف قانونی و به سبب آن تحت پیگرد قرار می‌گیرد به عمل آورده و در صورت لزوم نسبت به تامین وکیل دعاوی مجرب و مسلط به اینگونه دعاوی اقدام نماید. حق الوکاله و سایر هزینه‌های دادرسی از محل اعتبارات موضوع تبصره (2) ماده (3) این قانون تامین و پرداخت خواهد شد.
ماده 6- به محیط بانان و محیط دارانی که در حین یا به سبب انجام وظیفه به شهادت می‌رسند دو گروه تشویقی به علاوه یک درجه ارشدیت مستند به ماده (13) دستورالعمل خدمتی گارد موضوع ماده (31) آیین نامه اجرایی قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست و به محیط بانان و محیط دارانی که در حین یا به سبب انجام وظیفه دچار نقص عضو یا از کارافتادگی می‌شود یک گروه تشویقی اعطا می‌شود. علاوه بر این به محیط بانان و محیط داران مذکور اعم از اینکه به درجه شهادت نایل شده یا دچار نقص عضو شوند به استناد بند ج ماده (45) و ماده (48) دستورالعمل خدمتی گارد نشان افتخار اعطا خواهد شد.
ماده 7 - به منظور حمایت از ماموران مسلح محیط زیست عبارت زیر به عنوان بند (11) به ماده (3) قانون به کارگیری توسط مامورین نیروهای مسلح در موارد ضروری (مصوب 18/10/1373) اضافه می‌شود:
11 - برای مقابله با مجرمان و مهاجمان مسلحی که در مناطق چهارگانه تحت اختیار سازمان حفاظت محیط زیست اقدام به تجاوز و تخریب و نابودی منابع منابع طبیعی و ثروتهای عمومی یا کشتار و قتل عام حیوانات نموده و درصدد حمله و مقابله با ماموران محیط زیست برآیند.
