اکران عملکرد شهرداری در اتاق شیشه‌ای

گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری |

شورای پنجم شهر تهران فعالیت خود را با شعار مبارزه با فساد و شفافیت آغاز کرد و در این راه هم گام‌های جدی و مهمی برداشت. در این رابطه، محمدعلی نجفی شهردار وقت و اولین شهردار منتخب شورای پنجم یک ماه بعد از روی کار آمدن اولین بخشنامه ضد فساد خود را ابلاغ کرد. براساس این بخشنامه صدور هرگونه هولوگرام جدید تا اطلاع ثانوی ممنوع شد. هولوگرام اوراق بهاداری است که شهرداری تهران به جای طلب پیمانکاران به صورت سیار و ثابت به آنها پرداخت می‌کرد. صاحبان این برگه‌ها در هر نقطه از تهران می‌توانستند به ساخت‌وساز اقدام یا برگه‌های خود را به افراد دیگری واگذار کنند.

همچنین در این بخشنامه آمده بود، هولوگرام‌های صادرشده قبل از تاریخ این بخشنامه در کمیته‌ای که در سازمان املاک و مستغلات تشکیل می‌شود، بررسی و پس از راستی‌آزمایی و تأیید قابل اقدام خواهد بود و مناطق شهرداری حق قبول هولوگرام‌های تأیید نشده را ندارند. علاوه بر این مناطق ۲۲ گانه شهرداری مکلف شدند تا پرداخت نقدی مودیان را به حساب خزانه شهرداری واریز و از هرگونه پرداخت پشت باجه خودداری کنند. انجام هرگونه تهاتر در ازای مطالبات اشخاص حقیقی و حقوقی از شهرداری تهران تنها با واگذاری املاک و صرفا پس از تأیید کمیته‌ای که در سازمان املاک و مستغلات تشکیل شده است، نیز از دیگر بندهای این بخشنامه بود.

شوراهای معماری مناطق که درزمان قالیباف تشکیل شدند، یکی دیگر از نقاط فساد خیز شهرداری بود. شوراهای معماری مناطق کمیسیون‌هایی بودند که دو دهه قبل برای رفع اختلاف‌نظرها و حل مشکلات مردم شکل گرفتند اما بعد به محلی برای زد و بند تبدیل شدند و نام آن را کمیسیون توافقات گذاشتند. کار تا جایی پیش رفت که حتی اعضای اصولگرای شورای چهارم مثل ابوالفضل قناعتی یا اقبال شاکری هم نسبت به آن انتقاد کردند، چون تصمیماتی که در این شوراها گرفته می‌شد، اغلب خلاف مفاد طرح تفصیلی بود. گاهی حتی تصمیماتی در این شوراها گرفته می‌شد که از عهده شهردار تهران یا شورای عالی شهرسازی هم خارج بود.

در نتیجه نجفی به درستی دومین بخشنامه ضد فساد شهرداری را با محوریت شوراهای معماری مناطق، یک هفته پس از اولین بخشنامه خود ابلاغ کرد. بر اساس این بخشنامه هر گونه توافق غیرسیستمی اعم از فنی و مالی ممنوع اعلام و مفاد تمامی صورت جلسات شورای معماری مناطق صرفا به صورت سیستماتیک و با امضای شهردار منطقه برای دفاتر الکترونیک شهر لازم‌الاجرا شد.این دو بخشنامه که به بخشنامه‌های ضد فساد نجفی معروف شد، از سوی اعضای شورای شهر نیز با استقبال مواجه شد.

    بازرسان پنهان در شهرداری

محمد علی افشانی، دومین شهردار منتخب اصلاح‌طلبان که ۲۳ اردیبهشت سال جاری مدیریت شهر تهران را با شعار شهر زیست‌پذیر و شهروند مشارکت‌پذیر بر عهده گرفت، در اولین نشست خبری خود عنوان کرد که دوره من دوره مبارزه با فساد است. او در سخنرانی دیگری از وجود بازرسان پنهان در سازمان‌های شهرداری خبر داد و گفت: در سازمان‌های شهرداری بازرسان پنهان دارم و بنا دارم به‌شدت با فسادهای احتمالی مقابله کنم. افرادی که احتمالاً مرتکب فساد می‌شوند بدانند که به زودی سراغشان خواهیم آمد.

اعضای شورای شهر نیز با راه‌اندازی کمیته شفافیت به ریاست بهاره آروین فعالیت در این زمینه را شروع کرده و برای اولین‌بار قراردادهای بالای یک میلیارد تومان را  روی سامانه شفافیت منتشر کردند. سامانه شفافیت شهرداری تهران در ۲۱ فروردین ۱۳۹۷ رونمایی شد. در گام نخست، جزییات قراردادهای بالای یک میلیارد تومان روی این سامانه قرار گرفت سپس جزییات قراردادهای بالای ۲۵۰ میلیون تومان به آن اضافه شد.به گفته آروین مشخصات همه ۶۵ هزار و ۹۳۰ نفر کارکنان شهرداری تهران، حقوق و مزایای مستمر مدیران شهرداری تهران بر اساس مبلغ درج شده است. همچنین اطلاعات سفرهای خارجی کارکنان شهرداری روی سامانه در دسترس عموم قرار گرفته است. اقدامی که گام بسیار موثری در رفع زمینه‌های فساد و همین طور شفاف‌سازی دارد. به عقیده کارشناسان شهری هرچند هنوز تا تکمیل نهایی پروژه اتاق شیشه‌ای شهرداری تهران راه طولانی باقی مانده است اما همین میزان هم به شفاف‌سازی عملکردهای مدیران شهری کمک خواهد کرد.

اکنون شهروندان می‌توانند با ورود به سایت http: //shafaf.tehran.ir اطلاعات مربوط به قراردادهای کلان‌شهرداری، لوایح مصوبات و عملکرد بودجه، اطلاعات شهرسازی، اطلاعات مدیران و کارکنان شهرداری و نیز اسامی دریافت‌کنندگان طرح ترافیک خبرنگاری را مشاهده کنند. البته ممکن است اطلاعات این سامانه هنوز دقیق و کافی نباشد اما به گفته بهاره آروین رییس کمیته شفافیت شورای شهر تهران این سامانه در حال به روزسانی است و قرار است بخش‌های جدیدی به آن اضافه شود.

یکی دیگر از اقدام‌های ضد فساد در شهرداری که هنوز به سرانجام نرسیده اما در شهرداری پیگیری می‌شود، راه‌اندازی سامانه‌ای برای تهاتر املاک است. پاییز سال گذشته شورای شهر تهران در جریان تصویب دستورالعمل اجرایی مدیریت منابع و مصارف غیرنقد، مدیریت شهری در همه مناطق تهران را مکلف کرد تا در چارچوب قوانین و مقررات حاکم بر پرداخت‌های شهرداری تهران تمامی املاک در اختیار خود را به سازمان املاک و مستغلات معرفی و در سامانه جامع املاک ثبت کنند. در این بخش از مصوبه همچنین تاکید شده بود شهرداری تهران مکلف است از سال ۹۸ نسبت به ایجاد سامانه‌ای برای تهاتر املاک (منابع غیرنقد) بدهکاران قطعی با طلب طلبکاران قطعی شهرداری، اقدام کند. همچنین قیمت مورد توافق بدهکار و طلبکار در این سامانه مبنای تسویه طلب طلبکار و بدهی بدهکار خواهد بود.

    راه‌اندازی بازار آنلاین تهاتر املاک

بهاره آروین، رییس کمیته شفافیت و شهر هوشمند شورای شهر تهران درگفت‌وگو با «تعادل» در این باره توضیح داد: راه‌اندازی بازار آنلاین تهاتر املاک در مصوبه شورا در مورد دستورالعمل تحقق بودجه غیر‌نقد قید و شهرداری تهران مکلف شد از ابتدای سال 98 بحث تهاتر املاک را با راه‌اندازی سامانه آنلاین پیش ببرد. برخی از کسانی که به شهرداری تهران بدهکاری قطعی دارند، به دنبال این هستند در ازای بدهی خود ملک به شهرداری بدهند و از سوی دیگر طلبکارانی هستند که طلب آنها قطعی شده و حاضرند به صورت غیر‌نقد طلب خود را دریافت کنند. راه‌حل فعلی این است که باید به کارگزاری‌ها مراجعه کنند تا کارگزاری برای آنها ملک تهیه کند و باید طلب خود را با آنها قطعی کنند .

    بهینه شدن قیمت‌ها با تهاتر آنلاین

او با بیان اینکه ترجیح ما این است که طلب‌ها به شکل نقد تسویه شود، ‌تصریح کرد: با این حال، محدودیتی هم وجود ندارد که بدهی‌ها به شکل غیر‌نقد هم تسویه شود. برای اینکه این واسطه برداشته شود و قیمت به شکل تعادلی درآید طلبکار و بدهکاران قطعی باید مستقیما با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. زیرا این کار باعث می‌شود قیمت پیشنهادی قیمت بهینه باشد و هیچ‌یک از دو طرف متضرر نشوند.این در حالی است که در حالت فعلی کارگزاری‌ها از بدهکاران، ملک را با قیمت پایین‌تر بر می‌دارند زیرا سود آنها در این است تا آنجا که می‌توانند ملک را ارزان بخرند و در مقابل به طلبکاران مبلغ کمتری بابت بدهی‌هایشان پرداخت می‌کنند. این موضوع باعث شده تا هر دو طرف این معامله ضرر کرده و سود اصلی توسط کارگزاران دریافت شود و متاسفانه فساد و تخلف‌های بسیاری را در این زمینه شاهد بودیم.

    حذف واسطه‌ها

آروین با تاکید بر اینکه شهرداری تهران با راه‌اندازی بازار تهاتر آنلاین املاک به دنبال ایجاد شفافیت بیشتر در معاملات است، عنوان کرد: با راه‌اندازی این سامانه واسطه‌ها حذف خواهد شد و از آنجا که هم طلبکار و هم بدهکار به دنبال کسب سود بیشتر هستند بر قیمت تعادلی بهینه به توافق خواهند رسید. البته تحقق این امر نیازمند اندیشیدن ساز و کارهایی است تا عملکرد بودجه غیر‌نقد مناطق بیش از حد مصوب نباشد. برای اینکه بودجه شهرداری تهران از حالت نقد به غیر‌نقد تبدیل نشود، باید سقف تحقق بودجه غیر نقد برای مناطق تعریف شود. در غیر این صورت، مودیان تشویق می‌شوند بدهی خود را به شکل غیر‌نقد به شهرداری تهران تحویل دهند.تاکید می‌کنم که حتما باید سقف بودجه غیر‌نقد در دستور‌العملی که در آن به شهرداری تهران برای راه‌اندازی سامانه بازار آنلاین تهاتر املاک ماموریت داده‌ایم تعیین شود.

رییس کمیته شفافیت شورای شهر تهران در ادامه توضیحات بیشتری ارایه کرد و گفت: طلبکاران شهرداری نیز در اولویت یکسان قرار ندارند و خود شهرداری تهران با توجه به میزان طلب و مدت طلبکاری شان آنها را اولویت‌بندی می‌کند تا طلبکارانی که اولویت‌دار هستند برای ورود به این بازار و دریافت طلب به صورت غیر نقد قرار گیرند. اینها تمهیداتی است که باید اندیشیده شود تا هم سهم بودجه نقد شهرداری تهران کاهش نیابد و هم عدالت در پرداخت طلب طلبکاران و پیمانکاران رعایت شود. بنابراین از شهرداری خواسته‌ایم تا دستورالعملی را در این خصوص تهیه کند و همه موارد گفته شده را در آن مد نظر قرار دهد. او اظهار امیدواری کرد تا از سال 98 با زیر ساخت فنی که سازمان فاوا فراهم می‌کند و دستورالعملی که معاونت مالی و سازمان املاک تهیه می‌کند بتوان این بازار را محقق کرد.

    هولوگرام فقط به ذی نفع واحد

بهاره آروین در پاسخ به این سوال که آیا قرار است این بازار جایگزین هولوگرام شود یا خیر عنوان کرد: اکنون هولوگرام در شهرداری تهران فقط به ذی نفع واحد داده می‌شود. بدین معنا که اگر شما از شهرداری تهران طلب داشته باشید و در عین حال ملکی داشته باشید که بخواهید برای آن پروانه بگیرید، روی آن پلاک ثبتی خاص که مالکیت‌اش احراز شده است می‌توانید پروانه بگیرید. بدین‌ترتیب هولوگرام‌های سیار دیگر در شهرداری تهران وجود ندارد و همان‌طور که توضیح دادم هولوگرام فقط به پلاک ثبتی خاص داده می‌شود و به ذی نفع واحد.

آروین در این باره اضافه کرد: البته کارگزاری‌ها همچنان می‌توانند در ازای طلبی که با طلبکاران شهرداری تسویه کرده‌اند، املاکی را معرفی کنند و برای آن پروانه بگیرند.البته در این مورد هم پلاک ثبتی‌ها مشخص است و هولوگرام سیاری وجود ندارد که برای مثال گفته شود این میزان هولوگرام را به فلان کارگزار داده‌ایم.حتی در تلاشیم تا انحصاری که کارگزاری‌ها دراین زمینه دارند، شکسته شود و اگر قرار است بودجه به شکل غیر نقد عمل شود، به شکل ذی نفع واحد و برای همگان باشد یا کلا حذف شود.

    یکپارچه‌سازی سامانه‌های شهرداری

یکی از موضوعاتی که کمیته شفاف‌سازی بارها درباره آن صحبت کرده است، یکپارچه‌سازی سامانه‌های شهرداری است. آروین در این باره نیز توضیحاتی ارایه کرد و گفت: یکپارچگی سامانه‌های شهرداری تهران به خصوص سامانه‌های ثبت عملکرد مالی بسیار اهمیت دارد. زیرا بسیار مهم است داده‌هایی که وارد این سامانه می‌شوند، معتبر باشند. برای مثال، وقتی داده عملکرد بودجه با داده عملکرد مالی تفاوت 100درصدی داشته باشد ناشی از عدم اتصال این دو سامانه است. یا زمانی که در سامانه قراردادها مبلغی برای یک قرارداد تعیین شده اما در سامانه مالی مبلغ دیگری برای آن قرارداد قید شده باز هم ناشی از این عدم اتصال این دوسامانه است. در سامانه کنترل پروژه، پیشرفت پروژه و صورت وضعیت یک عدد است اما در سامانه مالی که نگاه می‌کنید این میزان متفاوت است. مغایرت اطلاعات بین سامانه‌ها در نهایت باعث می‌شود شهروندان نتوانند به هیچ کدام از این سامانه‌ها اعتماد کنند.

او تاکید کرد: در واقع یکپارچگی این سامانه‌ها کمک می‌کند اطلاعات در جزئی‌ترین حالت در سامانه‌های ذی ربط وجود داشته باشد. در عین حال، اتصال آن به سامانه‌های دیگر ضامن این خواهد بود که این اطلاعات معتبر است.یعنی برای یک قرارداد یک مبلغ، یک موضوع، یک پیشرفت ریالی و فیزیکی در تمام سامانه‌ها وجود داشته باشد. در غیر این صورت، هم نهادهای سیاست‌گذار و نظارتی سردرگم می‌شوند و هم برنامه‌ریزی‌های شهرداری را با چالش مواجه خواهد کرد.بنابراین اتصال و یکپارچگی سامانه‌های شهرداری به خصوص سامانه‌های عملکرد مالی بسیار مهم است.

آروین در پاسخ به اینکه یکپارچه کردن سامانه‌های شهرداری چه زمانی عملیاتی می‌شود، ‌اظهار کرد: خوشبختانه سامانه قراردادها و سامانه کنترل پروژه در سطح مناطق شهرداری تهران به صورت کامل به سامانه مالی متصل شده است و در تلاشیم تا سامانه بودجه نیز به سامانه مالی شهرداری متصل شود.یکی از مهم‌ترین سامانه‌ها، سامانه جامع املاک است که باید به سامانه مالی متصل شود .اکنون عملیات مالی را در سامانه املاک داریم اما مشخصات املاک در آن وجود ندارد. اساسا سامانه جامع املاک سامانه‌ای است که اطلاعات کمی در آن ثبت شده که چندان هم قابل استفاده نیست . از سوی دیگر اطلاعاتی که در سامانه مالی وجود دارد بسیار ناچیز است و فقط عدد و ارقام را نشان می‌دهد اما نمی‌گوید که کدام پلاک ثبتی با چه مشخصاتی و به چه کسی واگذار شده است. از این جهت اتصال سامانه جامع املاک به سامانه مالی یکی از مهم‌ترین اولویت‌های ماست که امیدورایم به زودی و تا پایان فروردین سال 98 محقق شود.

او ادامه داد: همان‌طور که گفتم سامانه بودجه نیز قرار است به سامانه مالی متصل شود و وقتی همه اینها در سطح مناطق یکپارچگی پیدا کند، در سطح واحدهای تابعه سامانه مالی راه‌اندازی خواهد شد و درادامه در سامانه‌های دیگر نیز در سطح واح‌های تابعه می‌توانند ثبت اطلاعات انجام دهند.

    سامانه مزایده‌ها و مناقصه‌های شهرداری؟

آروین با بیان اینکه شورای شهر تلاش می‌کند تا شهروندان در جریان رویدادها باشند، تصریح کرد: سال گذشته سعی کردیم تا با فراهم کردن زمینه پخش آنلاین جلسات، انتشار آرا و ... نظارت همگانی را افزایش دهیم و برنامه آتی ما ایجاد سامانه جامع مناقصه‌ها و مزایده‌هاست، چرا که مزایده‌ها در سامانه قراردادها ثبت نمی‌شود و برای جلوگیری از تخلف این مهم محقق می‌شود. همچنین از آنجایی که تخلفات زیادی در حوزه شهرسازی رخ می‌دهد درصدد آن هستیم که طی هماهنگی با معاونت شهرسازی، پرونده پروانه‌های صادر شده نیز روی سامانه‌ای برخط منتشر شود.

رییس کمیته شفافیت شورای شهر تهران در ادامه جزییات سامانه قراردادهای بالای یک میلیارد شهرداری تهران را تشریح کرد و گفت: خوشبختانه در فاز اول، قراردادهای بالای یک میلیارد تومان در سامانه‌ شفافیت ثبت شده است.دقت داشته باشید که اطلاعات سامانه آنلاین است و این سامانه برخط بوده و هر گونه تغییر در قرارداد بلافاصله در سامانه ثبت می‌شود و تاکید داشتیم که در درج اطلاعات واسطه‌ای وجود نداشته باشد و به همین دلیل سامانه را برخط در نظر گرفتیم. یکی از نقاط قوت این سامانه، خروجی اکسل آن است، من در مورد قراردادهایی که قبلا بسته شده صحبت نمی‌کنم؛ چرا که معتقدم اگر مدیریت شهری تخلفی در زمینه قراردادها داشته است باید نهاد قضایی آن را پیگیری کند و هدف این سامانه افشاگری نیست بلکه هدف نظارت همگانی بوده که بر همین اساس تمام قراردادهایی که از ابتدای دوره مدیریت شهری جدید منعقد شده روی این سامانه قرار دارد. به دنبال آن هستیم که طی همکاری با معاونت فناوری و معاونت مالی مجموع قراردادها با یک مجری فارغ از مبلغ منتشر شود، در فازهای بعدی حتما این اتفاق رخ می‌دهد تا شائبه خرد شدن مبلغ قراردادها برای عدم انتشار در این سامانه رفع شود.

    انتشار برخط پروانه‌های ساختمانی

او در پاسخ به سوالی در خصوص عدم بارگذاری اطلاعات املاک واگذار شده و تهاتر شده گفت: این اطلاعات در این سامانه نیست، چرا که اساسا جنس آنها با قراردادهای مالی متفاوت است. هنوز برخی سازمان‌ها و شرکت‌های شهرداری به‌طور کامل اطلاعات قراردادهای خود را ثبت نکرده‌اند، سامانه تامین مالی در تمام شرکت‌ها و... شهرداری باید به سامانه قراردادها وصل شود و تنها دو علت وجود دارد که این اطلاعات ثبت نشود که یا اینکه آن سازمان یا شرکت قراردادی نداشته یا اینکه هنوز اطلاعات‌شان را وارد سامانه نکرده‌اند که باید هر چه زودتر این مهم محقق شود.هدف اصلی ما در انتشار قراردادها تحقق نظارت همگانی بود، اگر مردم بر فعالیت‌های شهرداری نظارت داشته باشند، نظارت کارآمدتری خواهیم داشت.