پیامد 4 سال جنگ علیه یمن و چشم‌‏انداز آن

سید رضی عمادی|

جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن از روز 26 مارس 2015 وارد پنجمین سال خود شد. در این نوشتار، پیامدهای چهار سال جنگ و همچنین چشم‌‌انداز آن در پنجمین سال بررسی می‌شود.

جنگ عربستان سعودی و متحدانش علیه یمن، فقیرترین کشور عربی از روز 26 مارس 2015 آغاز شد. مقام‌‌های سعودی اعلام کرده بودند این جنگ طی کمتر از 20 روز با سرکوب انصارالله یمن خاتمه خواهد یافت و عبدربه منصورهادی، رییس‌جمهوری مستعفی و فراری یمن به رأس هرم قدرت در این کشور بازخواهد گشت. این در حالی است که این جنگ از روز 26 مارس 2019 وارد پنجمین سال خود شد و موقعیت انصارالله و متحدانش نیز قابل مقایسه با قبل از آغاز این جنگ نیست و انصارالله سازمان‌‌یافته‌‌ترین گروه سیاسی در یمن کنونی محسوب می‌شود.

جنگ عربستان سعودی علیه یمن خسارت‌‌های زیادی به این کشور در ابعاد انسانی و غیرانسانی وارد کرد و مصادیق این خسارت‌‌ها به گونه‌‌ای است که می‌توان گفت عربستان در یمن مرتکب جنایت‌‌های چهارگانه تصریح شده در اساسنامه دیوان بین‌المللی کیفری شامل جنایت علیه صلح، جنایت علیه بشریت، جنایت جنگی و جرم تجاوز شده است.

طی چهار سال گذشته، ائتلاف سعودی حدود 20 هزار حمله هوایی علیه یمن انجام داده است. مطابق گزارش مرکز قانونی حقوق و توسعه، طی 4 سال گذشته جمعاً 39 هزار و 856 یمنی بطور مستقیم در اثر حمله‌های ائتلاف سعودی کشته و زخمی شده‌‌اند. مطابق این گزارش، طی 4 سال گذشته 15 هزار و 504 یمنی کشته شده‌‌اند که شامل 3 هزار و 677 کودک، 2 هزار و 361 زن و 9 هزار و 466 مرد است. در همین حال، طی 4 سال گذشته 24 هزار و 352 نفر نیز زخمی شده‌‌اند که شامل 3 هزار و 761 کودک، 2 هزار و 742 زن و 17 هزار و 849 مرد است. این در حالی است که مطابق گزارش صندوق بین‌المللی نجات کودکان نیز 85 هزار کودک زیر 5 سال یمنی طی 4 سال گذشته در اثر بمباران یا بیماری جان خود را از دست داده‌‌اند.

مطابق گزارش سازمان ملل متحد، 80 درصد از جمعیت 24 میلیونی یمن شامل بیش از 12 میلیون و 300 هزار کودک به کمک‌‌های بشردوستانه نیاز دارند. «لیز گراندی»، هماهنگ‌‌کننده امور انسانی سازمان ملل در یمن روز 28 مارس 2019 گفت: «بیش از 10 میلیون یمنی تنها یک گام با قحطی و مرگ فاصله دارند و 7 میلیون نفر نیز دچار سوء تغذیه هستند.» همچنین مطابق گزارش صندوق بین‌المللی نجات کودکان، برآورد می‌شود که دو میلیون کودک یمنی به آب بهداشتی و بهداشت و 46 درصد از جمعیت نیز به آب بهداشتی دسترسی ندارند. مطابق این گزارش، نزدیک به نیمی از همه کودکان بین 6 ماه تا 5 سال با سوء تغذیه شدید مواجه هستند. تقریباً همه منابع غذایی شامل بازارها، کشتزارها و واردات غذایی طی چهار سال گذشته بمباران شده است. قیمت غذاهایی که در یمن موجود است نیز به حدی بالا است که مردم فقیر یمن توان خرید آن را ندارند.

در همین حال، شیوع بیماری وبا بر وخامت اوضاع انسانی در یمن به‌شدت افزوده است. مطابق گزارش نهادهای بین‌المللی، بدترین فاجعه وبا در جهان از سال 1949 تاکنون در یمن به وجود آمده که تنها در سال 2017 بیش از یک میلیون یمنی با وبا مواجه شده‌‌اند. این آمار در شروع سال 2018 کاهش داشته است، اما بار دیگر از ژوئن 2018 شیوع شد و موج سوم این بیماری نیز از ژانویه 2019 آغاز شده است. «لیز گراندی»، هماهنگ‌کننده امور انسانی سازمان ملل در یمن روز 28 مارس 2019 در این خصوص نیز گفت در حال حاضر بیماری وبا در سراسر یمن شیوع یافته و طی سه ماه گذشته جان 200 نفر را گرفته است و بیش از 110 هزار نفر نیز به این بیماری مبتلا هستند. مطابق گزارش موسسه بین‌المللی نجات کودکان، در دو هفته ابتدایی ماه مارس 40 هزار یمنی به بیماری وبا مبتلا شده‌‌اند که در مقایسه با ماه قبل از آن 150 درصد رشد داشته است که بیش از یک سوم آنها کودکان زیر 15 سال بوده‌‌اند. به عبارت دیگر، تقریباً هزار کودک یمنی هر روز به بیماری وبا دچار شده‌‌اند.

در همین حال، مرکز «یتیم» نیز چندی پیش در گزارشی اعلام کرد که تعداد ایتام در یمن به یک میلیون و 100 هزار نفر می‌‌رسد. در این گزارش آمده است که: «حدود 60 درصد از ایتام یمن نتوانسته‌‌اند تحصیل خود را به پایان ببرند، 3 درصد دچار معلولیت هستند، 4 درصد مبتلا به مشکلات روانی خصوصاً افسردگی هستند، 9درصد از مادران ایتام هم مبتلا به بیماری‌های مختلف و معلولیت هستند.» در گزارش نهاد «یتیم» آمده است که: «حدود 70 درصد از خانواده‌های ایتام به خدمات درمانی ضروری نیاز دارند و نمی‌توانند داروی مورد نیاز خود را خریداری و هزینه بیمارستان را تأمین کنند.»

به لحاظ زیرساختی، بیش از 1800 مدرسه در مناطق مختلف یمن غیرقابل استفاده شده است. در اثر از بین رفتن مدارس یا آوارگی مردم، بیش از 2 میلیون کودک یمنی از مدرسه و آموزش محروم شده‌‌اند. مطابق گزارش مرکز قانونی حقوق و توسعه، طی چهار سال گذشته، 15 فرودگاه، 2 هزار و 661 جاده و پل، هزار و 824 نهاد دولتی، 14 بندر، 193 ایستگاه و ژنراتور برق، 434 شبکه ارتباطی، 341 مرکز بهداشتی و بیمارستان، 945 مسجد و به خصوص 424 هزار و 654 منزل مسکونی مردم یمن در اثر حمله جنگنده‌های ائتلاف سعودی تخریب شده یا آسیب دیده است. در اثر این جنگ، بیش از نیمی از مراکز بهداشتی یمنی بسته شده یا فعالیت محدودی دارند. در 18 درصد از مناطق یمن هیچ پزشکی وجود ندارد که یا اغلب پزشکان در اثر جنگ از یمن خارج شده‌‌اند یا به دلیل ناامنی و هراس از جان خود در مراکز بهداشتی و بیمارستان‌‌ها حاضر نمی‌شوند. این جنایت‌ها حتی در روز 26 مارس 2019 که ورود جنگ یمن به پنجمین سال بود نیز تکرار شد. تنها در روز 26 مارس 26 حمله هوایی انجام شد که طی این حمله‌ها 8 نفر کشته و 7 نفر زخمی شده‌‌اند، 11 منزل و یک بیمارستان آسیب دید.

  جنگ علیه یمن و رسوایی نهادهای بین‌المللی

با وجود آمارهای ذکر شده از جنایت‌‌های ائتلاف سعودی علیه یمن، طی چهار سال گذشته نهادهای بین‌المللی تصمیم‌‌ساز به خصوص سازمان ملل و رکن مهم آن شورای امنیت هیچ اقدامی برای اعمال فشار به عربستان سعودی جهت توقف این جنگ انجام نداده‌‌اند. مهم‌ترین تلاشی که توسط سازمان ملل متحد انجام شد، فراهم کردن زمینه مذاکره میان گروه‌های یمنی بود. این مذاکرات در دسامبر 2018 با نظارت سازمان ملل متحد در استکهلم سوئد برگزار شد و طرفین به توافق‌‌هایی از جمله آتش بس در الحدیده، ارسال کمک‌‌های بشردوستانه و تبادل اسراء دست یافته‌‌اند، اما کارشکنی آل سعود سبب شد عملاً توافق استکهلم با شکست مواجه شود.

در همین حال، حمایت غرب به خصوص امریکا از این جنگ نیز در سال چهارم آن آشکارا اثبات شد. روزنامه امریکایی نیویورک تایمز روز سوم مه 2018 در گزارشی از حضور مخفیانه نیروهای ویژه امریکا معروف به کلاه سبزها در مرز عربستان با یمن با هدف کمک آنها به نظامیان سعودی خبر داد. در گزارش این روزنامه آمده است: «یک گروه چند نفری از نیروهای کلاه سبزها به مرز عربستان با یمن منتقل شده و به مکان‌‌یابی و تخریب انبار موشک‌‌های حوثی‌‌ها در یمن کمک می‌کنند.» سنا و مجلس نمایندگان امریکا نیز در مارس 2019 صریحاً به حمایت این کشور از ائتلاف سعودی در جنگ علیه یمن اذعان کرده‌‌اند. نمایندگان مجلس سنای امریکا در مارس 2019 قطعنامه‌‌‌ای را که خواستار قطع حمایت‌‌‌های نظامی دولت این کشور از ائتلاف سعودی در جنگ یمن است، با 54 رأی موافق در مقابل 46 رأی مخالف به تصویب رساندند. مجلس نمایندگان که 435 کرسی دارد نیز با رای مثبت 248 نماینده، قطعنامه پایان حمایت از ائتلاف سعودی را تصویب کرده‌‌اند.

فشارهای حداقلی که کشورهای اروپایی و مجالس امریکا در ماه‌های پایانی سال 2018 به عربستان سعودی وارد کرده‌‌اند، بیش از آنکه ناشی از جنایت‌‌های آل سعود و متحدانش علیه یمن باشد ناشی از جنایتی بود که با طراحی محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی علیه جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری این کشور در استانبول ترکیه انجام و این روزنامه‌نگار به طرز فجیعی به قتل رسید و بدنش مثله مثله شد.

  چشم‌‌انداز جنگ در پنجمین سال

حمله‌های روزانه جنگنده‌های سعودی و تداوم انفعال غرب در مقابل جنایت‌‌های آل سعود علیه یمن گویای این است که این جنگ همچنان ادامه خواهد داشت و چشم‌‌انداز روشنی برای پایان دادن به این جنگ دیده نمی‌شود. در همین حال، به نظر نمی‌‌رسد که تلاش میانجی‌‌گرایانه سازمان ملل متحد نیز به نتیجه سازنده‌‌ای برای توقف یا کاهش این بحران منجر شود زیرا هنوز اراده جامعه جهانی بر خاتمه دادن به این جنگ قرار ندارد و از سوی دیگر دولت مستعفی یمن نیز اختیار و استقلال برای تصمیم‌گیری در مذاکرات و اجرای آن را ندارد و کاملاً به عربستان سعودی وابسته است، کمااینکه منصورهادی، رییس‌جمهوری مستعفی و شمار دیگری از مقامات دولت مستعفی یمن در ریاض، پایتخت عربستان سعودی مستقر هستند.

عربستان سعودی در حالی به تداوم این جنگ تا اشغال صنعا و به حاشیه راندن انصارالله تاکید دارد که از یک سو در چهارمین سال جنگ توانمندی پدافندی ارتش و نیروهای مردمی یمن افزایش قابل ملاحظه‌‌ای داشته و ضربه‌های سنگینی به عربستان سعودی و امارات وارد کرده‌‌اند و از سوی دیگر این جنگ روزانه 200 میلیون دلار برای عربستان سعودی هزینه دارد و تداوم این جنگ یکی از علل روند صعودی کسر بودجه عربستان سعودی است.منبع:شمس