انگلیسی، فرزند ناتنی آموزش و پرورش
اگرچه سال‌ها از آموزش زبان انگلیسی در مدارس کشور می‌گذرد اما این زبان هنوز نتوانسته جای خود را میان آموزش‌های رسمی باز کند و به کیفیت مناسبی برسد. شیوه‌های آموزش زبان در مدارس آنقدر قدیمی است که کمتر دانش‌آموزی بعد از پایان دوران تحصیلات می‌تواند به زبان انگلیسی صحبت کند و قواعد آن هم خیلی زود از ذهن دانش‌آموزان پاک می‌شود. نتیجه چنین وضعی عملا زبان انگلیسی را به مهارتی تبدیل می‌کند که باید آموزش آن را در جایی خارج از مدرسه دنبال کرد که آن هم با صرف هزینه بسیار همراه است.
با این وجود اگرچه آموزش زبان انگلیسی همواره میان مسوولان مورد کشمکش بوده و درمقطعی هم گنجاندن این واحد درسی در فوق برنامه مدارس ابتدایی غیرقانونی و ممنوع اعلام شد اما ناکارآمدی آموزش زبان انگلیسی در مدارس موضوعی است که چندی پیش رییس‌جمهور هم از آن انتقاد کرد. حسن روحانی درباره این موضوع گفت: «زبان خارجی را در مدارس نباید از آموزش گرامر شروع کرد. آیا دانش‌آموزان ما می‌توانند 2 دقیقه به زبان خارجی صحبت کنند؟ جوان ممکن است به کلاس‌های دیگر برود تا زبان یاد بگیرد، اگر در کلاس زبان یاد نگیرد. می‌رود خصوصی یاد می‌گیرد. او که می‌فهمد زبان لازمه زندگی امروز است. عقلش می‌رسد این چیزی نیست که به زور بگوییم الا و بلا تو باید یک زبان یاد بگیری در دنیا هم هر جا رفتی مشکل طرف مقابل است که فارسی نمی‌فهمد. امروز برخی از زبان‌ها یادمان نرود که زبان علم است. یعنی بدون مجهز شدن به آن زبان ما راه به علم و اعماق علم پیدا نمی‌کنیم کما اینکه اگر کسی به زبان عربی مسلط نباشد اعماق دین را نمی‌تواند سیر کند. زبان یک ویژگی‌ها و نکاتی دارد. شما قرآن را با ترجمه فارسی ده بار هم بخواهید با کسی که به عربی مسلط است فرق می‌کند البته باید حداقل ترجمه را داشته باشیم اما فرق می‌کند.»
اظهارات رییس‌جمهور در حالی است که وزیر آموزش و پرورش آموزش زبان را از برنامه‌های این وزارتخانه می‌داند که تاکنون در آن موفق نبوده است. محمد بطحایی روز گذشته در نشست خبری در واکنش به انتقادات رییس‌جمهور در زمینه آموزش زبان در مدارس بیان کرد: اشاره رییس‌جمهور نه فقط زبان انگلیسی بلکه زبان عربی هم بود و اینکه آموزش طوری است که دانش‌آموز در سطح مکالمه دو جمله عربی هم نمی‌تواند صحبت کند. همچنین آموزش زبان را باید از انحصار خارج کنیم. این از اهداف ماست که نتوانستیم موفق شویم و تاسف ما برای الان نیست.
او افزود: تلاش کردیم انحصار از زبان انگلیسی خارج شود که تاکنون موفقیتی نداشتیم. فرمایش رییس‌جمهور را دنبال می‌کنیم و روش آموزش که بخشی به معلمان برمی‌گردد را باید تصحیح کنیم و آنگونه که رییس‌جمهور گفت لااقل در متوسطه دوم به سمتی برویم که بچه‌ها بتوانند در حد مکالمه هم تخصص و مهارتی پیدا کنند و تکیه محض بر گرامر نباشد.
گره کار آموزش زبان در مدارس کجاست؟
انتقادات رییس‌جمهور و توضیحات وزیر آموزش و پرورش درباره ضعف مهارت دانش‌آموزان برای مکالمه به زبان انگلیسی در حالی است که کارشناسان آموزش و مدرسان زبان انگلیسی، معتقدند آموزش و پرورش برای تقویت آموزش این درس در مدارس باید از تجربه آموزشگاه‌های خصوصی استفاده کند. مژگان احمدی، از معلمان زبان انگلیسی متوسطه دوم که تجربه تدریس زبان در آموزشگاه‌های خصوصی را هم دارد درباره این موضوع به «تعادل» گفت: روش تدریس زبان در مدارس کشور یک روش قدیمی و بدون بازده است. در اکثر مدارس، تدریس زبان با نوشتن الفبای انگلیسی و خواندن از روی کتاب آغاز می‌شود. با وجود اینکه ساعات زیادی صرف خواندن، درس دادن و تهیه مواد ارزشیابی می‌شود، اما جز صرف منابع مالی و انسانی فراوان، سود دیگری عاید دانش‌آموزان و جامعه نخواهد شد، چرا که از روشی منسوخ و غیرکاربردی استفاده می‌شود.
او افزود: یادگیری زبان دوم باید با یادگیری همزمان مهارت‌های چهارگانه گوش دادن، صحبت کردن، خواندن و نوشتن همراه باشد، یکی از مشکلاتی که زبان‌آموزان با آن مواجه هستند، عدم هماهنگی بین شنیدن و صحبت کردن مدام است و عمدتا نمی‌توانند هم بشنوند و هم صحبت کنند. به زبان انگلیسی به عنوان موضوعی مثل ریاضی و علوم نگریسته می‌شود، به همین خاطر مفهوم نیازها در بیرون از کلاس اهمیت خود را از دست می‌دهند. در دنیای واقعی زبان، یک دنیای صوتی است، در حالی که سیستم آموزشی موجود، دنیایی مبتنی بر متن است، این باعث می‌شود که مشکل تلفظ نیز بر مشکلات افزوده شود.
احمدی با بیان اینکه آموزش زبان در مدارس ما قواعد و گرامر محور است، عنوان کرد: یادگیری این قواعد در بسیاری از موارد غیر‌ضروری است، لذا باید تلاش کرد تا آموزش بر اساس مکالمه و گفت‌وگویی انجام شود. از طرف دیگر مشکل اصلی در زمینه آموزش زبان انگلیسی در مدارس کمبود زمان است. ساعت درس زبان خیلی کم است. حداقل باید ۲ ساعت تدریس زبان داشته باشیم اما ۷۵ دقیقه بیشتر نمی‌توان تدریس کرد. منظور این است وقت کلاس به حضور و غیاب، تمرین، ساکت کردن دانش‌آموزان و در نهایت درس دادن می‌گذرد. در حالی که در آموزشگاه‌ها حداقل سه روز در هفته نزدیک به سه ساعت مدت زمان قانونی کلاس است که طبیعی است که نتیجه بهتری هم حاصل می‌شود. همچنین مشکل عمده دیگر، تعداد بالای دانش‌آموزان سر کلاس درس است. به نحوی که تعداد دانش‌آموزان من در یک کلاس، ۳۷ نفرند و در واقع برای هر نفر ۲ دقیقه هم نمی‌توان وقت گذاشت که البته باید توجه کرد دانش‌آموزان یک کلاس درس توانایی‌های متفاوتی در زمینه زبان دارند در حالی که در آموزشگاه‌ها تمام شاگردان حاضر در یک کلاس در یک سطح آموزشی قرار دارند و کلاس هم تقریبا حالت نیمه‌خصوصی داشته که جمعا به 15 نفر می‌رسد.
احمدی یکی از مشکلات دیگر را قدیمی بودن محتوای کتاب درسی دانست و بیان کرد: در آموزشگاه‌ها کتاب‌هایی که مرجع تدریس است مطابق سیستم‌های نوین آموزش تغییر می‌کنند و به‌روز می‌شوند اما در آموزش و پرورش تالیف کتاب درسی به راحتی انجام نمی‌شود و گاه یک کتاب آموزش زبان ده سال مرجع تدریس معلمان است.
او با بیان اینکه عوامل زیادی در ضعف یادگیری زبان انگلیسی تأثیرگذار است، گفت: کمبود استعداد لازم برای یادگیری، ترس و اضطراب در کلاس، مبهم بودن اهداف یادگیری درس زبان انگلیسی برای دانش‌آموزان، شروع نکردن درس زبان انگلیسی از دوره ابتدایی، نبود جو و فضای شاد در کلاس درس، تفاوت سرعت یادگیری در بین دانش‌آموزان، نداشتن تمرکز حواس و دقت در گوش دادن به گفتار معلم، کمرویی و خجالتی بودن برخی دانش‌آموزان، کاربرد نداشتن زبان انگلیسی در زندگی روزمره بسیاری از دانش‌آموزان، کمبود امکانات و محرومیت‌های منطقه‌ای از جمله این مشکلات است.
