نگاهی بر افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی
محمود رضایی
مدرس دانشگاه
در حسابداری تعهدی، ارزش دارایی‌ها به بهای تمام شده تاریخی یعنی به قیمت‌هایی که خریداری شده‌اند، ثبت می‌شوند. در کشورهایی که تورم زیادی وجود دارد، پس از گذشت حتی چند سال از تاسیس شرکت، دارایی‌های ثابت مشهود ارزشی بسیار متفاوت از آنچه ثبت شده‌اند، پیدا می‌کنند. این شرکت‌ها می‌توانند دارایی‌های ثابت مشهود خود نظیر زمین، ساختمان، ماشین‌آلات و تجهیزات، سرمایه‌گذاری‌ها و... را تجدید ارزیابی کنند تا با به روز شدن دارایی‌ها در ترازنامه، شفافیت بهتر صورت‌های مالی و تصمیم‌گیری بهتر سهام‌داران درخصوص ارزش ذاتی شرکت را فراهم کنند. این موضوع البته برای وضعیت سودآوری و ادامه فعالیت شرکت تقریبا هیچ منفعتی ندارد. در واقع مازاد تجدید ارزیابی درآمد تحقق‌نیافته تلقی می‌شود، زیرا تجدید ارزیابی فقط انتساب ارزش‌های جدید به دارایی‌های موجود و واقعی است. افزایش مبلغ دفتری یک دارایی ثابت مشهود در نتیجه تجدید ارزیابی آن (درآمد غیرعملیاتی تحقق نیافته ناشی از تجدید ارزیابی) مستقیماً تحت عنوان مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها ثبت و در ترازنامه به عنوان بخشی از حقوق صاحبان سرمایه طبقه‌بندی می‌شود و در صورت سود و زیان جامع انعکاس می‌یابد. تفاوت اساسی این نوع افزایش سرمایه با سایر موارد در این است که افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی‌ها موجب ورود وجوه نقد یا خروج جریان نقدینگی نخواهد شد، از این رو با انواع مرسوم افزایش سرمایه تفاوت دارد.
برخی از دلایل این نوع افزایش سرمایه به شرح ذیل است:
گاهی شرکت‌های قدیمی که سرمایه اسمی کمی دارند به منظور استفاده از ظرفیت بدهی خود و دریافت تسهیلات مالی بیشتر اقدام به افزایش سرمایه از این محل می‌کنند.
شرکت‌های مشمول ماده 141 قانون تجارت برای خروج از شرایط ورشکستگی اقدام به این‌کار می‌کنند.
همچنین شرکت‌های دارای نسبت بدهی بالا (بدهی به حقوق صاحبان سهام) که توانایی دریافت وام جدید را ندارند، اقدام به این نوع افزایش سرمایه می‌کنند.
در بانک‌ها و لیزینگ‌ها و شرکت‌های با ظرفیت مالی افزایش سرمایه اسمی در ترازنامه موجب بهبود نسبت کفایت سرمایه و افزایش قدرت وام دهی می‌شود.
همچنین در بیمه‌ها نیز افزایش سرمایه اسمی می‌تواند قدرت بیمه‌ها را برای افزایش میزان سرمایه‌گذاری بالاببرد. گاهی اوقات این مدل افزایش سرمایه در زمان فروش و ارزش‌گذاری شرکت موجب شفافیت در قیمتگذاری می‌شود. البته باید به یاد داشت که موارد فوق در بسیاری از شرکت‌ها کاربرد ندارد و این مدل افزایش سرمایه به ویژه برای دارایی‌هایی که استهلاک آنها ثبت می‌گردد (همه دارایی‌ها به جز زمین) عملا موجب افزایش هزینه می‌گردد و در نتیجه در بسیاری از موارد توصیه نمی‌گردد.
معافیت مالیاتی تجدید ارزیابی دارایی‌ها
در آیین نامه اجرایی ماده 17 قانون حداکثر استفاده از توان تولیدی و خدماتی در تامین نیازهای کشور و تقویت آنها در امر صادرات و اصلاح ماده 104 قانون مالیات‌های مستقیم- مصوب 13- موضوع مصوبه شماره 90836 / ت 48793 ه مورخ 18/ 4/ 1392 هیات محترم وزیران آمده است:
بنگاه‌های اقتصادی که طی پنج سال اخیر اقدام به تجدید ارزیابی دارایی‌های خود نکرده‌اند، در صورتی که با رعایت مقررات قانونی و مفاد این آیین‌نامه، دارایی‌های خود را از تاریخ 25/ 6/ 1391 تا 24/ 6/ 1396 تجدید ارزیابی کرده و مازاد حاصل از آن را به حساب سرمایه منظور کنند، از شمول مالیات معاف خواهند بود.
همچنین در جز 2 ماده 282 از بند 60 قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم آمده است:
ماده282 از تاریخ لازم‌الاجرا شدن قانون اصلاح قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 31/ 4/ 1394، احکام مالیاتی قوانین زیر لغو می‌شود:
ماده (17) قانون استفاده از حداکثر توان تولیدی و خدماتی در تامین نیازهای کشور و تقویت آن در امر صادرات و اصلاح ماده (104) قانون مالیات‌های مستقیم مصوب 1/ 5/ 1391.
این مواد عملا ادامه معافیت مالیاتی را در سال‌های بعد با ابهام روبرو نمودند به گونه‌ای که در چند سال گذشته این معافیت مالیاتی به صورت سالانه تکرار می‌شده و در سال گذشته نیز تنها شرکت‌هایی که مشمول ماده 141 قانون تجارت بودند، مشمول معافیت مالیاتی می‌شدند.
در سال 1397 دولت به مجلس لایحه‌ای تقدیم نموده که در این لایحه افزایش سرمایه‌ها معاف از مالیات می‌شدند مجلس نیز آن را مصوب نموده و طبق قانون در اختیار شورای نگهبان جهت تایید قرار گرفت. این لایحه به دلیل وجود بار مالی برای دولت از سوی شورای نگهبان رد شده و در مرتبه دوم نیز، این شورا توضیحات مجلس در این خصوص را نپذیرفت و پس از کش و قوس‌های فراوان، در نهایت تأیید گشت.
فعلا نکته مهم این است که انجام این افزایش سرمایه با وجود مالیات به صلاح شرکت‌ها نیست و مهم‌ترین نکته برای شرکت‌های مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت این است که این شرکت‌ها پس از افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی، هر چه سریعتر اقدام به کاهش زیان و سودآوری نمایند، چرا که صرفاً با این مدل افزایش سرمایه قادر به سودآوری نیستند.
