فراتر از فروپاشی دیوار تحریم‌ها
مجید اعزازی|
دبیرگروه راه‌وشهرسازی|
تحویل محموله 130 هزار تنی نفت کوره ایران در یکی از بنادر چین همزمان با رایزنی‌های محمد‌جواد ظریف، وزیر خارجه ایران با مقام‌های آن کشور، نه‌تنها تخطی آشکار اژدهای آسیا از سیاست‌های تحریم‌آمیز امریکا به شمار می‌رود و فروپاشی دیوار تحریم‌ها را نوید می‌دهد که آینده‌ای تازه از مناسبات سیاسی و اقتصادی در فضای بین‌الملل را به تصویر می‌کشد.
1- جنگ تجاری چین و امریکا موضوع جدیدی نیست، اما این مساله در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ به دلیل وضع تعرفه‌های سنگین بر واردات کالاهای چینی و همچنین به اجرا گذاشتن برخی سیاست‌ها همچون ضوابط جدید پذیرش مهاجر، ابعاد جدیدی پیدا کرده و از سوی مجله اکونومیست، نوعی «جنگ سرد» توصیف شده است. جنگی که طی روزهای گذشته تشدید شده و به نظر می‌رسد، چین در این جنگ از کارت «برجام» نیز استفاده می‌کند و به پشتوانه این توافقنامه بین‌المللی، نه‌تنها دور تازه تحریم‌ها علیه تهران را غیرقانونی اعلام کرده که در عمل نیز از این تحریم‌ها پیروی نمی‌کند، مساله‌ای که هنوز سایر طرف‌های برجام (تروئیکای اروپا و روسیه) شجاعت یا فرصت انجام آن را نیافته‌اند.
2- تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه و آلمان) به همراه سایر اعضای اتحادیه اروپا طی دوران زمامداری ترامپ مشکلات کمتری نسبت به چین نداشته‌اند. امریکای ترامپ هم برای آنها فاجعه‌بار بوده به گونه‌ای که نه‌تنها رشته‌های گفتمانی، آرمانی، امنیتی و تاریخی جهان غرب در دو طرف اقیانوس اطلس را گسسته که پیوندهای تجاری فراآتلانتیک را نیز سست کرده است. وضع تعرفه برای ورود کالاهای غربی به امریکا و همچنین خروج واشنگتن از معاهدات راهبردی همچون معاهده آب و هوایی پاریس، برجام و... امریکا را از یک هم‌پیمان قدر به یک آشنای خطرناک تبدیل کرده است. اما اروپا به دلیل همان پیوندهای کمی و کیفی قدیمی تمایل دارد تا این دوره از حکومتداری امریکا را به حساب این کشور ننویسد، از همین رو، چراغ خاموش و با محافظه‌کاری به انتظار آخرین روز کاری ترامپ در کاخ سفید نشسته‌اند. اما دوران ترامپ برای اروپا آموزنده هم بوده است به گونه‌ای که در اتاق‌های فکر اتحادیه اروپا، درباره راه‌های گریز از هژمونی دلار امریکا و تقویت یورو به میان آمد و در این میان، دور جدید تحریم‌ها علیه ایران به فرصت مناسبی برای راه‌اندازی سیستم تبادلات مالی مبتنی بر یورو تبدیل شد. اما تاکنون، این سیستم به صورت تام و تمام به منصه ظهور نرسیده است.
3- معنای حرکت اخیر چین در خرید نفت از ایران در دوران تحریم‌های یکجانبه امریکا، برای کشورمان می‌تواند به معنی فروپاشی دیوار تحریم‌ها با اتکا به قدرت نرم توافقنامه برجام باشد؛ برای اروپا الگو شود و در مورد امریکای ترامپ، تلنگری برای تجدید نظر در سیاست‌های بین‌المللی این کشور به شمار رود. طی ماه‌های اخیر، گروهی از تحلیلگران امریکایی به این مساله اذعان داشته‌اند که با تداوم رفتارهای تجاری و سیاسی دولت ترامپ در عرصه بین‌الملل و استفاده بیش از حد از ابزار تحریم، جایگاه دلار و هژمونی اقتصادی امریکا در تجارت بین‌الملل تضعیف می‌شود. تاکنون نیز کشورهای متعددی از حذف دلارامریکا در مبادلات دوجانبه خود سخن به میان آورده‌اند و در آخرین مورد دیروز روسیه و ونزوئلا اعلام کردند که دلار را از مبادلات دوجانبه خود حذف خواهند کرد. از همین رو، در صورتی که حرکت چین روی سایر طرف‌های برجام اثر‌گذار باشد و اروپا را در عزم خود برای تقویت یورو مصمم‌تر کند، تحقق پیش‌بینی این دسته از تحلیلگران دور از انتظار نخواهد بود و در این صورت، می‌توان نظم مالی جدیدی را برای جهان متصور شد.
