نوسازی در بن بست

تعادل|  

مسیر نوسازی ناوگان تاکسیرانی کشور مسدود شده و به نقطه صفر در اجرا رسیده است؛ «طرح نوسازی تاکسی‌های فرسوده» که از سال 95 کلید خورد، در ادامه راه برای چندبار متوالی لباس توقف بر تن کرد تا نفس شهر را بار دیگر از خودروهای فرسوده بگیرد. این در حالی است که آمارها از روند فرسودگی خودروها نگران کننده است. ارزیابی ها نشان می دهد، در حال حاضر ۱۱۰ هزار دستگاه تاکسی فرسوده در کشور  وجود دارد و چنانچه اقدام عاجلی در این زمینه صورت نگیرد، تا پایان سال این رقم به ۱۹۲ هزار تاکسی فرسوده می‌رسد و در سال ۱۴۰۰ به ۲۴۳ هزار دستگاه خواهد رسید.  اما چرا طرح نوسازی ناوگان تاکسیرانی متوقف شد؟ کلید حل این معضل در دست کیست؛ دولت، بانک ها، شرکت خودروساز، سازمان برنامه وبودجه یا وزرات کشور؟ برخی اما انگشت اتهام را به سمت «سازمان گمرک، سازمان برنامه و بودجه و وزارت کشور» می گیرند، چراکه عدم همکاری آنها موجب بر زمین ماندن این طرح شده است. برخی اما «علت عدم تناسب اعتبارات و انباشت فرسودگی» را دو مانعی می دانند که اجرای طرح نوسازی تاکسی‌های فرسوده را با مشکلاتی روبه‌رو کرده است؛ به عبارتی، اعتباری که هرساله در قانون بودجه برای این امر تخصیص داده می شود، پاسخ انباشت فرسودگی را نمی‌دهد. در همین حال، اما متقاضیان نوسازی، خواسته هایی دارند که باید از سوی دولت ونهادهای مسوول مورد توجه قرار گیرد.  آنها می‌گویند، نوسازی نیازمند تسهیلات ارزان قیمت است که متاسفانه تاکسیرانان از آن بی بهره اند. از آن‌سو، با وجود افزایش قیمتی که خودروهای داخلی دارند،  بدون در نظر گرفتن حمایت دولت و پرداخت یارانه نمی‌توان به فرایند نوسازی تاکسی های فرسوده سرعت بخشید. بر همین اساس،  پیش شرط اصلی اجرای این طرح را می توان «افزایش سقف تسهیلات اعطایی به رانندگان» عنوان کرد.

   لباس توقف بر  یک طرح نوسازی

ماجرای نوسازی ناوگان تاکسیرانی هنوز در اندر خم یک کوچه! طرحی که از بهمن ماه سال 94 در همکاری مشترک میان سازمان مدیریت و برنامه، بانک‌های عامل، وزارت کشور و گمرک استارت خورد، از زمان اجرا چند مرتبه با توقف روبه‌رو شد و دوباره ادامه یافت. اما اوج توقف این طرح بهمن سال 1396 بود که اختلاف میان شرکت خودروساز و گمرک بالا گرفت. دلیل آن‌هم طلبکاری 110میلیارد تومانی خودروسازان به گمرگ اعلام شد. با شکسته شدن طلسم این توقف، در آبان‌ماه سال ۹۶ صدور پیش فاکتورها توسط شرکت خودروساز آغاز شد و  فرآیند نوسازی تاکسی‌های فرسوده مانند گذشته از سر گرفته شد اما این روند هم دوام زیادی نداشت، چراکه بار دیگر در بهمن ماه سال ۹۶ مجددا این طرح متوقف شد. البته دلایل زیادی برای توقف این طرح عنوان شد، اما مرتضی ضامنی مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی شهری کشور، دلیل توقف طرح نوسازی خودروها در بهمن ماه سال 96 را بدهی 110 میلیارد تومانی به خودروساز عنوان می کند.  اما بنابه اظهارات او، در سال 97 بدهی گمرک به شرکت خودروساز توسط سازمان برنامه و بودجه کارسازی شد و مبلغ 110 میلیارد تومان معوقات تا پایان سال 96 پرداخت شد.  البته به گفته مدیرعامل اتحادیه تاکسیرانی‌های شهری، «علت عدم تناسب اعتبارات و انباشت فرسودگی» دو عامل جدی است که نوسازی تاکسی‌های فرسوده را با مشکلاتی روبه‌رو کرده است و این باعث می‌شود که گمرک معوقات خود را به ایران خودرو نپردازد و در نتیجه شرکت خودروساز نیز پیش فاکتور صادر نکند. به عبارتی می توان گفت، اعتباری که هرساله در قانون بودجه برای این امر تخصیص داده می شود، پاسخ انباشت فرسودگی را نمی‌دهد.

این توقف تا اوایل سال 97 ادامه داشت تا اینکه در خرداد همان سال زمزمه‌هایی به گوش رسید که قرار است شرکت خودروساز صدور پیش فاکتور را برای تعویض تاکسی‌های فرسوده آغاز کند؛ بنابراین این طرح در اواسط خرداد دوباره به جریان افتاد، اما روند بسیار کندی را طی کرد.  اما سایه مشکلاتی که بر اثر تحریم و تغییرات ارزی پیش آمد، بر سر طرح نوسازی تاکسی های فرسوده نیز سنگینی کرد و در عمل طرح نوسازی تاکسی ها دوباره متوقف شد. «گرانی قطعات خودرو» از یکسو و « افزایش قیمت تمام شده خودرو» از سوی دیگر،  سبب شد  تا خودروساز در نبود ثبات قیمت و افزایش هر روزه قیمت نتواند به تعهدات خود عمل کند واین طرح برای چندمین بار دیگر لباس توقف بر تن بپوشید.

   دود اختلافات در چشم تاکسی ها

اما نهادهای دخیل در طرح نوسازی ناوگان تاکسیرانی کدامند؟ در واقع بر اساس چنین طرحی، «بانک‌ها، گمرک و شرکت خودروساز و همچنین اتحادیه تاکسیرانی» فرآیند اجرایی را برعهده دارند. همچنین برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی قرار شد که 90 هزار تاکسی نوسازی شود و در این زمینه بانک های «ملت، تجارت و پارسیان» عهده‌دار واگذاری تسهیلات 20 میلیون تومانی شدند. به مرور که طرح نوسازی جلوتر رفت، در حوزه بانکی مشکلاتی به وجود آمد که درنهایت به توقف طرح نوسازی تاکسی ها منجر شد.

در این میان، علیرضا قنادان مدیرعامل سازمان تاکسیرانی شهرداری تهران در مورد روند نوسازی تاکسی‌های فرسوده با گلایه از شرکت خودروساز داخلی، در اظهاراتی بیان می کند:  این شرکت طرف قرارداد در نوسازی تاکسی‌های فرسوده به دلیل برخی از مشکلات مالی با سایر سازمان‌ها، صدور پیش فاکتور را متوقف کرده  و عملا با این اقدام خود پروژه‌ نوسازی تاکسی‌های فرسوده در کل کشور را متوقف کرده و ۱۰هزار تاکسی در صف نوسازی قرار دارند که لازم است مسئولان فکری به حال این موضوع کنند.  

این اظهارات در حالی مطرح می شود که ایران خودرو، آمادگی خود را  برای نوسازی 10 هزار تاکسی فرسوده شهر تهران در سال جاری اعلام کرده است.  اما ایران خودرو که یکی از ارکان طرح نوسازی ناوگان تاکسیرانی است، مشارکت در این طرح را منوط به همکاری نهادهای مرتبط، کرده است. مدیر عملیات فروش ایران خودرو در این زمینه گفته است: تعهد ایران خودرو نسبت به جامعه و ایفای مسئولیت های اجتماعی، این شرکت را بر آن داشته تا علیرغم پرداخت نشدن مطالبات مربوط به طرح نوسازی بیش از 60 هزار دستگاه تاکسی در سال 95 و 96، برای نوسازی در سال 98 برنامه ریزی کند. علیرضا مهری اسکویی در عین حال، متوقف شدن اجرای این طرح را «عدم وصول مطالبات ایران خودرو از محل گواهی اسقاط خودروهای فرسوده» عنوان می کند و می‌گوید: برخی از متولیان نوسازی از جمله گمرک و ستاد بهینه سازی مصرف سوخت به تعهدات خود عمل نکردند و بیش از 100 میلیارد تومان طلب ایران خودرو تاکنون پرداخت نشده است. با این حال، اما  این شرکت خودروسازی، خود را مکلف به انجام این وظیفه می داند تا با مشارکت در این طرح ملی دین خود را به جامعه ادا کند. او با بیان این نکته که تعهدات برای تاکسیرانی به روز است و هیچ معوقه ای برای آن وجود ندارد، هر تقاضای جدید در سال‌جاری با قیمت مصوب قابل عرضه خواهد بود، پیش شرط اجرای این طرح را، حمایت مسئولان و نهادهای تصمیم‌گیر از قشر زحمتکش رانندگان تاکسی می داند. به‌گفته اسکویی، «افزایش سقف تسهیلات اعطایی به رانندگان»، بخشی از حمایت های مورد نیاز برای اجرای موفق طرح است.   

براساس طرح «کلید به کلید» که در سال های گذشته اجرا شد، 20 میلیون تومان تسهیلات ارزان قیمت به مالکان تاکسی‌های فرسوده و 5 میلیون تومان معادل ارزش ریالی گواهی های اسقاط توسط گمرک به حساب خودروساز پرداخت می شد.

همچنین مبلغ 500 هزار تومان نیز بابت لاشه خودرو به عنوان آورده مالک تاکسی فرسوده در نظر گرفته می شد. به عبارتی، حدود 25 میلیون تومان تسهیلات به آنان داد می‌شد و باقی وجه را مالک تاکسی فرسوده پرداخت می کرد که در نهایت به تحویل و جایگزینی خودروی جدید منجر می شد. اما  مهدی ابراهیمی معاون فنی و بهره برداری سازمان تاکسیرانی شهرداری تهران در این باره به ما می گوید:  در حال حاضر با قیمت 2 برابری خودرو مواجه هستیم و به دنبال تسهیلات ۴۰میلیون تومانی با نرخ مصوب و خرید لاشه خودرو با ۷میلیون تومان هستیم که در این صورت راننده باید حدود ۲۰میلیون تومان برای تحویل خودرو پرداخت کند که ما معتقدیم این عدد بالایی برای رانندگان است و از سوی دیگر نمی‌توانیم تسهیلات بانکی را افزایش دهیم؛ چرا که بازپرداخت آن با مشکل مواجه می‌شود.   به گفته او، گمرک، وزارت صنعت و بقیه نهادهای مرتبط با این موضوع و همچنین  بانک‌های «پارسیان، ملت وتجارت» عملا در اجرای این طرح کوتاهی می کنند و مجوزهای لازم به ما داده نمی شود.

   گره طرح در سال 98

حال این سوال بزرگ همچنان باقی است؛ چرا علی رغم تمایل تاکسیرانی و آمادگی شرکت خودروساز، طرح نوسازی همچنان لنگان است؟ برخی در تحلیل این موضوع ، دو برابر شدن قیمت خودروها را فاکتور اثر گذار در توقف این طرح عنوان می کنند.

 به گفته آنها، سال 98 به دلیل شرایط حاکم بر اقتصاد از جمله «تحریم ها و تورم»، قیمت خودرو 2 برابر شده و همین موضوع موجب شده تا نوسازی ناوگان تاکسیرانی متوقف شود، اما ظاهرا در مذاکراتی که سازمان تاکسیرانی با ایران خودرو داشته،  قرار شده امسال 10هزار تاکسی از این طریق نوسازی شوند.  

اما به‌نظر می رسد،  شرکت خودروساز (ایران خودرو) در پیش‌نویس تفاهمنامه ای که با سازمان تاکسیرانی دارد، برای تحویل این 10هزار خودرو به تاکسیرانی برای نوسازی مشکلی ندارد، اما مشکل آنجاست که رانندگان تاکسی متقاضی برای نوسازی، به دلیل بالارفتن قیمت خودرو، توان خرید با قیمت های جدید را ندارند.  اما مشکل دیگر کجاست؟ متولی  اتحادیه تاکسیرانی شهری، اختصاص 20 میلیون تومان تسهیلات برای نوسازی تاکسی ها را کافی نمی داند و می گوید: در این زمینه  با بانک‌ها در حال مذاکره هستیم که تسهیلات اعطایی به 40 میلیون تومان افزایش یابد و متناسب با افزایش رقم نیز شرایط پرداخت باید تغییر کند. به گفته او، اگر تمهیدات لازم از جمله افزایش میزان تسهیلات با شرایط آسانتر پرداخت اقساط فراهم نشوند، بخش عمده‌ای از رانندگان تاکسی‌ها توانایی ادامه روند نوسازی خودروهای خود را نخواهند داشت و از سوی دیگر، تا پایان سال تاکسی‌های فرسوده به ۱۹۲ هزار تا  می‌رسد.

   اما چرا این طرح مهم است؟

آمارها چه می گویند؟ طرح نوسازی تاکسی‌ها از بهمن سال ۹۵ به‌عنوان یک طرح ملی و با مشارکت تمامی سازمان‌های ذی‌ربط آغاز و در ابتدای سال ۹۷ تعداد ۶۲ هزار و ۵۰۰ دستگاه تاکسی نوسازی شد، که این یک رکورد در نوسازی ناوگان تاکسیرانی بود. ارزیابی‌ها نشان می‌دهد، سال 97 به‌دلیل مشکلات جدی و عدم تعهد شرکت خودروسازی برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی، ۱۵۰۰ دستگاه تحویل داده شد. اما سال 98 با توجه اعلام آمادگی ایران خودرو، نوسازی 10 هزار تاکسی در دستور کار قرار گرفته است.   این درحالی است که حتی تحویل 10هزار خودرو برای نوسازی ناوگان تاکسیرانی نسبت به فرسودگی تاکسی‌ها بسیار اندک است،  چراکه بنابر آمار اعلامی، در حال حاضر ۱۱۰ هزار دستگاه تاکسی فرسوده در کشور  داریم که سهم پایتخت از میان 80 هزار تاکسی در شهر تهران 27 هزار تاکسی فرسوده است.  همچنین به گفته مهدی ابراهیمی، در حال حاضر بیش از 150هزار خودرو نیاز به نوسازی دارند.  

حال،  اگر اقدامات لازم صورت نگیرد، تا پایان سال به ۱۹۲ هزار تاکسی فرسوده می‌رسد و در سال ۱۴۰۰تعداد تاکسی‌های فرسوده به ۲۴۳هزار دستگاه خواهد رسید.  این در حالی است که طرح «کاهش آلایندگی، کاهش مصرف سوخت، کاهش استهلاک خودرو،‌ رفاه و ایمنی راننده و سرنشین، زیبایی شهر و در نهایت رضایت رانندگان و شهروندان» را می توان از نتایج اجرای طرح نوسازی تاکسی های فرسوده عنوان کرد. از این منظر، برآیند نظرات ذی نفعان این طرح حکایت از این دارد که همه نهادها و ارکان های مرتبط از جمله،‌ « تاکسیرانی، وزارت کشور، ستاد سوخت و خودروساز» باید این را یک طرح ملی دانسته و در رفع موانع  اجرایی شدن آن بکوشند.