کاهش بی‌سابقه ارزش «افغانی» افغانستان
گروه جهان|
اتحادیه صرافان افغانستان می‌گوید :سرعت فعلی کاهش ارزش افغانی (واحد پول افغانستان) در برابر دلار در ۱۸ سال پیش، بی‌سابقه بوده است. هر چند این اتحادیه نمی‌تواند ارقام دقیق از میزان خسارات وارده بر صرافان ارایه کند اما میزان خسارات بر صرافان در سرای شهزاده به میلیون‌ها افغانی می‌رسد.
به‌گزارش یورونیوز، سرای شهزاده، مهم‌ترین مرکز مبادلات پولی افغانستان به‌شمار می‌رود که در کابل قرار دارد و صرافان سرشناس افغانستان در این سرای مشغول داد و ستد پولی هستند. نگرانی‌های مردم افغانستان پس از آن افزایش یافت که در کمتر از سه ماه، نرخ دلار در برابر افغانی از ۷۴ به ۸۰ افغانی رسید.
محمد هاشم روضه‌ای سخنگوی اتحادیه صرافان سرای شهزاده، به یورونیوز گفته: «هر قدر ارزش پول افغانی پایین بیاید، صراف‌های افغانستان تاوان بیشتری می‌دهند. در یک ماه افغانستان بانک یک میلیون دلار را فروخت در حالی که ما در سرای شهزاده، طی یک هفته بین ۳۰ تا ۵۰ میلیون دلار به فروش می‌رسانیم، چون تقاضای دلار در بازار به‌شدت افزایش یافته است و توزیع دلار توسط افغانستان بانک کاهش یافته است و پاسخگوی میزان تقاضا نیست و تعادل را در بازار ارز ایجاد نمی‌کند.»
سرای شهزاده همچنین جزو مراجع تعیین‌کننده قیمت ارز در بازار افغانستان است که تغییرات نرخ ارز را اعلام می‌کند. عبدالله صراف خرده‌پایی است که دکانی در سرای شهزاده ندارد و تمام ارزهای مبادله ای خود را در جلویش قرار داده است. او به یورونیوز گفته طی سه روز ۲۵ هزار افغانی ضرر کرده است، به همین خاطر نمی‌تواند طبق نرخ ارز اعلامی از سوی سرای شهزاده، مبادله پولی کند. او تلاش می‌کند تا با نرخ پایین‌تری از نرخ سرای شهزاده، ارز بخرد تا از این طریق کمتر ضرر کند. عبدالله می‌گوید که صرافان خرده‌پا همچون او خیلی کمتر از صرافان بزرگ سرای شهزاده ضرر کرده‌اند. صرافان فعال در دیگر مناطق کابل نیز به یورونیوز گفته‌اند که در یک هفته صرافان خرده پا تا صد هزار افغانی نیز ضرر مالی داده‌اند و صرافی‌های بزرگ شهر در یک هفته یک میلیون افغانی نیز زیان اقتصادی کرده‌اند. با بالا رفتن نرخ ارز، مردم ترجیح می‌دهند که ارزهای خارجی را نفروشند به امید اینکه نرخ دلار بالا برود و بتوانند با نرخ بالاتری ارزهایشان را به فروش برسانند. بر اساس آخرین داده‌های اداره آمار افغانستان، بیش از نیمی از جمعیت افغانستان در زیر خط فقر زندگی می‌کنند. این آمار در سال گذشته منتشر شد و وزیر اقتصاد افغانستان گفته بود که این تعداد، ماهیانه کمتر از ۲ هزار و ۶۰ افغانی یعنی حدود ۳۰ دلار درآمد دارند. با بالا رفتن نرخ دلار این رقم به معنای آن است که درصد بیشتری از جمعیت افغانستان به زیر خط فقر خواهند رفت و درآمدی کمتر از ۳۰ دلار دارند.
داد و ستد کلدار و تومان به جای افغانی
کارشناسان اقتصادی، مجموعه‌ای از عوامل داخلی و خارجی را در کاهش ارزش افغانی در برابر دلار دخیل می‌دانند. سخنگوی اتحادیه صرافان سرای شهزاده می‌گوید که با افت ارزش پول‌های کشورهای همسایه، ارزش پول افغانی نیز پایین آمده است؛ به‌خصوص اینکه در ۴۰درصد خاک افغانستان واحد پولی پاکستان/ کلدار و واحد پولی ایران/ریال داد و ستد می‌شود.
شهر جلال‌آباد مرکز ولایت ننگرهار از جمله شهرهایی است که در آن کلدار پاکستان به جای افغانی داد و ستد می‌شود. کاسبان این شهر می‌گویند که پول افغانی به اندازه کلدار پاکستان در دسترس شان نیست و با افت ارزش کلدار، اگر افغانستان پول افغانی در این شهر توزیع کند، بعد از این کلدار را استفاده نخواهند کرد.
یکی از کارشناسان اقتصاد روابط بین‌الملل و استاد دانشگاه افغانستان، در این باره به یورونیوز گفته: «ما هنوز نرخ ارزمان باید کاهش یابد و پیش‌بینی پذیر است که نرخ دلار تا ۱۰۰ افغانی افزایش یابد. دولتمردان ما به طور مصنوعی نرخ ارز را بالا نگه داشته‌اند. چون ما اقتصاد بر پایه تولید نداریم و متکی بر واردات هستیم. در چنین شرایطی، نرخ ارز افغانستان با توجه به وضع اقتصادی موجود بالاست، اقتصاد مولد ما در مقایسه با اقتصاد ایران یک بیستم است ولی نرخ ارز ما ۲۰۰ برابر بیشتر از نرخ ارز ایران است.»
وی می‌افزاید: «با افزایش نرخ دلار اگر بتوانیم زیرساخت‌های تولید را افزایش دهیم به نفع ماست. چون خارجی‌ها می‌توانند ارزان تر کالای ما را بخرند و طبیعتا صادرات ما افزایش یابد، به شرطی‌که زیربناهای تولید را مهیا کنیم. فرض کنیم، اگر پول افغانی نسبت به دلار از ۸۰ به ۹۰ برسد، یک امریکایی که می‌توانست با یک دلار یکی از کالاهای ما را بخرد، پس از این می‌تواند با یک دلار علاوه بر یک قلم کالا یک قلم دیگر هم بخرد. اگر چنینی زیر ساختی ایجاد نکنیم و تمام مواد اولیه وارداتی باشد، این افزایش نرخ دلار به نفع ما نیست. »
به‌گفته وی، «نرخ ارز افغانستان همچنان متکی بر کمک‌های خارجی است و در بررسی‌هایی که بانک جهانی انجام داده بدهی‌های حکومت افغانستان بعد از سال ۲۰۱۰ به‌شدت رو به افزایش است در حالی که در حالت کلی، بدهی‌های حکومت بیشتر از ذخایرش است. درآمدهای دولت به طور واقعی افزایش پیدا نکرده است و حکومت افغانستان هر روز به وام‌های خارجی وابسته‌تر می‌شود. حکومت، ذخایر افغانستان را توزیع می‌کند، از یک طرف ما آیندگان خود را فدای رفاه فعلی‌مان می‌کنیم. از طرف دیگر، اقتصادمان به سمت بحران پیش می‌رود. »
در کنار این عوامل، کارشناسان اقتصادی معتقدند که قاچاق ارز به کشورهای همسایه، مشکلات سیاسی حکومت افغانستان و پایان قانونی این دور از ریاست‌جمهوری اشرف غنی تاثیر مهمی بر کاهش ارزش افغانی در برابر دلار داشته است.
یک منبع آگاه در وزارت دارایی افغانستان که نخواست نامش فاش شود، در گفت‌وگو با یورونیوز، منافع حکومت فعلی افغانستان را در کاهش ارزش افغانی موثر دانسته و می‌گوید: «هر چند که افزایش نرخ دلار در برابر افغانی به زندگی آن دسته از اقشار جامعه افغانستان که درآمدهای با واحد پولی افغانی دارند، از تاجران گرفته تا طبقه کارگر و کارمند، تاثیر منفی مستقیم می‌گذارد و با هر تغییری در نرخ دلار، تغییراتی در کیفیت زندگی اقتصادی مردم به وجود می‌آید اما حکومت افغانستان از کاهش نرخ افغانی منفعت می‌برد، چون درآمدی که برای کارمندانش می‌دهد به نرخ افغانی است، در حالی که برای پرداخت معاش کارمندان حکومتی دلار می‌گیرد و از مابه‌التفاوت به وجود آمده از کاهش نرخ دلار می‌تواند، میزان کمتری بودجه برای معاش کارمندان پرداخت کند. »
