مصایب یک ساختار دو گانه

ایام انتخابات هیات رییسه همیشه یک بحث قدیمی باز می‌شود، چرا تشکل‌ها حق رای دادن برای تعیین هیات رییسه را دارند ولی حق گرفتن آرا را ندارند. این مساله شاید به یک دعوای قدیمی برگردد ولی مشکل بسیار ساختاری‌تر است. در قانون اولیه اتاق تمامی نمایندگان به صورت انتخابی به وسیله آرای صاحبان کارت انتخاب می‌شدند اما به مرور بحث تشکل‌ها هم نیز به اتاق اضافه شد. در ابتدا این تشکل‌ها صرفا جنبه اتحادیه‌های بازرگانی و سندیکاهای تولیدی را داشت ولی اجازه ثبت آنها به اتاق داده نشده بود. اما در ادامه این قدرت به اتاق داده شد که تشکل‌هایی با نام‌های دیگر ایجاد کند و در نهایت بر اساس قانون بهبود مستمر کسب و کار اتاق مسوول تشکل‌های اقتصادی شد.

اما مشکل این است که ساختار هیات نمایندگان بر اساس انتخاب محور بودن شکل گرفت. در دوره‌های قبل افرادی همچون محسن جلال پور با ایده تشکل تشکل‌ها سعی در تغییر این ساختار داشت. در آن دوره تشکل‌هایی ایجاد شد و تلاش برای ایجاد هرم تشکلی صورت گرفت اما قانون اتاق تغییر نکرد. در نتیجه امروز دو ساختار با ویژگی‌های متفاوت داریم که همزمان در اتاق جاری است. بر همین اساس نمایندگان تشکل‌ها این احساس را دارند که اتاق به آنها بهای لازم را نمی‌دهد.

  نیاز به آرای تشکلی

در مقابل اما آرای تشکل‌ها در دوره‌های اخیر به حدی بالا رفته که همه گروه‌ها برای پیروزی به آن آرا نیاز دارند و آرای هیچ استانی به تنهایی کافی نیست. همین مساله موجب نگاه ابزاری به تشکل‌ها شده است در حالی که تشکل‌های استخوان‌دار صرفا حق طبیعی خود را می‌خواهند. در همین رابطه عوض محمد پارسا ریاست فدارسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته، گفت: هر فرد دارنده کارت بازرگانی می‌تواند به تنهایی صاحب یک رای باشد در حالی که تشکل‌هایی با داشتن گهگاه پنج هزار عضو هم تنها حق یک رای دارند، باید کارت‌های بازرگانی هم در قالب یک تشکل سازماندهی شوند.

پارسا عملکرد دوره هشتم اتاق بازرگانی را نسبت به دوره پیشین بهتر ارزیابی کرد و گفت: در دوره هشتم به لحاظ ورود نیروهای جدید در ریاست و هیات رییسه اتاق می‌توان گفت نسبت به دوره هفتم شاهد تحول بیشتری بودیم و انتظار می‌رود در دوره نهم هم هر فردی به تصدی این پست‌ها انتخاب شود نوگرایی داشته و با حضور افراد جدید سعی در متحول کردن رویکرد و بدنه اتاق داشته باشد.

وی نمره اتاق هشتم را نزدیک به صد توصیف کرد و افزود: ما دراتاق بازرگانی تشکل‌های بزرگی داریم که حق کاندیدا شدن و انتخاب به عنوان رییس و عضویت در هیات رییسه را ندارندو این امر نقطه ضعف اتاق بازرگانی است. اینکه هر فردی دارای کارت بازرگانی رای برابر با یک تشکل داشته باشد، که گهگاه در حدود 5 هزار عضو دارد، باید مورد بازنگری قرار گیرد و تمام کارت‌های بازرگانی باید تحت لوای یک تشکل ساماندنی شوند. این فعال اقتصادی ادامه داد: تشکل‌ها بر مبنای وزن عملکردی که دارند یعنی براساس صادرات، واردات و فروش باید بتوانند نماینده در هیات نمایندگان و هیات رییسه اتاق داشته باشند، مساوی بودن رای دارنده یک کارت بازرگانی با یک تشکل باید از بین رود در این صورت اتاق نماینده واقعی صنف‌ها و صنعت شده و می‌تواند بر مبنای واقعیت‌های اقتصادی تصمیم بگیرد البته به دست آوردن دموکراسی در تشکیل هیات نمایندگان و هیات رییسه بر این مبنا نیاز به کار بسیاری دارد.

  آیا استفاده از تشکل‌ها موجب تفرق آرا می‌شود؟

یکی از بحث‌های مهم در این میان این است که وجود تشکل‌هایی با آرای متفاوت باعث مشکلاتی در تصمیم‌گیری می‌شود و دولت صداهای متضاد از درون اتاق می‌شنود. در همین رابطه اما فرشید شکر خدایی، نایب رییس انجمن مدیریت کیفیت، تکثرگرایی حرفه‌ای را برای اتاق لازم برشمرد و گفت: باید از هرصنف و حرفه‌ای در اتاق بازرگانی حضور داشته تا در تمامی جنبه‌ها شاهد تقویت بنیه اقتصادی کشور باشیم کما اینکه از بخش خصوصی نباید صدایی واحد شنیده شود.

شکر خدایی با بیان اینکه اتاق هشتم را اتاقی پرکار و پرانرژی می‌داند، افزود: البته در آخرین سال‌های ادامه ماموریت این اتاق ضعیف عمل کرد که این ضعف در عملکرد به ساختار اتاق باز می‌گردد که که هنوز آماده رفع نیازهای بخش خصوصی نشده است، اتاق بازرگانی مانند دستگاهی دولتی اداره می‌شود، زیرا بودجه‌ای که به اتاق اختصاص داده می‌شود برای تقویت بنیه فیزیکی اتاق صرف می‌شود، شاهد بودیم که اتاق ایران و اتاق شهرستان‌ها از نظر ساختمان‌ها و تاسیسات فیزیکی نو شده ولی استراکچرها نو نشد.

شکر خدایی به مرور دوره‌های مختلف اتاق بازرگانی پرداخت، افزود: ما سابقه افراد دولتی را در اتاق داریم، در دوره خامسی اتاق بسیار بسته اداره می‌شد و هزینه کردها بسیار کم بود، در دوره نهاوندیان هم اتاق به شیوه محافظه‌کارانه اداره می‌شد و اولویت وی بر افزایش منابع درآمدی اتاق بود، دوره بعدی همزمان با ریاست جلال پور که مقارن به زمان اوج سفرها و رفت آمد هیات‌ها بود اتاق بیش از حد فردی اداره می‌شد.  وی گفت: اگرچه جلال پور از توان فردی خود بسیار خوب بهره می‌برد ولی اگر از مشارکت بیشتر فعالان بخش خصوصی بهره می‌جست شاهد اثر بخشی بیشتری بودیم، در نهایت همزمان با تصدی ریاست اتاق توسط غلامحسین شافعی شاهد بودیم که ساختار سنتی اتاق حفظ شد در حالی که اتاق باید ساختاری چابک‌تر داشته باشد، توان اتاق برای استفاده از نیروی کارشناسی بیرون از خود بسیار ضعیف است.

این فعال اقتصادی با اشاره به اینکه تحقیقاتی که ما در اتاق داریم اغلب دانشگاهی و آکادمیک است به ارایه جمع‌بندی از اتاق هشتم پرداخت و یادآور شد: اگر بخواهم ارزیابی از اتاق هشتم ارایه دهم این اتاق را از لحاظ عملکرد نه ضعیف‌تر و نه بهتر از دوره‌های قبلی می‌دانم، در این دوره تمرکز بر بودجه و حسابرسی، رتبه‌بندی تشکل‌ها و ساماندهی اتاق‌های مشترک و آیین نامه‌ها و تصویب نامه‌ها بود که البته در این راستا اتاق می‌توانست عملکرد بهتری از خود نشان دهد.

نایب رییس انجمن مدیریت کیفیت ایران با بیان اینکه از بخش خصوصی صدای واحد شنیده می‌شود که از نظر من صحیح نیست، اظهار داشت: دولت، مجلس و قوه قضاییه باید منعکس‌کننده عقاید مختلف بخش خصوصی باشند اینکه اتاق باید وارد مباحث اقتصاد کلان یا خرد شود من فکر می‌کنم هر دو مورد در حیطه وظایف اتاق قرار می‌گیرد آنچه حائز اهمیت است قانون بهبود فضای کسب و کار است که دولتی‌ها در خصوص این قانون و اجرای آن همکاری لازم را نداشتند.

وی عملکرد اتاق هشتم را متوسط رو به خوب توصیف کرد و اذعان داشت: بنده معتقد به تکثر گرایی حرفه‌ای هستم، حتما باید صادرکننده و واردکننده در اتاق بازرگانی حضور داشته باشند اگر تنها تولید‌کنندگان در اتاق باشند در بخش بازرگانی ضعیف خواهیم شد، فعالان هر بخش حتی در صورت اختلاف با یکدیگر باید در اتاق حضور داشته باشند، باید صداهای مختلف از اتاق شنیده شود و اتاق بازرگانی باید از صدر محوری و رییس محوری خارج شود.