جای خالی بوت‌کمپ‌ها در اقتصاد ایران
آیا اقتصاد ایران ظرفیت استفاده از بوت‌کمپ‌ها را دارد؟
توسعه کسب‌وکارهای فناورانه سبب شده تا نیاز به افراد متخصص و ماهر در زمینه علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات نظیر برنامه‌نویسان، توسعه‌دهندگان وب و سازندگان اپلیکیشن‌های کاربردی بیش ازگذشته احساس شود. به‌طوری‌که مراکز دانشگاهی قادر به تامین این حجم از نیروی کار متخصص در این بخش نخواهند بود. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که میزان تقاضا برای استخدام برنامه‌نویس در امریکا بین سال‌های 2012 تا 2022 به میزان هشت درصد رشد داشته باشد.
انتظار می‌رود که با روند روبه رشد توسعه فناوری اطلاعات در کشور و افزایش کسب‌وکارهای دیجیتال به زودی با این مساله در داخل کشور نیز مواجه شویم.
از سوی دیگر در حال حاضر با وجود پتانسیل مناسب در بازار کار، مسائلی نظیر عدم توجه به آموزش مهارتهای مورد نیاز بازار کار هنگام تحصیل سبب بیکاری بخش قابل توجهی از فارغ‌التحصیلان حوزه علوم کامپیوتر و فناوری اطلاعات در کشور شده است. بنابراین آشنایی با چالش‌ها و فرآیندهای متداول فضای کاری، کسب مهارتهای مورد نیاز به صورت عملی و تجربه انجام پروژه و کار تیمی در یک محیط نسبتا واقعی برای متقاضیان استخدام و افراد تازه فارغ‌التحصیل شده بسیار ضروری است.
اولین راه‌حلی که برای رفع این مسائل به نظر می‌رسد گذراندن دوره کارآموزی در یک شرکت است.
اگر چه انجام این کار می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد، اما این اقدام تا حد زیادی زمان‌بر است و احتمال دارد مهارت‌هایی را که افراد جویای کار به دنبال آن هستند هنگام کارآموزی کسب نکنند. از طرفی بسیاری از شرکت‌ها حاضر به پذیرش ریسک آن نیستند و بیشتر تمایل دارند تا افراد ماهر و متخصص را برای فعالیت جذب کنند.
بوت‌کمپ چیست؟
بوت‌کمپ‌ها دقیقا برای پاسخ دادن به این دو چالش و به منظور تربیت افراد ماهر و برای فعالیت در صنایع مختلف در جهان ایجاد شده‌اند و به عنوان یک راه آموزشی و کارآموزی جدید در بسیاری از نقاط دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند. بوت‌کمپ‌های برنامه‌نویسی دوره‌های فشرده و متمرکز آموزشی هستند که مهارتهای کدنویسی مورد نیاز بازار کار را به کارجویان و علاقه‌مندان به کارآفرینی آموزش می‌دهند و اولین‌بار در سال 2011 توسط آکادمی Code ابداع شدند. افراد جویای کار و علاقه‌مندان به جای گذراندن دوره‌های دانشگاهی 4 ساله در علوم کامپیوتر و فراگیری آموزش‌های تئوری مفصل، با حضور در دوره‌های کوتاه‌مدت و فشرده و تمرکز روی نکات عملی و جزئیات فنی، مهارت حل مسائل دنیای واقعی و آموزش‌های مورد نیاز بازار کار مانند برنامه‌نویسی، توسعه‌وب یا ساختن اپلیکیشن را به صورت عملی فرا می‌گیرند و مانند یک کارآموز شرکت روی یک پروژه عملی کار خواهند کرد. آمار و ارقام حاکی از آنند که در ایالات متحده، هر ساله صدها نفر از فارغ‌التحصیلان بوت‌کمپ‌ها می‌توانند شغل‌هایی را در شرکت‌های بزرگ به دست آورند.
بوت‌کمپ‌ها طی چند سال گذشته در سراسر جهان و حتی کشورهای در حال توسعه گسترش یافته‌اند. بوت‌کمپ‌ها در سال 2016 بیشتر در امریکای شمالی و کانادا فعال بودند. بر اساس گزارش منتشر شده توسط ITU در این سال بیش از 67 بوت‌کمپ فقط در امریکا و کانادا به کارآموزان خدمات ارایه می‌کردند و بیش از
16 هزار نفر موفق به کسب مهارت در دوره‌های آموزشی این بوت‌کمپ‌ها شدند که در حدود 75 درصد از آنها موفق شدند شغل دایمی به دست بیاورند.
امروزه نیز بوت‌کمپ‌ها در برنامه‌نویسی در بیش از 85 شهر امریکا و 5 شهر کانادا فعال هستند. در سال گذشته بیش از 20 هزار نفر در این برنامه مهارت آموختند که این رقم رشد 9 برابری را نسبت به سال 2013 نشان می‌دهد. گفتنی است از این تعداد حدود 40 درصد آن را دختران و زنان تشکیل داده‌اند.
هدف از ایجاد شرکت در بوت‌کمپ چیست؟
هدف بسیاری از شرکت‌کنندگان در بوت‌کمپ، به دست آوردن یک شغل در زمینه برنامه‌نویسی و توسعه وب است. آنها این کار را با یادگیری ساختن برنامه‌های کاربردی در سطح حرفه‌ای انجام می‌دهند که پایه و مهارت مورد نیاز برای ساخت برنامه‌های تولیدی مورد نیاز کارفرمایان احتمالی را فراهم می‌کند.
شرکت‌های نرم‌افزاری و کارفرمایان نیز به دنبال مهارتهای بسیار متنوع و تخصصی هستند و در مصاحبه بیشتر تمایل به جذب افرادی دارند که مهارتهای لازم برای افزودن ارزش واقعی به مجموعه را داشته باشند. بوت‌کمپ‌ها با شناخت صحیح از نیازهای بازار کار می‌توانند به کارفرمایان در رفع این نیاز کمک کنند.حضور در بوت‌کمپ یک مسیر قابل قبول برای دستیابی به شغل در زمینه توسعه وب است که به عنوان مکملی برای تحصیلات 4ساله دانشگاهی در علوم کامپیوتر و برای کمک به رفع نیاز به مهندسان نرم‌افزار ماهر در این صنعت به حساب می‌آید.
نحوه عملکرد بوت‌کمپ‌ها
بوت‌کمپ‌ها دوره‌های کوتاه‌مدت و فشرده هستند که مهارت برنامه‌نویسی، توسعه‌وب و ساخت نرم‌افزار را به صورت عملی به علاقه‌مندان آموزش داده و مهارت حل مسائل دنیای کار واقعی را در آن تقویت می‌کنند. بوت کمپ‌ها معمولا 2 تا 3 ماه به‌طور می‌انجامد، البته برنامه‌هایی نیز وجود دارند که مدت آنها 6 ماه یا بیشتر هم هست.متقاضیان پس از ثبت نام و ارزیابی اولیه وارد بوت‌کمپ شده و آموزش عملی لازم منطبق با نیازهای بازار کار را در یک بازه زمانی نسبتا کوتاه و فشرده
فرا می‌گیرند. دوره‌های آموزشی بوت‌کمپ‌ها معمولا به صورت تمام وقت است، اما علاوه بر این برگزاری بوت‌کمپ‌های نیمه‌وقت یا آنلاین نیز در دنیا رایج است، دراین دوره زمانی فشرده، برنامه‌های تدریس بر دو اصل استوار هستند: سرعت و آموزش اثر بخش.
کوتاه‌تر از دانشگاه
دانشجویان رشته‌های مرتبط با علوم کامپیوتر باید حدود 4 سال یا حتی بیشتر از آن را برای تکمیل دوره تحصیلی سپری کنند و علاوه بر برنامه‌نویسی دروز مختلفی در زمینه سیستم عامل، شبکه، ریاضیات، محاسبات و نظایر آنها را بگذرانند. این دروس اگرچه برای افزایش سطح دانش و درک عمیق‌تر مطالب مرتبط با رشته تحصیلی مفید هستند اما برای افرادی که به صورت عملی در زمینه برنامه‌نویسی و توسعه وب فعالیت می‌کنند کاربرد زیادی نخواهد داشت.
اما بوت‌کمپ‌های برنامه‌نویسی با انتخاب مهارتهای مورد نیاز بازار کار و دروس کاربردی مرتبط با صنعت و حذف آموزش‌های غیر ضروری تلاش می‌کنند تا فاصله مباحث تئوری دانشگاهی و دنیای واقعی کار را در یک دوره زمانی کوتاه برطرف کرده و نیازهای صنعت را برآورده سازد. به دلیل حذف مهارتهای غیر ضروری از برنامه آموزشی بوت‌کمپ برنامه‌نویسی، دوره زمانی که اعضا در یک بوت کمپ حضور دارند در مقایسه با آموزش سنتی چهار ساله در دانشگاه بسیار کوتاه‌تر است.هدف اصلی بوت‌کمپ‌ها ارتقای مهارت شرکت‌کنندگان و آموزش نکات موردنیاز آنها برای موفقیت در دنیای برنامه‌نویسی حرفه‌ای است. دوره زمانی که اعضا در یک بوت‌کمپ برنامه‌نویسی حضور دارند، در مقایسه با آموزش سنتی چهار ساله در دانشگاه نسبتا کوتاه است، به‌طوری‌که تمام مهارتهای غیر ضروری و نسبتا سنگین از برنامه آموزشی آن حذف می‌شوند.
در بوت کمپ‌ها تمرکز اصلی بر آموزش اثربخش است و تنها مهارت‌هایی که برای کار در دنیا واقعی مناسب‌تر هستند آموزش داده می‌شود، این به آن معنی است که بوت‌کمپ‌ها برای افرادی ایده‌آل هستند که می‌خواهند مهارتهای فنی مورد نیاز برای اشتغال به کار را، در یک دوره زمانی بسیار کوتاه و فشرده به دست آورند.
تفاوت دانش‌آموختگان بوت‌کمپ
و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی
همانطور که در بخش قبل هم به آن اشاره کردیم بوت‌کمپ‌ها بر آموزش مهارتهای عملی و دروس کاربردی که بازار کار به آن نیاز دارد تمرکز می‌کنند. اینها مهارت‌هایی هستند که اغلب در خلال دروس دانشگاهی به آن پرداخته نمی‌شود. دوره‌های دانشگاهی زمان زیادی را صرف آموزش مفاهیم پایه و تئوری می‌کنند. این دروس اگرچه در گسترش دانش و تعمق‌بخشی به درک مطلب توسط دانشجویان موثر هستند ولی نکته مهم این است که این آموزش‌ها عمدتا به‌طور مستقیم در بازار کار واقعی کاربرد زیادی ندارند. در مقابل بوت کمپ‌ها این عدم کارایی را با تمرکز بر یاد دان عملی مهارتهای کاربردی جبران می‌کنند.
مزایای شرکت در بوت‌کمپ‌ها
یکی از مزایای اصلی و نقاط برتری بوت‌کمپ‌ها این است که شرکت‌کنندگان را برای کار حرفه‌ای آماده می‌کنند. اگرچه کدنویسی مهم‌ترین مهارتی است که شرکت‌کنندگان در طول حضور در بوت‌کمپ‌ها کسب می‌کنند، اما در کنار آن مهارتهای دیگری نیز که توسعه‌کنندگان وب در کار حرفه‌ای به آن نیاز دارند را فراگرفته وتمرین می‌کنند. برخی از مهم‌ترین مزایای حضور در بوت‌کمپ‌ها عبارتند از: صرفه جویی در زمان و هزینه، محیط آموزشی گروهی، همراهی مربیان، همراهی آموزشی گروهی، ساختار آموزشی منظم و ارتباطات و شبکه‌سازی.
بوت‌کمپ‌در ایران
در ایران نرخ بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان رشته‌های مهندسی و مرتبط با علوم کامپیوتر در کشور همواره جزو بالاترین‌ها بوده است. از دلایل اصلی این معضل، عدم اطلاع و آشنایی دقیق با برنامه توسعه بازار، میزان نیاز به نیروی انسانی، عدم وجود سناریوهای توسعه سطح استفاده و عمق ورود تکنولوژی و در نهایت نبود مهارتهای لازم و منطبق با نیاز کار در میان فارغ‌التحصلان است. این در حالی است که استفاده از فناوری‌های نوین در مشاغل دنیا روبه رشد بوده و انتظار بر این است که در ایران نیز به ظرفیت‌های این حوزه توجه کافی مبذول شود. درباره اینکه از ظرفیت بوت‌کمپ‌ها به عنوان یک راهکار چقدر در ایران استفاده شده یا می‌توان استفاده کرد با حمیدرضا احمدیان، مدیرکل دفتر نوآوری و حمایت از سرمایه‌گذاری وزارت ارتباطات گفت‌وگو کرده‌ایم . وی به «تعادل» گفت: یکی از مشکلاتی که در فضای بخش خصوصی داریم این است که اعضای پارلمان اقتصادی به سختی می‌توانند برای پیشبرد کار خود نیرو جذب کنند. به این ترتیب باید مدت‌ها دنبال نیرو بگردند در نهایت نیز مشخص نیست که بتوانند نیروی مورد نیاز خود را جذب کنند.
وی با طرح این پرسش که باید بررسی کنیم و ببینیم که در دنیا برای مشکلات اینچنینی چه راه‌حلی انتخاب شده است، بیان کرد: در اروپا و امریکا برای پاسخ‌دهی به این نیاز بوت‌کمپ‌ها شکل گرفتند. دوره‌های بوت‌کمپ از 45 روز تا تقریبا 6 ماه تعریف می‌شود و با بررسی تقاضای بازار از شرکت‌ها می‌پرسند که در برنامه توسعه به چه چیزی نیاز دارند؟ شرکت‌ها در پاسخ به این موضوع مثلا می‌گویند ما افرادی را برای توسعه صادراتی و.. می‌خواهیم. سپس بوت‌کمپ‌ها بر مبنای این نیاز فراخوان می‌دهند و افرادی که با حداقل‌ها متناسب هستند در دوره بوت کمپ‌ها شرکت می‌کنند. دوره‌های بوت‌کمپ عملی است و در آن اعضای شرکت‌هایی که تقاضای نیرو دارند در کنار آنها می‌ایستند و در پروسه ارزیابی نیروها شرکت می‌کنند. سپس بعد از گذر 45 روز تا دو ماه یا چند ماه نیرویی متناسب با نیازهای این شرکت تربیت شده و آماده جذب در بخش خصوصی می‌شود.
او درباره نحوه تامین هزینه‌های بوت‌کمپ‌ها چنین توضیح داد: هزینه‌های بوت‌کمپ‌ها را حاکمیت می‌دهد. به این صورت که منابع لازم در اختیار برگزار‌کننده‌های بوت کمپ قرار می‌گیرد و بعد از اینکه آموزش نیرو صورت گرفت و نیرو جذب بازار کار شد، هزینه‌ها از درآمد نیرو کم می‌شود.
احمدیان ادامه داد: امروزه اروپایی‌ها اکثرا به این سمت رفتند و در امریکا هم بسیار زیاد شده من پیش‌بینی می‌کنم درآینده شرکت‌های بزرگ مثل ماکروسافت فرآیند بوت کمپ خود را راه می‌اندازند.
وی ادامه داد: در مورد بوت کمپ‌ها اکنون مدتی است که دفتر نوآوری و حمایت از سرمایه‌گذاری وزارت ارتباطات تحقیقاتی را آغاز کرده است تا بتوانیم با کمک این تحقیقات تشکیل بوت‌کمپ‌ها در ایران را بررسی کرده و کلید بزنیم. در نظر بگیرید که اغلب دانشگاه‌های دنیا دانشگاه نسل سه و چهار یعنی دانشگاه کارآفرین هستند ولی دانشگاه‌های ما نه نیروی کار تربیت می‌کنند و نه کارآفرین. بنابراین نیاز به تشکیل
بوت کمپ‌ها بسیار احساس می‌شود و باید مقدمات آن
هر چه سریع‌تر فراهم شود.
