هشدار درباره پیامدهای فرسودگی ناوگان شهری

گروه راه و شهرسازی|

 آلودگی هوای تهران سال‌ها است که زندگی را برای شهروندان این کلان‌شهر سخت کرده است.سال گذشته تعداد روزهای ناسالم تهران نسبت به سال‌های پیش از آن کاهش داشت. این روند در دو ماهه نخست سال جاری نیز تکرار شد. درحالی که برخی دلیل این امر را به شرایط جوی و آب و هوایی مربوط می‌دانند، اما مدیران شهری معتقدند راهکارهای اجرا شده از سوی آنان در کاهش تعداد روزهای ناسالم نیز بی‌اثر نبوده است. یکی از این راهکارها اجبار شهروندان به انجام معاینه فنی خودرو بود که این موضوع سال گذشته به شکل جدی‌تر دنبال شد و خودروهایی که معاینه فنی نداشتند علاوه بر پرداخت 50 هزار تومان جریمه حق تردد در محدوده زوج و فرد را نیز نداشتند.

 سعید قیصر، مدیرعامل اتحادیه سازمان‌های حمل و نقل همگانی کشور در گفت‌وگویی به تشریح جزییات معاینه فنی خودرو که یکی از زیرمجموعه‌های طرح کاهش یا LEZ است، پرداخت. به گفته سعید قیصر، در حال حاضر ۵۰ درصد تاکسی‌های فعال در کشور فرسوده هستند و روزانه حدود ۱۱۵ هزار خودروی فرسوده تاکسی در کشور تردد می‌کنند که همین موضوع معضلات و مشکلاتی را ایجاد کرده است. اگر وزارت نفت هوشمندانه با این موضوع برخورد می‌کرد و مابه‌التفاوت سودی را دراختیار رانندگان می‌گذاشت، قطعا مصرف بنزین در کشور با نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی کاهش پیدا می‌کرد.

    توسعه حمل و نقل عمومی به صفر رسید

همیشه روال بر این اساس بود که در ردیف‌های بودجه‌ای توسط دولت و مجلس عدد قابل توجهی را برای توسعه حمل و نقل عمومی می‌گذاشتند، اما چند سالی است که این ردیف بودجه اختصاص نمی‌یابد و توسعه حمل و نقل عمومی به صفر رسیده است. تمامی مینی‌بوس‌ها به سن فرسودگی رسیده‌اند و این یک هشدار جدی است که حمل و نقل ما را در شهرها با چالش جدی مواجه خواهد کرد.

او درباره نوسازی ناوگان اتوبوسرانی هم گفت: ما به دنبال بازسازی اتوبوس‌ها هستیم، چرا که دیگر توان خرید اتوبوس وجود ندارد. اکنون 7هزار مینی‌بوس در سال ۹۷ از چرخه حمل و نقل عمومی خارج شدند و مینی‌بوس جدیدی اضافه نشده است. در مورد ون‌ها نیز باید بگویم به کیفیت ون‌ها در زمان واردات توجه نشد و یک نگاه تجاری و اداری به این مقوله صورت گرفته است، در صورتی که باید به کیفیت توجه می‌شد. با همان پول می‌توانستیم ون‌های بهتری را وارد کنیم. امیدواریم تا پایان سال ۹۸ همه ون‌ها از چرخه حمل و نقل خارج شوند، چرا که فرسوده هستند و می‌توانند مشکلات زیادی را ایجاد کنند.

او با اشاره به اینکه پیکان، پراید، نیسان و سمند در رتبه نخست مردودی معاینه فنی قراردارند، ‌اضافه کرد: پیکان، نیسان، پراید و سمند جزو خودروهایی هستند که بیشترین مردودی را دارند و بنده یک گلایه از خودروسازان داخلی می‌کنم، چرا که سامانه سیمفا یک سامانه ملی است و تمامی عملکرد خودروها را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و پایش می‌کند، اگر خودروسازها به دنبال برطرف کردن عیوب خودروها بودند، به داده‌های سامانه سیمفا مراجعه می‌کردند ولی تاکنون هیچ خودروسازی برای گرفتن اطلاعات سامانه سیمفا به ما مراجعه نکرده است. علاوه براین بیشترین نقص در آلودگی هوا است که دولت در راستای کاهش آلودگی هوا اقدامات زیادی انجام داده‌، ولی ۲۸ درصد خودروها در حوزه آلایندگی هوا مردود می‌شوند و میزان مردودی خودروها به دلیل آلایندگی بیشتر از ۵۰ درصد مربوط به سوخت و کارکرد فنی معیوب خودروها برمی‌گردد که خودروسازان می‌توانند این مشکل را حل کند. او درباره معاینه فنی خودروهای گازسوز نیز توضیح داد: در این خصوص تعداد مراکزی که باید مخازن را تست کنند، چندین برابر شده است. در ابتدا تنها دو مرکز داشتیم و از آنجا که ناگزیر از انجام مصوبه دولت بودیم بنابراین طرحی را اجرایی کردیم، هر چند فشار به مردم آمد و سه ماه مخزن گاز آنها در آزمایشگاه برای تست قرار ‌گرفت، ولی آن را اجرایی کردیم . در حال حاضر ۴۲۰ مرکز فعال در کشور داریم که بلافاصله تست مخازن خودروهای گازسوز را انجام می‌دهند و دیگر مردم معطل نمی‌شوند و امیدواریم در این فرایند و چرخه معاینه فنی نیز ساماندهی صورت بگیرد که مردم کمتر سرگردان شوند.

قیصر درباره قیمت معاینه فنی برای خودروهای گازسوز و تک‌سوز گفت: قیمت تست مخزن خودروهای گازسوز 62 هزار و ۵۰۰ تومان بدون ارزش افزوده است، ۲۸ هزار تومان برای باز و بسته کردن مخزن می‌گیرند و اگر دو مخزن باز و بسته شود، این مبلغ ۳۴ هزار تومان می‌شود. معاینه فنی خودروها نیز ۲۲ هزار تومان است که براساس قانون باید هزینه معاینه فنی افزایش یابد و به زودی این اقدام انجام می‌شود.

    معاینه فنی برتر؛ یک اصطلاح غلط

هر چند طی این سال‌ها مسوولان تسهیلاتی را برای دارندگان معاینه فنی برتر در نظر گرفته‌اند و هزینه آن نیز بالاتر بود اما اکنون مدیرعامل اتحادیه سازمان‌های حمل و نقل همگانی کشور می‌گوید که معاینه فنی برتر یک اصطلاح غلط است و هیچ فرقی بین معاینه فنی برتر و عادی وجود ندارد. او در این باره بیشتر توضیح داد و گفت: معاینه فنی برتر اصطلاح غلطی است که در کشور رواج پیدا کرده است، ما یک حدود مجاز سطح آلایندگی داریم. سازمان حفاظت از محیط‌زیست این حدود مجاز جدید را ابلاغ کرد تا اجرایی شود و تهران توانست سریعاً دستگاه‌های موردنیاز را خریداری کند و این حدود مجاز را اجرایی کند که اسم آن را گذاشته‌اند معاینه فنی برتر. در حال حاضر تمامی مراکز معاینه فنی کشور آمادگی دارند که حدود مجاز جدید را اجرایی کنند و چیزی به عنوان معاینه فنی برتر وجود ندارد .تمامی مراکز معاینه فنی برای اجرای حدود مجاز جدید ۲۰ تا ۵۰ میلیون تومان هزینه کردند تا خود را به روز کنند، در گذشته این هزینه را تهران زودتر انجام داده بود.

    احتمال افزایش غلظت آلاینده‌ها درتهران

با وجود تدابیری که مسوولان شهری برای کاهش آلودگی هوا در نظر گرفته‌اند و با وجود تعطیلات هفته گذشته که بسیاری از تهرانی‌ها به مسافرت رفته بودند اما روز گذشته حسین شهبازی مدیر واحد مدل‌سازی و پیش‌بینی شرکت کنترل کیفیت هوای تهران از احتمال افزایش آلاینده‌ها در تهران خبر داد و گفت: تا صبحگاه روز شنبه (۱۸ خرداد) و همراه با ازدیاد تردد خودروها در اولین روز کاری هفته، احتمال می‌رود طی برخی ساعات صبحگاه افزایش نسبی در غلظت آلاینده‌ها مشاهده شود.

    اثر «سواری دیزلی» بر هوای پاک

در حالی که کارشناسان و مدیران شهری به دنبال ترویج خودروهای گاز سوز، موتورهای برقی و دوچرخه سواری به منظور کاهش آلودگی هوا هستند اما روز گذشته نواب حسینی منش مدیرعامل ستاد معاینه فنی شهرداری تهران از احتمال ورود خودروهای سواری دیزلی به شهر خبر داد و گفت: مرکز تحقیقات موتور ایران خودرو در راستای انجام مطالعاتی روی موتور سواری دیزلی در تلاش برای تولید و توسعه سواری‌های دیزلی است. او با انتقاد از این تصمیم گفت: ۱۵سال است که سایر کشورها نسخه استفاده از خودروی دیزلی را پیچیده‌اند و نمی‌دانم چه اصراری وجود دارد که تجربه ناموفق سایر کشورها را مجددا در کشورمان آزمون و خطا کنیم.

او در این باره گفت: روزانه در تهران ۱۰۰تا ۱۵۰هزار خودروی سنگین دیزلی تردد می‌کنند که بعضا از سایر استان‌ها وارد تهران می‌شوند، براساس حدود مجاز آلایندگی خودروها، باید درصد حجمی دود خروجی از اگزوز خودروی دیزلی، ۲.۸ پی پی‌ام (تعداد ذرات در میلیون) باشد که اگر قطر هر اگزوز را ده سانت در نظر گرفته و در ۱۰۰هزار خودروی  دیزلی ضرب کنیم می‌بینیم که روزانه به مساحت ۷۸ کیلومتر مربع در تهران دود تولید می‌شود. یعنی به تعبیر دیگر اگزوزی به قطر ۱۰ کیلومتر داریم که مدام در تهران دود تولید می‌کند و دقت داشته باشید که این عدد، حدود مجازی است که سازمان محیط زیست و سازمان استاندارد آن را تایید کرده‌اند و این درحالی است که در واقعیت به دلیل مشکلات خودروهای دیزلی، بیش از این میزان دود در تهران تولید می‌شود.

مدیرعامل ستاد معاینه فنی شهرداری تهران با بیان اینکه همین حالا هم ما نگران آلایندگی خودروهای تولیدی از کارخانه هستیم، گفت: روی کاتالیست خودرویی که از کارخانه بیرون می‌آید نوشته شد«فاقد الزام آلایندگی»! مسوولان امر عنوان کردند که اقداماتی در راستای بهبود کارکرد موتور و قطعات برای کاهش آلایندگی خودروهای سواری دیزلی اعمال می‌کنند، اما خنده‌دار است چراکه خودرویی که الان از کارخانه بیرون می‌آید، نمی‌تواند استاندارد یورو ۲ را پاس کند و چگونه می‌خواهند استانداردهای یورو ۶ مدنظرشان را روی این خودرو پیاد کنند.

او ادامه داد: گفته شده که این خودروها برای تردد در برون شهر درنظرگرفته شده اما جای سوال است که مگر ما می‌توانیم تفاوتی بین خودروهای سواری درون و برون شهری قائل شویم؟ مگر می‌توانیم به خودروی دیزلی که از شیراز یا مشهد و ... آمده بگویم به تهران وارد نشوید؟ و مطمئن باشید اگر خودروسازان بتوانند نظر مثبت دولت را برای تولید خودروی سواری دیزلی جلب کنند باید «وا اسفا» برای شهرمان بخوانیم.  حسینی منش با بیان اینکه در حال حاضر 4 میلیون خودروی سواری در تهران وجود دارد که با وجود تمام سخت‌گیری‌ها هنوز تعداد روزهای ناسالم شهرمان برای گروه‌های حساس بیشتر از میانگین جهانی است، ادامه داد: حالا تصور کنید خودروهای سواری دیزلی نیز وارد چرخه شوند و آن زمان باید فاتحه اقدامات ایجابی و سلبی را که در این مدت برای بهبود وضعیت هوای تهران انجام گرفته را خواند.

    خداحافظی با طرح زوج و فرد از اول تیرماه

یکی دیگر از اقدام‌هایی که مسوولان شهری برای کاهش آلودگی هوای تهران انجام دادند، ‌تغییر طرح ترافیک بود که در سال 96 کلید خورد؛ اما در ادامه این طرح تغییرات بسیاری از جمله کاهش محدوده طرح زوج و فرد که این مورد با مخالفت‌های بسیاری مواجه شد از جمله اعضای شورای شهر و پلیس راهنمایی و رانندگی اما در نهایت شهرداری تهران حرف خود را به کرسی نشاند و به گفته مدیر واحد ساماندهی محدوده‌ها و طرح‌های ترافیک از اول تیر ماه سال جاری طرح زوج و فرد حذف می‌شود.

عمار سعیدیان‌فر، مدیر واحد ساماندهی محدوده‌ها و طرح‌های ترافیک در رابطه با اجرای طرح کنترل آلودگی هوا و حذف طرح زوج و فرد توضیحاتی ارایه کرد و گفت: از ابتدای تیرماه طرح کنترل آلودگی هوا قطعا اجرا خواهد شد و افرادی که از سایت «تهران من»،

 www.my.tehran.ir ثبت نام خود را انجام داده باشند، در هر فصل می‌توانند به مدت 20 روز به صورت رایگان در سطح شهر تردد کنند و بیشتر از این زمان باید عوارض تردد در محدوده زوج و فرد سابق یا کنترل آلودگی هوای آینده را پرداخت کنند. او با اشاره به اینکه این زمان برای شهرستانی‌ها 15 روز خواهد بود، افزود: کسانی که پیش از این در سایت «تهران من» ثبت نام کرده‌اند نیازی به ثبت نام مجدد ندارند.سعیدیان‌فر درباره تعرفه طرح کنترل آلودگی هوا گفت: تعرفه این طرح 50 درصد تعرفه ترافیک خواهد بود. او با اشاره به اینکه این طرح در همان محدوده زوج و فرد اجرا می‌شود، تصریح کرد: با توجه به مصوبه شورای شهر تهران و شورای ترافیک تهران، رویکرد ما در این طرح عوض شده است و محدوده زوج و فرد به عنوان محدوده کنترل ترافیک آلودگی هوای تهران فرض می‌شود. با اجرای این طرح همه پلاک‌ها می‌توانند 20 روز در هر فصل به صورت رایگان تردد کنند و در باقی روزها باید تعرفه تردد در محدوده زوج و فرد را پرداخت کنند.

سعیدیان‌فر با اشاره به اینکه 20 روز تردد رایگان در نظر گرفته شده در هر فصل تنها مختص همان فصل است، اظهار کرد: شهروندان تهرانی در صورتی که از این 20 روز در هر فصل استفاده نکنند، قابل انتقال به فصل دیگر نیست.از ابتدای تیر ماه طرح زوج و فرد از بین می‌رود و دیگر مساله پلاک موافق و مخالف مطرح نیست. همه پلاک‌ها می‌توانند 20 روز در هر فصل تردد رایگان داشته باشند و پس از اتمام این مدت باید 50درصد تعرفه طرح ترافیک را که از این پس تعرفه عوارض کنترل آلودگی هوا نامیده می‌شود، پرداخت کنند.

او درباره علت تغییر این رویکرد گفت: با توجه به افزایش تعداد خودرو در سطح شهر تهران، طرح زوج و فرد کارکرد خود را از دست داد و در نتیجه با توجه به آلودگی هوا در سطح شهر، تعداد روزها را در هر فصل کاهش دادیم. از طرفی در آن طرح در حق پلاک‌های فرد با توجه به اجرایی نشدن طرح در روزهای پنجشنبه جفا می‌شد، در نتیجه با این طرح ضمن کاهش تعداد روزهای تردد، افرادی که بیشتر از 20 روز تردد می‌کنند عوارض آلودگی و ترافیکی که به شهر تحمیل می‌کنند را پرداخت خواهند کرد.

سعیدیان‌فر درباره تسهیلاتی که برای ساکنین طرح زوج و فرد در نظر گرفته شده است، اظهار داشت: برای ساکنین طرح‌های زوج و فرد 50 درصد تخفیف در نظر گرفته شده است و این افراد باید با مراجعه به سایت «تهران من» مدارک خود را بارگذاری و با مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک شهر مراحل ثبت نام را تکمیل و از تخفیف 50درصدی برخوردار شوند. همچنین ساعت تردد در محدوده زوج و فرد ساعت 6:30 تا 19 بعد از ظهر است، اما ساکنان طرح زوج و فرد قبل از ساعت 8:30 صبح و پس از ساعت 17بعد از ظهر می‌توانند یک خروج رایگان داشته باشند.