تحریمهای جدید، مشکلی به صنعت پتروشیمی اضافه نمیکند
روز جمعه، هفدهم خردادماه دفتر کنترل داراییهای خارجی امریکا تحریمهای جدیدی را علیه بخش پتروشیمی ایران وضع کرده است. این تحریمها بهجز شرکت پتروشیمی خلیجفارس، شبکهای از 39 شرکت تابعه و شرکتهای عامل فروش ثبتشده در خارج از ایران را تحریم کرده است اما وزارت امور خارجه ایران این تحریمها را «فریبکارانه، غیرواقعی و صرفاً برای جلبتوجه افکار عمومی» دانست. بهزاد محمدی، مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی هم گفته است: «پتروشیمی صنعتی تحریمپذیر نیست.» محمدی با اشاره به اینکه فروش محصولات پتروشیمی شرایطی متفاوت از فروش نفت دارد گفته که «فروش محصولات این صنایع همچون نفت مبادی مشخص صادراتی و نفتکشهای عظیم قابلردیابی ندارد.» فریبرز کریمنیای، قائممقام دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی درباره تحریم جدید پتروشیمی ایران معتقد است که تجارب گذشته میتواند راهی برای مسائل پیش روی ترسیم کند. او میگوید: اول اینکه تحریم پتروشیمی ایران مسبوق به سابقه است و اقدام جدید وزارت خزانهداری امریکا به عنوان یک تحریم کاملاً جدید و مجزا به حساب نمیآید. درواقع اولینبار پتروشیمی ایران در 19 خرداد سال 1389 با قطعنامه شورای امنیت تحریم شده است. بعد از آن 30 آبان ماه 1390 بود که با دستور اجرایی باراک اوباما محصولات پتروشیمی ایران تحریم شد؛ البته اینها تحریمها در حوزههای متعدد سرمایهگذاری، نقلوانتقال مالی و تکنولوژی رخ داد و بار دیگر در فروردین و خرداد 1391 این تحریمها تکرار شد و اوباما نهادهای مالی که با کل صنعت پتروشیمی ایران ارتباط دارد را تحریم کرده و این مختص یک هولدینگ نبوده است. همچنین کنگره امریکا در سوم مرداد 1391 دانش تکنولوژی، تراکنش مالی، کشتی و حمل و بازاریابی این صنعت را تحریم کرده است. درواقع سختترین تحریمها در طول سالهای 1389 تا 1392 به صنعت پتروشیمی ایران تحمیلشده که بخشی از آن منشأ قطعنامه شورای امنیت را داشته است. او ادامه میدهد: در آن سالها این تحریمها کار را دشوار کرد اما درنهایت شرکتهای ما راههایی پیدا کردند و دنیا هم به محصولات پتروشیمی ما نیازمند است؛ آرامآرام مسیر تغییر کرد و مشکلات اولیه درنتیجه تحریم جبران شد. او ادامه میدهد: تنها زمانی که روند تحریمها متوقف شد، دوره مذاکرات ایران به کشورهای 1+5 بود و درنهایت با امضای برجام تحریمها متوقف شد و حجم صادرات ما به 22 میلیون تن رسید؛ اما همچنان در حوزه مبادلات مالی مشکلات جدی وجود داشت. به گفت کریمنیای حتی در زمانی که تحریمهای جدی علیه صنعت پتروشیمی ایران وضعشده بود، در نشست آلماتی که در سال 1392 برگزار شد عدهای از توقف تحریمها سخن گفتند. او تأکید کرد: ماهیت تحریم پتروشیمی متفاوت از تحریم نفت است. با توجه به تجارت گذشته ایران در این صنعت، قدرت تحریم در عمل کم شده است. ما با تحریمهایی که منشأ سختتری بوده مواجه بودهایم.
ظرفیت تولید چقدر است؟
قائممقام دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی پتروشیمی ایران درباره ظرفیت تولید محصول میگوید: ظرفیت تولید پتروشیمی حدود 54 میلیون تن در سال است؛ اما باید توجه داشت که ظرفیت عملیاتی با ظرفیت بالفعل تفاوت دارد اما این به معنی محصول قابلفروش نیست. بخش قابلتوجهی از این ظرفیت محصول خوراک مجتمع پتروشیمی برای تولید محصول نهایی است.
در برنامه ششم توسعه به ظرفیت 130 میلیون تنی اشارهشده است و کریمنیای در این باره میگوید: ما فرصتهای زیادی را در دوره برجام از دست دادیم زمانی که برای جذب سرمایه خارجی فرصت بود، ما درگیر مسائل دیگری بودیم. ما گاهی با خود تحریمی مواجه هستیم و بخش عمدهای از مشکلات ما به فضای کسبوکار و مسائل داخلی برمیگردد. ما نتوانستیم از آن فرصت بهره بگیریم.
او تأکید میکند: از سال گذشته بحث تحریم شدت گرفته و باید انتظارات درباره روند توسعه تغییر کند؛ اگرچه در طول دوران تحریم هم روند توسعه متوقف نشده است. بحث تأمین مالی یکی از مسائلی است که میتوانیم درباره آن تأمل کنیم.
پرویز صحافیزاده، عضو انجمن صنفی کارآفرینی صنعت پتروشیمی ایران هم در گفتوگو با «پایگاه خبری اتاق ایران» تحریمهای حوزه پتروشیمی را موضوع کهنه دانست. او گفت به نظر نمیرسد که این تحریمها تأثیر چندانی در روند صادرات محصولات پتروشیمی داشته باشد.
به گفته صحافیزاده در یک سال گذشته، بعد از بازگشت تحریمها علیه ایران وضعیت صنعت پتروشیمی و نحوه فروش آن عادی نبوده است. صادرکنندهها در این یک سال گذشته هم نتوانستهاند پول خود را از مسیرهای رسمی به کشور برگردانند. درواقع چند سال است که وضعیت صنعت پتروشیمی اینگونه است و تحریم مشکل جدید این حوزه نیست.
به گفته صحافیزاده وزارت خزانهداری امریکا بار دیگر بطور رسمی صنعت پتروشیمی ایران را در لیست تحریمها قرار داد؛ البته هنوز هم مشخص نیست که روند صادرات با این تحریمها به چه سمت و سویی برود. کره جنوبی، چین، ژاپن و هند مشتریان ایران بودند ولی از مبدأ اصلی خرید نمیکردند. الآن هم هیچ اتفاق جدیدی نیفتاده است. اما بازهم باید صبر کرد و دید که این تحریم چه تأثیری در روند اجرایی صادرات خواهد داشت.