اینترنت ثابت کند و گران، اینترنت همراه تند و ارزان
گروه دانش و فن |
این روزها یکی از پرسش‌هایی که ذهن بیشتر کاربران اینترنت در ایران را به‌خود مشغول کرده، این است که وضعیت دسترسی به اینترنت در سایر کشورهای جهان چگونه است؟ کاربران برای اتصال به اینترنت چه بهایی می‌پردازند و سرویس ارایه‌شده به آنها چه سرعت و کیفیتی دارد؟ بد نیست کاربران بدانند منظور از اینترنت ثابت درگزارش اینترنت پهن‌باندی (Broadband) است که بر بستر خطوط تلفن ثابت ارایه می‌شود. دسترسی به این نوع سرویس اینترنت در ایران نیز مانند بیشتر کشورهای دنیا ازطریق متداول‌ترین نوع از فناوری DSL یعنی ADSL میسر می‌شود.
وب‌سایت Speedtest.net یکی از مشهورترین سرویس‌هایی است که شاخص‌های کیفی اتصال اینترنت مانند سرعت دانلود، آپلود و میزان تأخیر (latency) کاربران را بررسی می‌کند. ازآنجاکه اسپیدتست‌دات‌نت با مقایسه سرعت اتصال کاربران به بیش از ۴,۷۰۰ سرور در سرتاسر جهان، تا سال ۲۰۱۸ حدود ۲۱ میلیارد آزمایش سرعت انجام داده، می‌توان با تقریب خوبی به آمار و ارقام ارایه‌شده این سایت اعتماد کرد.
بنابر اعلام این سایت، در آوریل۲۰۱۹، متوسط سرعت دانلود ازطریق اینترنت پهن‌باند ثابت در جهان برابر با ۵۸.۶۶ مگابیت‌برثانیه است و این سرعت برای آپلود به ۲۸.۹۹ مگابیت‌برثانیه می‌رسد. این در حالی است که ایران در همین بازه زمانی با داشتن سرعت ۱۲.۶۲ مگابیت‌برثانیه در رتبه ۱۳۱ و پایین‌تر از کشورهایی چون عراق، سومالی، اتیوپی، رواندا و اوگاندا قرار دارد.
وب‌سایت cable.co.uk نیز با انجام ۱۶۳ میلیون آزمایش سرعت در ۲۰۰ کشور و منطقه خودگردان در جهان، ایران را با کاهشی ۱۲ پله‌ای درمقایسه‌با سال ۲۰۱۷ در رتبه ۱۴۵ جهان قرار داده است. نتایج ارایه‌شده این سایت حاصل بررسی سرعت ۱۲ ماه اخیر کاربران ازطریق M-Lab (پروژه‌ای مشترک از گوگل و دانشگاه پرینستون و چند شرکت و دانشگاه دیگر) است.
آکامای (Akamai) یکی دیگر از شرکت‌هایی است که درزمینه ارایه خدمات ابری فعالیت می‌کند. شبکه تحویل محتوا (CDN) این شرکت بزرگ‌ترین پلتفرم پردازش غیرمتمرکز در سطح جهان است که به ۱۵ تا ۳۰ درصد از کل ترافیک وب سرویس می‌دهد. این شرکت در سه‌ماهه پایانی سال ۲۰۱۵ در گزارشی با نام وضعیت اینترنت، با تحلیل بیش از ۲۰۰ تریلیون درخواست ثبت‌شده در پلتفرم CDN خود، فهرستی از سرعت دسترسی به اینترنت در ۱۴۵ کشور جهان ارایه کرده بود که نتایج آن مطابق با نقشه تعاملی بدین شرح است .
این نقشه نشان می‌دهد درحالی که در سال ۲۰۱۵ کشورهای سومالی و اوگاندا اینترنت کندتری درمقایسه‌با ایران داشته‌اند، پس از گذشت چهار سال، سرعت اینترنتشان از ایران پیشی گرفته است.
کیفیت اتصال و سلامت سرویس اینترنت
هنگامی که صحبت از کیفیت سرویس اینترنت در میان باشد، هر کاربر بسته به نوع استفاده‌اش از اینترنت، به‌دنبال سنجش معیار متفاوتی است. برای مثال، اگر گیمر هستید و به بازی‌های آنلاین علاقه دارید، احتمالا داشتن پینگ (Ping) پایین، برایتان از هر چیز دیگری مهم‌تر باشد. پینگ بالای بازی‌های ویدئویی آنلاین در ایران بیشتر به فاصله از سرورها و مراکز داده غربی مربوط می‌شود. درصورت افتتاح مراکز داده شرکت‌های بزرگ مانند مایکروسافت و آمازون در کشورهای هم‌جوار، این میزان پینگ برای کاربران ایرانی هم تاحدزیادی کاهش پیدا خواهد کرد. به‌جز پینگ، معیارهای دیگری هم هستند که با استفاده از آنها سلامت اینترنت هر کشور اندازه‌گیری می‌شود. اوراکل سال گذشته سرویسی با نام «نقشه اطلاعات اینترنت» راه‌اندازی کرد که در آن «سلامت» اینترنت کشورهای مختلف به‌صورت درلحظه سنجیده می‌شود. اوراکل در پستی وبلاگی سرویس جدیدش را اینگونه معرفی کرده بود: اوراکل امروز دردسترس قرارگرفتن «نقشه اطلاعات اینترنت» را اعلام می‌کند؛ سرویسی که با استفاده از رابط گرافیکی ساده، کاربران را از سلامت اینترنت مطلع می‌کند. این نقشه بخشی از حرکت ابتکاری اوراکل با نام «اطلاعات اینترنت» که به فهم و تحلیل وضعیت زیرساخت‌های اینترنت جهانی کمک خواهد کرد.
بیش از یک دهه است که اعضای تیم اطلاعات اینترنت اوراکل برخی از بزرگ‌ترین حوادث اینترنتی را رازگشایی کرده‌اند؛ از سرقت پروتکل مرزی (BGP Hijacking) گرفته تا قطع‌شدن کابل‌های زیر آب‌های اقیانوس براثر برخورد با زیردریایی‌ها. با مراجعه به سایت
map.internetintel.oracle.com، متوجه می‌شویم اینترنت ایران بیشتر اوقات از سلامت خوبی برخوردار نیست. مشخص نیست که در ایران سایت‌ها به چه دلیل مسدود می‌شوند چرا که برخی سات‌های مسدود شده سایت‌های علمی یا پزشکی هستند، آخرین‌باری که آمار دقیقی از تعداد سایت‌های مسدودشده ارایه شد، مربوط‌به سال ۱۳۸۷ است. در آن سال، مشاور قضایی دادستانی کل کشور، در مصاحبه با مهر تعداد سایت‌های فیلترشده را پنج‌میلیون اعلام کرد. همچنین، وب‌سایت Mashable در سال ۲۰۱۴ با بررسی معیارهایی چون «موانع اتصال» و «محدودیت دسترسی به محتوا»، کشورهای جهان را رده‌بندی کرده بود که در آن ایران آخرین رتبه فهرست (حتی پایین‌تر از کشورهایی چون چین و کوبا) را به‌خود اختصاص داده بود.
سقف حجم و مصرف منصفانه در ایران
اواخر آبان۱۳۹۶ با ابلاغ مصوبه ۲۶۶ کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات سرویس‌دهنده‌های اینترنتی ایران طرح‌های جدید خود را با نام‌هایی چون «اینترنت غیرحجمی» و «اینترنت نامحدود» عرضه کردند. پس از مدتی کوتاه، مشخص شد آنچه از آن به عنوان «اینترنت نامحدود» نام برده می‌شود، کوچک‌ترین شباهتی به نمونه‌های مشابه در سطح جهانی ندارد. در قسمت «پنجم» از بند «ب» مصوبه ۲۶۶ می‌خوانیم: پس از عبور از آستانه استفاده منصفانه ماهانه، دارنده پروانه می‌تواند نسبت به اعمال سیاست استفاده منصفانه اقدام کند و نسبت به کاهش سرعت کاربر تا حداقل سرعت ۱۲۸ کیلوبیت‌برثانیه (۱۶ کیلوبایت‌برثانیه) اقدام کند یا آنکه براساس اطلاع‌رسانی‌های قبلی انجام‌شده به کاربر و اخذ تأییدیه‌های مربوطه از وی، نسبت به فروش حجم اضافه ترافیک بین‌الملل و داخلی اقدام کند.
پس از مطرح‌شدن سوالات متعدد کاربران، صادق عباسی‌شاهکوه، معاون بررسی‌های فنی و صدور پروانه سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، تأکید کرد اسم این طرح، عرضه اینترنت نامحدود نیست. البته اولین فردی که این طرح را به این نام خواند، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات بود؛ ولی پس از انجام بررسی‌های فنی مشخص شد که عرضه اینترنت به‌صورت نامحدود از لحاظ فنی میسر نیست. عباسی‌شاهکوه درادامه ادعا کرده بود: در دنیا دو مدل برای روش اتصال محور وجود دارد: در مدل اول وقتی مصرف کاربر از سقف مجاز عبور کند، سرعت را کم می‌کنند و در مدل دوم با گذشتن از سقف مجاز به کاربر امکان خرید حجم اضافه می‌دهند. در اجرای این طرح در ایران، مدل دوم انتخاب شده است.
به گزارش زومیت، البته سیاست مصرف منصفانه
(Fair Use Policy) تنها مختص ایران نیست؛ اما آنچه آقای عباسی‌شاهکوه درباره مدل‌های ارایه سرویس اینترنت در جهان ادعا می‌کند، شباهتی با واقعیت ندارد. نکته دیگر این است که برخلاف گفته معاون سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی درباره طرح‌های مشابه در دنیا، تقریبا در تمام کشورهای دنیا محدودیت‌های حجمی که تحت نام «میزان مصرف منصفانه» شناخته می‌شد، از تعرفه سرویس‌های ثابتِ اینترنتی برداشته شده است و تنها سرویس‌های موبایلی و سرویس‌های ارزان‌قیمتِ ثابت با محدودیت‌های حجمی، آن هم با حجم‌های ۵۰ تا ۳۰۰ گیگابایت در ماه عرضه می‌شوند. گفتنی است بسیاری از ISPهای مشهور در سطح جهان، از چیزی به اسم سیاست مصرف منصفانه استفاده نمی‌کنند و اینترنت ثابت ارایه‌شده آنها به‌معنای واقعی کلمه «نامحدود» است. از سوی دیگر مقایسه قیمت سرویس ایترنت در ایران با دیگر کشورهای جهان، به‌ویژه کشورهای غربی، کار ساده‌ای نیست؛ چراکه از یک طرف، در خیلی از کشورهای اروپایی و امریکایی، سرویس‌های اینترنت ثابت با سرعت مشابه ایران عرضه نمی‌شود و از طرف دیگر، بیشتر این سرویس‌ها یا کاملا نامحدود هستند یا درصورت داشتن سقف دانلود (Data Cap)، حداکثر حجم مجاز دانلود آنها با سرویس‌های ایرانی قیاس‌پذیر نیست. به‌همین‌دلیل، درادامه بالارده‌ترین سرویس اینترنت ایران را با پایین‌رده‌ترین سرویس‌های خارجی مقایسه می‌کنیم. در این مقایسه، علاوه‌بر هزینه اصلی سرویس، قیمت معادل را با درنظرگرفتن نسبت سرانه تولید ناخالص داخلی (GDP per Capita) محاسبه خواهیم کرد. تمامی آنچه تابه‌حال گفته شد، به‌معنای آن است که متأسفانه اینترنت ثابت کشورمان یکی از کندترین و بی‌کیفیت‌ترین و گران‌ترین سرویس‌های اینترنت در جهان است. شاید انتظار ارایه سرویسی با کیفیت نزدیک به استانداردهای جهانی از ISPهای داخلی، انتظاری گزاف و خلاف واقعیت‌های موجود باشد؛ اما به‌نظر نمی‌رسد چنین انتظارِ حداقلی، درباره قیمت سرویس‌های ارایه‌شده چندان نابه‌جا باشد.
اینترنت همراه ایران یکی از ارزان‌ترین‌ها در جهان
اوضاع اینترنت همراه ایران (مخصوصا ازلحاظ قیمت) بسیار بهتر از اینترنت ثابت آن است. براساس آمار Speedtest.net، اینترنت همراه ایران در آوریل۲۰۱۹ با متوسط سرعت ۲۹.۲۷ مگابیت‌برثانیه، بالاتر از کشورهایی چون مکزیک، برزیل، روسیه و ایرلند، در رتبه ۵۳ جهانی قرار گرفته است. بااین‌حال، شاید آنچه برای بسیاری از کاربران ایرانی از سرعت اینترنت هم مهم‌تر باشد، قیمت آن است. گرچه قیمت بسته‌های اینترنت همراه در ایران بسته به اپراتور و طرح انتخابی متفاوت است، با تقریب خوبی می‌توان گفت این قیمت در بدترین حالت ممکن نیز به‌زحمت از سه‌چهارهزار تومان برای هر گیگابایت تجاوز می‌کند. درنتیجه، می‌توان گفت ایران یکی از ارزان‌ترین اینترنت‌های همراه را در جهان دارد.
به عنوان مثال، برای خرید هر گیگابایت اینترنت همراه در امریکا باید بطور متوسط ۱۲ دلار (معادل ۱۵۶ هزارتومان با درنظرگرفتن نرخ تقریبی برابری ارز در زمان نگارش این مقاله) پرداخت کرد. حتی با درنظرگرفتن اختلاف ۱۱ برابری سرانه تولید ناخالص داخلی دو کشور، قیمت معادل‌سازی‌شده همچنان بالاتر از ۱۴ هزار تومان برای هر گیگابایت خواهد بود.
