نقش دیوار در معماری ادوار مختلف

در دوره های مختلف تاریخ، سطح فرهنگ و اقتصاد جوامع انسانی متفاوت بوده و این خود از جمله عوامل مؤثر در معماری است. به عنوان مثال در دوره غارنشینی انسان را به صورت موجودی وحشی می یابیم که از فرهنگ و اقتصاد چیزی نمی داند و صرفاً هدف او این است که خود را از شر عوامل مزاحم حفظ کند و غذایی بخورد.در فکر او بهترین مکان برای رسیدن به اهدافش غار  بوده و در نتیجه به این مکان ها پناه می برد. به مرور زمان دیده شده که انسان علاوه بر خودش به دیگران نیز توجه دارد که در نتیجه آن فرهنگ رشد یافته و نیازها تغییر کرده و دیگر دیوارهای عظیم سنگی غار پاسخگوی نیاز او نیست. در نتیجه به زندگی اجتماعی روی می آورد و زندگی شهری ساخته می شود. در این نوع زندگی نیاز به مسکن جلوه بیشتری پیدا کرده  و بشر را به فکر ساختن سرپناهی برای خود می اندازد اینجاست که دیوار جلوه می کند و به عنوان اصلی ترین عنصر نقش خود را ایفا می کند.

دیوار یکی از ابتدایی ترین و پایدارترین عناصر معماری است. در گذشته های دور از دیوار به عنوان حفاظ، حصار محدود کننده مالکیت پوشش بیرون ساختمان، نگهدارنده وزن سقف، جدا کننده فضاهای داخلی عایق در برابر حرارت، برودت، رطوبت، پی سازی برای لوازم منزل و کار استفاده می شد. امروزه این نقش ها از هم تفکیک شده و برای هر کدام عنصر مجزایی به کار می رود این عناصر گاه به صورت ترکیبی و گاه به صورت مجزا و مستقل در ساختمان قرار می گیرند.

به لحاظ فضایی دیوار نقش مهمی به عهده دارد و در اکثر موارد محدوده فضا را تعیین می کند گذشته از نقش ابزاری در رابطه با شکل دهی به فضا، دیوار به عنوان عنصری مستقل و یک حضور اهمیتی خاص دارد. اما امروزه ضرورت‌هایی که به دیوار به مثابه عنصری آشنا و تاریخی ، شکل می داده اند ، به دلیل پیشرفت تکنولوژی  تغییر کرده اند.سؤالی که باقی می‌ماند این است که آیا دیوار به شکل شناخته شده آن باید حفظ شود یا باید توسط عنصری جدید جایگزین شود؟

در دنیای کنونی تکنولوژی به معماران این امکان را داده است که بر فرم و مصالح به اندازه گرافیکی تسلط یابند، دیوارها می توانند به دلخواه طراح، جنسیت، شفافیت، رنگ و بافت داشته باشند. وجود پنجره نیز الزامی نیست دیوار به میزان دلخواه نور و منظره را از خود عبور می دهد به همین دلیل است که امروزه به جای واژه دیوار (خارجی) از پوسته استفاده می شود.

معماران پیشرو برای تحقیق زیبایی شناسی، به عنصر دیوار و معماری اندیشیده اند. آنها هنوز دیوار را از میان برنداشته انداما  بسیاری از خواص آن را تغییر داده اند. در یک جا دیوار نامرئی شده است و در جایی دیگر به دستگاهی پیشرفته تبدیل شده که با انسان حرف می زند، در مقابل شرایط محیطی از خود واکنش نشان می دهد، در طول روز رنگ عوض می کند، با جریان برق ضعیف و هدایت شده ای شفاف یا کدر می شود و به فرمان انسان تصاویر مختلف دریافت شده از کامپیوتر ماهواره، تلویزیون، دوربین مدار بسته ، تلفن تصویری، دستگاه اسلاید و ویدیو را نمایش می دهد.

گروهی با استفاده از جلوه های ویژه ، اشعه لیزر، مه مصنوعی و غیره دیوارهای مجازی شگرفی را به وجود آورده اند. گروهی دیگر در پی یافتن مصالح جدیدی برای دیوار برآمده اند، دیوارهایی از جنس شیشه با سازنده نگهدارنده شیشه ای ، دیوارهای ساخته شده با انواع پانل های نازک و بسیار سبک (پی وی سی) که وزن آنها در بعضی موارد به حدود یک کیلوگرم در متر مربع می رسد دیوارهایی متشکل از الیاف معدنی یا طبیعی یا ساخته شده از مصالح ترکیبی الیاف مصنوعی، صمغ، بتون و …

 در جبهه ای دیگر طرفداران محیط زیست قرار دارند که دیوارهای جذب کننده و به کار گیرنده انرژی یا دیوارهای سبز متشکل از مواد طبیعی و گیاهانی زنده را به اشکال مختلف ابداع می‌کنند. برخی از معماران دیوارهای شفاف و سبکی را با سر هم کردن قطعات استاندارد صنعتی به وجود می آورند این آثار که در مرز صنعت، معماری و مهندسی قرار دارند،گاه به نتایجی ساده ولی در خور توجه دست یافته اند.

در مجموع  دیوارها عموماً جنبه حفاظتی، چه در برابر عوامل محیطی و چه در برابر هجوم بیگانگان را دارند این حفاظت در زمینه های مختلف چون حریم شخصی و عمومی تعریف می شوند. آنچه در اینجا مورد توجه است این است که دیوارها در فضاهای مختلف حالت و شکل متفاوت پیدا می‌کنند. به طور مثال در فضاهای عمومی، دیوارها کوتاه و ممتد هستند و معمولاً برای ارتفاع دادن به آن از عناصری چون نرده و گیاهان استفاده می کنند، برخلاف آن در یک فضا و حریم شخصی دیوارها بلند می شوند. چنانچه دیوارها بخواهند نقش دفاعی پیدا کنند بلند می شوند و ضخامتشان زیاد می شود ولی همین که بخواهند نقش جداکنندگی داشته باشند کوتاه تر شده و ضخامت کمتری می گیرند. در ساختمان‌های عمومی دیوارها پیوستگی و ضخامت بیشتری می‌گیرند و در پارک ها و فضاهای آزاد دیوارها گرد شده می شکنند ، شکل‌های خاص و غیر خاص هندسی می گیرند .