پالایشگاه‌سازی با خوراک رایگان؟
گروه انرژی|
مصادف با روزهایی که رسانه‌های تندرو بیش از هر زمان دیگری از یک طرف به لزوم توسعه «پتروپالایشگاه» می‌پردازند و از طرف دیگر تنور آتش علیه وزارت نفت را تندتر می‌کنند، گزارشی در مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به چاپ رسیده است که به نوعی خواهان این شده که یک الی دو سال نفت خام به صورت رایگان و در قالب وام در اختیار واحدهایی که طبق ادعای این مرکز با سرمایه مردمی ساخته می‌شوند، قرار گیرد تا این واحدها بتوانند فرآورده نفتی صادر کنند. چنین مطلبی در حالی منتشر شده است که صنعت پالایشگاهی یکی از صنایع با کمترین حاشیه سود در دنیا محسوب می‌شود و همین حالا پالایشگاه‌های ایرانی با خوراک نفتا با وجود سال‌ها استفاده از خوراک با قیمت تخفیفی و غیر واقعی، سال‌هاست از چرخه یک کسب و کار سودده خارج شده‌اند.
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان «طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی» بررسی کرده است که با توجه به تحریم‌های ایالات متحده امریکا علیه نفت خام ایران، یکی از راه‌ها کاستن از اتکا به اقتصاد مبتنی به نفت خام، جاری کردن نفت خام صادراتی به بخش‌های پالایشگاهی است. این گزارش با این مقدمه که توسعه صنعت پالایشگاهی با مشکل «تأمین مالی» و «به ثمر نرسیدن فاینانس‌های خارجی» روبرو است، جذب منابع مالی مردمی از طریق «اعطای تنفس خوراک» را یکی از راه‌های مقابل با مشکل تأمین منابع مالی عنوان می‌کند و در واقع خواهان این است که خوراک پالایشگاه‌ها به صورت یارانه‌ای در اختیار آنها قرار گیرد.
به گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، «از مجموع 3.9 میلیون بشکه نفت خام تولید شده از میادین نفت کشور، 1.7 میلیون بشکه (معادل 42 درصد) در داخل کشور به عنوان خوراک واحدهای پالایشگاهی استفاده شده و توان صادرات 2.2 میلیون بشکه باقیمانده به صورت خام به خارج از کشور وجود دارد.»
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌افزاید: «یکی از مهم‌ترین ابزارهای ایالات متحده امریکا برای تحریم ایران، ممنوعیت خرید نفت از ایران است. استراتژی هوشمندانه در حوزه انرژی که غیر از بی‌اثر کردن تحریم‌ها می‌تواند ثمرات قابل توجهی در اشتغال نیز داشته باشد افزایش ظرفیت فرآورش نفت و میعانات گازی به اندازه تمام نفت و میعانات گازی تولیدی در کشور است؛ به صورتی که تکمیل زنجیره ارزش پتروشیمی نیز برای سهم مناسبی از آن متناسب با بازار منطقه‌ای مهیا شود.»
بر اساس این گزارش، «توسعه ظرفیت پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی کشور با برخی مشکلات مواجه است که موجب طولانی شدن دوره ساخت معدود طرح‌های مورد برنامه شده است. از بین تمامی مشکلات، مشکل «تأمین مالی» و «به ثمر نرسیدن فاینانس‌های خارجی» را می‌توان مهم‌ترین مانع توسعه طرح‌های پالایشی و پتروپالایشی دانست. به همین منظور در این طرح به ارایه روشی برای تأمین مالی داخلی پروژه‌های مذکور به کمک منابع مردمی از طریق «اعطای تنفس خوراک» پرداخته شده است.»
در ادامه این گزارش آمده است که «پس از اجرای قانون اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل‌وچهارم قانون اساسی، وزارت نفت نمی‌تواند بیش از
20 درصد سهام هر شرکت پالایشگاهی یا پتروشیمی را داشته باشد و عمالأ سیاست توسعه صنایع پایین‌دستی نفت در تقسیم کار قانون مذکور به عهده بخش خصوصی گذاشته شده است». اما بر اساس این گزارش، «طی 20 سال گذشته تنها دو طرح پالایشی توسعه پالایشگاه امام خمینی (ره) شازند و دیگری پالایشگاه میعانات گازی ستاره خلیج فارس در ایران به ثمر نشسته است. طرح توسعه و تثبیت ظرفیت پالایشگاه آبادان نیز تا 50 درصد پیشرفت داشته است و در ادامه به دلیل مشکل «تأمین مالی» در برهه‌هایی از زمان با توقف یا با کندی طی چند سال اخیر مواجه شده است.»
از طرف دیگر «با توجه به شرایط فعلی کشور و لزوم هدایت نقدینگی به سمت فعالیت‌های مولد، جذب سرمایه مورد نیاز برای توسعه این پتروپالایشگاه‌ها از منابع خرد و نیمه‌خرد مردمی، موجب می‌شود که بخشی از نقدینگی سرگردان موجود در کشور که صرف سوداگری در بازار مسکن، خودرو، ارز و طلا می‌شود در راستای اینگونه فعالیت‌های مفید تولیدی قرار گیرد.»
برای تقویت انگیزه سرمایه‌گذاری مردمی در این طرح‌ها می‌توان «تنفس خوراک» به واحدهای پالایشگاهی اعطا کرد. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس می‌نویسد: «منظور از تنفس خوراک، اعطای خوراک در تمام یا بخشی از سال‌های اول و دوم پس از بهره‌برداری واحد است به صورتی که هزینه خوراک در این مدت به عنوان وام صندوق توسعه ملی به مجموعه سهامداران پالایشگاه یا پتروپالایشگاه به حساب آید و طی 12 سال با نرخ سود 4 درصد ارزی بازپرداخت شود. این اقدام نرخ بازده داخلی (IRR) طرح را تا 5 درصد افزایش می‌دهد و مهم‌تر از آن به جذابیت طرح برای استقبال مردم و سرمایه‌گذاران داخلی در راستای تأمین سرمایه سریع پروژه منجر می‌شود. این اقدام را می‌توان نوعی از حمایت در قالب تأمین مالی جایگزین که در تسهیل تأمین مالی طرح‌های زیرساختی و توسعه‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد، دانست.»
این گزارش در پایان با توصیه تصویب «طرح افزایش ظرفیت پالایشگاه‌های میعانات گازی و نفت خام با استفاده از سرمایه‌گذاری مردمی» جمع‌بندی می‌کند که «توسعه ظرفیت پالایشی کشور به اندازه تمام نفت و میعانات گازی تولید شده در کشور، بیش از آنکه نیازمند حمایت‌های دولت از ابعاد فنی و مهندسی باشد، نیازمند تسهیل‌گری و تنظیم‌گری دولت در بُعد تأمین مالی است. افزایش 2 میلیون بشکه در روز به ظرفیت پالایش نفت کشور، نیازمند حدود 40 میلیارد دلار است که با نرخ تسعیر ده هزار تومان، معادل 400 هزار میلیارد تومان سرمایه است که با توجه به نقدینگی موجود و همچنین تدریجی بودن انجام طرح در جامعه قابل جمع‌آوری است. کافی است مردم و بخش خصوصی نسبت به دریافت سود قطعی مشارکت در پروژه‌های مذکور مطمئن باشند. طرح پیشنهادی می‌تواند این اطمینان را به سرمایه‌گذاران دهد و منابع مورد نیاز برای تبدیل نفت خام به فرآورده در داخل کشور را فراهم سازد. همچنین با توجه به اینکه انجام طرح و نیاز ارزی آن به صورت تدریجی است، بنابراین فشار ارزی آن در شرایط کنونی قابل تحمل و انجام است.»
