انحصارزدایی از آمار و اطلاعات شهری کلید خورد

گروه راه و شهرسازی| آزاده کاری|

 شهرداری تهران روز گذشته با هدف عمومی کردن اطلاعات و داده های شهری و نیز خارج کردن این اطلاعات از انحصار تعداد معدودی از کارشناسان، برای اولین بار داده های خام پیمایش های شهری را روی سایت معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران بارگذاری کرد. از این پس، شهروندان می توانند با مراجعه به این سایت به این داده ها و اطلاعات دسترسی پیدا کنند. محمد رضا جوادی یگانه، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری در مراسم انتشار داده‌های خام پیمایش‌های شهری با بیان اینکه امیدواریم روزی برسد که محافظه کاری در انتشار داده‌ها از بین برود، تصریح کرد: اگر پولی از بودجه عمومی بابت انجام پیمایش پرداخت می‌شود، باید داده‌های آن در اختیار همگان قرار گیرد، انحصار داده‌ها درست نیست و اینکه برخی انحصاری پژوهش‌ها را انجام می‌دهند و اطلاعات و داده‌ها تنها در اختیار آنها است موجب مرجعیت و اختیارات خاص برایشان می‌شود. انحصار اینکه چه کسانی می‌توانند این پژوهش‌ها را انجام دهند نیز یک نوع انحصار است، این آسیب چند دهه پیمایش ملی است. جوادی یگانه افزود: حساسیت‌زدایی از علوم اجتماعی آن طور که برخی تصور می‌کنند خطرناک نیست. در سال‌های گذشته ملاحظه کرده‌ایم که چه نظرسنجی‌هایی درباره انتخابات برگزار می‌شود و ملاحظه شد که نظرسنجی‌ها تا چه میزان می‌توانند به واقعیت نزدیک باشند.تلاش ما همیشه انتشار داده‌های پیمایش‌ها بوده است، بنابراین سعی کردیم گزارش‌ها را هر چند محدود اما به‌صورت غیرمحرمانه منتشر کنیم و روی پیمایش داده‌ها مهر محرمانه نزنیم.

معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران اظهارکرد: شهرداری تهران طی سال‌های گذشته حامی علوم اجتماعی بوده است و پژوهش‌های زیادی انجام شده و حالا همه داده‌ها در اختیار مردم است.سعی کردیم در انتشار داده‌ها خوب عمل کنیم تا حساسیت‌ ایجاد نشود، ارتباط دانشگاه‌ها و شهر به‌صورت سیستماتیک شکل می‌گیرد و از همه پژوهشگران می‌خواهیم که شهر را دقیق‌تر ببیند و مسائل آن را تحلیل و پیشنهادات خود را برای اصلاح وضعیت بیان کنند.

    رویکرد فرار از افشای اطلاعات

هادی خانیکی، استاد ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این مراسم با مثبت ارزیابی کردن این موضوع عنوان کرد: درانتشار اطلاعات با رویکرد فراری دو نوع نهاد مواجه هستیم؛ نهادهای سیاسی و نهادهای مدیریتی. از آن جا که سازمان های علمی زودبازده نیستند، بنابراین این دو نهاد ترجیح می‌دهند که سازمان‌های علمی اصلا وجود نداشته باشند، اما واقعیت این است که وجود چنین امکانی کمک بزرگی به دسترسی اطلاعات نهاد عریض و طویلی مانند شهرداری می‌کند. در ادامه حسین سراج‌زاده، رییس انجمن جامعه‌شناسی نیز عنوان کرد که دسترسی آزاد به پژوهش شامل گزارش‌ها و داده‌ها یک معرف برای حکمروایی خوب است. او ادامه داد: یکی از شاخصه‌های حکمروایی خوب توجه به افکار عمومی، ‌پاسخگو بودن، اهمیت دادن به افکار عمومی و توجه به این نکته است که مردم چه برداشتی از موضوعات مختلف دارند.بهترین تصمیم‌گیری‌ها مبتنی بر واقعیت‌های موجود در جامعه و برآمده از دیدگاه کارشناسان واقعی است برای رسیدن به این منظور نیاز به داده‌های پیمایشی است.

به گفته سراج‌زاده، پیمایش‌ها، منبع اطلاعاتی خوبی هستند تا بدانیم در جامعه چه می‌گذرد . به همین دلیل از دهه 70 میلادی در بسیاری از کشورهای پیشرفته صنعتی و دموکراسی‌های مستقر در جهان این پیمایش‌ها را در سطح ملی و به شکل متناوب انجام دادند. انتشار داده‌ها دو امکان را فراهم می‌کند. اول اینکه مدیران و مسوولان اجرایی در هر سطح و موقعیتی مطلع می‌شوند که در جامعه چه می‌گذرد و آیا اجرای سیاست‌ها موفقیت‌آمیز بوده است یا خیر و دوم اینکه به پژوهشگران و دانشگاهیان کمک می‌کند تا فرضیه‌های خود را درباره واقعیت‌های جامعه آزمون کنند و بر مبنای آن فرضیه‌های جدیدی مطرح کنند.

به گفته رییس انجمن جامعه شناسان، پژوهش‌های پیمانی در کشور ما نسبت به سایر کشورهای منطقه از کیفیت مناسبی برخوردار است و از اواخر دهه 70 به بعد پیمایش‌های ملی خوبی در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی انجام شد. البته در یک دوره‌ای  از سال 84 تا 92 انجام این پژوهش‌ها متوقف شد .

    کارکرد اقتصادی پژوهش های پیمایشی

او در ادامه کارکردهای مثبت پژوهش‌های پیمایشی را این‌گونه برشمرد: به دلیل افزایش کیفیت داده‌ها، داده‌ها بارورتر و مولدتر می‌شوند. تولید داده‌های اقتصادی افزایش می‌یابد، تولید دانش بیشتر شده و با واسطه پژوهشگران و اصحاب رسانه مردم نیز می‌توانند از این اطلاعات و نتایج حاصل از آن استفاده کنند.

در ادامه عباس عبدی روزنامه‌نگار و کارشناس ارتباطات نیز نکاتی در‌خصوص انتشار داده‌های خام پژوهش‌های پیمایشی عنوان کرد و گفت: در انجام پایان‌نامه‌ها شاهدیم که وقت زیادی از دانشجویان صرف کسب و جمع‌آوری اطلاعات می‌شود اما بهتر آن است که دانشجویان بتوانند داده های مورد نیاز را از طریق چنین سایت‌هایی پیدا کنند و به تحقیقات ثانویه روی بیاورند.در واقع ارزش‌افزوده‌ای که دانشجویان و پژوهشگران با تحلیل خود به این داده‌ها می‌دهند اهمیت دارد و اینکه داده هایی به دست آورده و آن را از دسترس عموم دور نگه داریم ،فایده چندانی ندارد.

    احساس امنیت بیشتر زنان در 3 منطقه

آرش نصر اصفهانی، رییس دفتر مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران نیز در مراسم انتشار داده‌های خام پیمایش‌های شهری با بیان اینکه دفتر مطالعات فرهنگی و اجتماعی از سال ۷۵ تشکیل شده است،گفت: از سال ۸۸ انجام نظر سنجی یکی از اقداماتی بود که به این دفتر مطالعات واگذار شد و نظر‌سنجی‌هایی را در مورد مسائل شهر تهران، از مردم انجام می‌داد. او با بیان اینکه پیمایش‌هایی در خصوص نگرش شهری و نگاه مردم به مسائل مختلف شهر با نمونه‌های ۵ هزار نفری انجام شده است، افزود: یکی از مهم‌ترین پایش‌ها که در آن زمان انجام شده در مورد «سنجش عدالت در شهر» بوده است.

نصر اصفهانی با بیان اینکه در زمان ریاست جمهوری اسبق نظر‌سنجی ارزش‌ها و نگرش‌ها که در وزارت ارشاد انجام می‌شد متوقف شد و به همین دلیل بعد از مدتی این پیمایش‌ها در شهرداری تهران انجام می‌شد، گفت: دفتر مطالعات فرهنگی و اجتماعی در حوزه‌ مسائل شهری نظر‌سنجی‌های مختلفی را طی سال‌های اخیر انجام داده‌اند، اما هیچ‌کدام از آنها منتشر نشد تا اینکه در سال ۹۴ پیمایش «رصد کیفیت زندگی» انجام شد که بزرگ‌ترین پیمایش شهری در ایران است چرا که ۴۵ هزار نمونه آماری در این نظر‌سنجی شرکت کردند و این در حالی است که پیمایش‌های کشوری، شامل ۱۵ تا ۱۶ هزار نفر بودند اما در این پیمایش که در محلات تهران رخ داد ۴۵ هزار نفر شرکت کردند.

رییس دفتر مطالعات فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران با بیان اینکه در این نظر سنجی کیفیت زندگی در شهر و رضایت مردم از امکانات شهری سنجیده شد، گفت: شاخص‌هایی همچون نظافت محلات، میزان مشارکت مردم در شهر، میزان اعتماد مردم به نهادهای مختلف و محلی، نگرش به مسائل اجتماعی همچون سرقت، تکدی‌گری، کارتن خوابی، احساس امنیت زنان و کودکان در روز انجام شد.

او با بیان اینکه اگر پیمایشی با بودجه عمومی انجام می‌شود باید اطلاعات و داده‌های آن نیز در اختیار مردم قرار گیرد، اظهار کرد: لازمه این مهم تدوین قوانین است که دستگاه‌ها را مکلف کند تا داده‌هایشان را منتشر کنند که در حال حاضر انتشار داده‌ها بر اساس نظر شخصی مدیران است و از آنجا که مدیران خطر نمی‌کنند این داده‌ها نیز منتشر نمی‌شود، در حالی که با تحقیقاتی که با بودجه عمومی انجام می‌شود باید داده‌های آن نیز در اختیار مردم قرار گیرد و این اصلاح قانون ضروری است.

نصر اصفهانی با بیان اینکه شهرداری تهران در انتشار داده‌های پیمایش‌های شهری پیش قدم است، گفت: امیدواریم سایر دستگاه‌ها نیز در انتشار داده‌های پیمایش‌های خود اقدام کنند.در این اطلس کیفیت زندگی شهر تهران، آمده است که مناطق ۶ و ۳ و ۱ مناطقی هستند که مردمان آن بیشترین علاقمندی به منطقه خود را دارند.در ادامه بدترین مناطق از نظر تعداد متکدیان محلات مناطق ۱۷ و ۱۹ و ۱۲ هستند و این در‌حالی است که بهترین مناطق از نظر تعداد کم متکدیان مناطق ۵ و ۱ و ۲۱ بوده است. بر‌اساس این نظرسنجی که در سال ۹۴ انجام شده و در سال ۹۵ منتشر شده، شاخص امنیت اجتماعی در مناطق ۱، ۲۲ و ۵ بیشتر بوده و احساس امنیت زنان در مناطق 1، ۲۱ و ۳ نیز بیشتر بوده است.

همچنین میزان مراجعه مردم به شورایاران در مناطق ۲۲، ۱۳ و ۲۰ بیشترین بوده است و کمترین میزان مراجعه بر مناطق ۶، ۳ و ۱۴ بوده است. همچنین اعتماد به مأموران شهرداری در مناطق ۲۰ و ۶ و ۲۲ بیشتر و در مناطق ۳ و ۱۰ و ۱۲ کمتر بوده است. رضایت مردم از حمل زباله در مناطق ۲۲ و ۱و ۱۳ بیشتر و در مناطق ۱۲، ۱۸ و ۱۴ کمتر از مابقی محلات بوده است.همچنین در مناطق ۲۲ و ۱ و ۶ بیشترین رضایت از نظافت و در مناطق ۱۲ و ۱۰ و ۱۸ کمترین رضایت از نظافت شهر ثبت شده است.