ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی؛ سد راه نابودی
ریحانه جاویدی|
13 سال بعد از نخستین تلاش‌ها برای ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی که باقی‌مانده از دوران سوم زمین‌شناسی (ژوراسیک) یا همان عصر دایناسورهاست، سرانجام 14 تیرماه از دو میلیون هکتار وسعت این جنگل‌ها در ایران، ۳۱۰ هزار هکتار آن در فهرست میراث جهانی یونسکو به نام ایران ثبت جهانی شد.
این اتفاق در حالی است که جمهوری آذربایجان سال 2005 ذخایر ارزشمند هیرکانی را در فهرست موقت کشور خود ثبت کرده بود که با اعتراض ایران همراه شد حالا بعد از گذشت بیش از یک دهه از تعیین تکلیف این پرونده، در حالی که بخش‌های بسیاری از این جنگل‌ها در معرض تخریب، ساخت و ساز و هجوم زباله‌هاست، مسوولان سازمان میراث فرهنگی معتقدند این اتفاق می‌تواند تضمینی برای حفاظت از جنگل‌های هیرکانی باشد که البته با وجود تشکیل یک کارگروه با این هدف، ساز و کار همکاری دستگاه‌های متولی حفاظت از این جنگل‌ها یعنی سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور، منابع طبیعی و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بطور دقیق معلوم نیست.
با این حال آنطور که معاون میراث فرهنگی کشور می‌گوید، در سال‌های آینده می‌توان بخش‌های بیشتری از این جنگل‌ها را به عرصه ثبت شده اضافه کرده و با توجه به محدودیت‌هایی که در سهمیه‌بندی یونسکو برای ثبت‌های جهانی ایجاد شده می‌توان پرونده ثبت جهانی « جنگل‌های ارسباران» را هم به پرونده هیرکانی الحاق کرد.
ایران و امریکا رتبه 9 جهان درآثار ثبتی
محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور روز گذشته در نشست خبری ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی گفت: تعداد آثار ثبت جهانی شده امسال ۱۱۲۱ اثر بوده است که ۸۶۹ اثر آن فرهنگی، ۲۱۳ اثر طبیعی و ۳۹ اثر ترکیبی بوده است. با توجه به اینکه ایران دارای ۲۴ اثر ثبت جهانی است مشترکا با امریکا رتبه ۹ جهان را از نظر تعداد آثار ثبتی به دست آورده است. کشورهای چین و ایتالیا با ۵۵ اثر در رتبه اول قرار دارند، کشورهایی مانند اسپانیا، آلمان، فرانسه، هند، مکزیک و روسیه جلوتر از ایران هستند. ایران به دلیل شرایط جنگ و سال‌های بازسازی پس از آن حدود ۲۴ سال درگیر مسائل کشور بود در صورتی که می‌توانست در این مدت پرونده‌های بیشتری را به یونسکو بفرست دو این رتبه را بالاتر ببرد. اکنون یونسکو مقررات سخت‌تری را اعمال کرده، سالی یک سهمیه بیشتر مطرح نمی‌شود، هنوز هم در حال کم کردن این سهمیه‌ها هستند. او افزود: در چهل و سومین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که چند روز پیش در باکو برگزار شد ۳۵ اثر مورد بررسی قرار گرفت. ما گزارشی نیز درباره منظر ساسانی فارس و میدان نقش جهان ارایه کردیم. در فیروز آباد فارس موضوع قلعه دختر به دلیل مسائلی که در گذشته بود از حساسیت زیادی برخوردار است که ما نتیجه اقدامات را ارایه کردیم.
طالبیان درباره جنگل‌های هیرکانی گفت: سال ۲۰۰۵ آذربایجان پرونده جنگل‌های هیرکانی را در فهرست موقت کشور خود ثبت کرد و در سال ۲۰۰۶ ایران به این پرونده معترض شد، کمیته میراث جهانی نیز آن را برگشت داد، سال ۲۰۰۷ ایران پرونده جنگل‌های هیرکانی را در فهرست موقت خود قرار داد و از آذربایجان دعوت کرد به آن بپیوندد، آذربایجان چند شرط داشت یکی اینکه اسم این کشور اول باشد یا نام آن را هیرکان به نام یکی از مناطق آنجا بگذاریم ولی ما نپذیرفتیم و خواستیم مدیریت این پرونده با ایران باشد چون دو میلیون هکتار از این جنگل‌ها در ایران و ۴۵ هزار هکتار آن در آذربایجان است اینها نشان می‌دهد پرونده بین کشوری چقدر سخت است.
معاون میراث فرهنگی کشور بیان کرد: برای اولین‌بار بود که همه دستگاه‌ها هم افزایی داشتند. تمام تلاش‌ها بر این بود که بحث‌های فنی و مدیریتی آن در سطح عالی باشد، حتی اتحادیه جهانی محافظت از طبیعت گزارشی از این جنگل‌ها ارایه کرد که به نفع جنگل‌های هیرکانی بود.
پیشنهاد میراث فرهنگی برای تغییر نام استان گلستان به هیرکانی
طالبیان گفت: در سال‌های آینده می‌توان جنگل‌های ارسباران را به این پرونده اضافه کرد. جنگل‌های هیرکانی فسیل زنده دارند و از نظر داشتن گونه‌های مختلف زیستی بسیار بااهمیت است. ما به استاندار گلستان پیشنهاد کرده‌ایم این استان نام باستانی خود را داشته باشد که همان هیرکانی است. اگر این کار انجام می‌شد جشن ملی ما در استان گلستان پرمعناتر می‌بود.
معاون میراث فرهنگی کشور گفت: پژوهشگاه میراث فرهنگی کشور ماموریت دارد برنامه جامع گردشگری را برای جنگل‌های هیرکانی و بیابان لوت ارایه کند. گرچه ممکن است در عمل بخشی از این برنامه‌ها تحقق پیدا نکند ولی ما برای بیابان لوت و جنگل‌های کشور برنامه‌ای درباره چگونگی حضور گردشگر داشته باشیم.
طالبیان در ادامه و در پاسخ به سوالی درباره انتقال آب دریای خزر به استان سمنان گفت: در این رابطه باید سازمان محیط زیست نظر بدهد اما پس از ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی سازمان میراث فرهنگی موظف است در مورد اقدامات انجام گرفته در این جنگل‌ها گزارشی به یونسکو ارسال کند. بنابراین اگر قرار باشد این انتقال آب موجب تخریب درخت‌های جنگل هیرکانی شود باید این گزارش را به یونسکو بدهیم.
او همچنین بر ایجاد ساختاری محکم در دولت به عنوان کارگروه جنگل‌های هیرکانی تاکید کرد و گفت: اکنون کارگروهی در سطح معاونین وزارتخانه‌ها، محیط زیست و استاندار در نظر گرفته شده و برنامه مدیریتی نیز توسط دستگاه‌های مرتبط و مقامات امضا شده‌اند با وجود این نیازمند ساختار محکم‌تری برای جنگل‌های هیرکانی در دولت هستیم.
طالبیان درباره اینکه چرا بخش‌های وسیع‌تری از جنگل‌های هیرکانی ثبت جهانی نشد، بیان کرد: یونسکو بخش‌هایی از این جنگل را ثبت می‌کند که بکرتر باشد، حتماً کارشناسان از وجود روستاها و دامداری در جنگل خوشحال نمی‌شوند، بخش‌هایی در پرونده قرار می‌گیرد که بتوان کارهای مدیریتی را توسعه داد. حتماً پهنه‌های ثبت شده جهانی وضعیت بهتری نسبت به پهنه‌های دیگر خواهند داشت.
